کتاب مینوتار جهانی

کتاب الکترونیکی مینوتار جهانی نوشتۀ یانیس واروفاکیس با ترجمۀ حسین تیموری در انتشارات اختران چاپ شده است. این کتاب دربارۀ شکل‌گیری نظم‌های اقتصادی جهانی پس از جنگ جهانی دوم، نقش مرکزی آمریکا در دو دوره متفاوت و بررسی زمینه‌های بحران مالی ۲۰۰۸ میلادی است. واروفاکیس در این اثر تحلیلی تاریخی-اقتصادی، تلاش می‌کند ساختارهای پنهان اما تعیین‌کننده اقتصاد جهانی را از زاویۀ «سازوکار بازچرخانی مازاد» توضیح دهد.

درباره کتاب مینوتار جهانی

کتاب مینوتار جهانی با نام اصلی The Global Minotaur اثری از یانیس واروفاکیس (Yanis Varoufakis) نخستین‌بار در سال ۲۰۱۱ منتشر شد و یکی از آثار شناخته‌شده در حوزه اقتصاد سیاسی پس از بحران مالی ۲۰۰۸ به‌شمار می‌رود. این کتاب بعدها ویرایش جدیدی در سال ۲۰۱۳ دریافت کرد و در پی آن، ترجمه‌های متعددی به زبان‌های مختلف انجام شد. واروفاکیس که بیشتر با فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی‌اش در بحران بدهی یونان در دهۀ ۲۰۱۰ شناخته می‌شود، در این کتاب کوشیده است با نگاهی کلان‌نگر و بر اساس تحلیل‌های ساختاری، ریشه‌های بحران اقتصادی جهانی را از دل دهه‌ها تحولات تاریخی و ساختارهای مالی ایالات متحده بیرون بکشد. ساختار کتاب شامل نه فصل اصلی و پی‌نوشت‌ها و ضمائم تحلیلی است. نویسنده تحلیل خود را از بحران مالی جهانی نه با تمرکز صرف بر رویدادهای آنی و سطحی مانند اعطای وام‌های درجه دو، بلکه از دل ساختارهای بلندمدت‌تر اقتصاد جهانی ارائه می‌کند. در این چارچوب، او دو دوره متفاوت را در اقتصاد پس از جنگ جهانی دوم تعریف می‌کند:

دوران طرح جهانی (۱۹۴۵ تا ۱۹۷۱)

این دوران با محوریت نظم پولی توافق برتون وودز و نقش مرکزی آمریکا در بازسازی اروپا و ژاپن مشخص می‌شود. در این ساختار، ایالات متحده با مازاد تجاری بالا و قدرت مالی جهانی، به‌عنوان تأمین‌کننده منابع و بازار عمل می‌کند. بازچرخانی مازاد تجاری آمریکا از طریق سرمایه‌گذاری و بازسازی کشورهای جنگ‌زده، این چرخه را تثبیت می‌کند.

دوران مینوتار جهانی (۱۹۷۱ تا ۲۰۰۸)

پس از فروپاشی نظام برتون وودز و قطع رابطه دلار با طلا، ایالات متحده ساختار جدیدی از "کسری دوقلو" (کسری تجاری و بودجه‌ای) را به‌وجود می‌آورد که به‌جای مازاد، با مصرف بیشتر و جذب مازاد تجاری سایر کشورها، جایگاه مرکزی خود را حفظ می‌کند. کشورهای دیگر مانند آلمان، چین و ژاپن با سرمایه‌گذاری مازادهای خود در نظام مالی آمریکا، به ادامه این چرخه یاری می‌رسانند. نام کتاب از اسطوره یونانی مینوتار الهام گرفته شده و در اینجا به آمریکا اطلاق می‌شود که همانند مینوتار افسانه‌ای، از "قربانیان" اقتصاد جهانی تغذیه می‌کند. به تعبیر واروفاکیس، مینوتار جهانی، به‌جای جوانان آتنی، از مازاد مالی سایر کشورها تغذیه می‌کند تا ساختار اقتصاد خود را حفظ کند.

در فصل‌های میانی، واروفاکیس به جزئیات نظم جدید اقتصاد جهانی می‌پردازد، از جمله اینکه چگونه نهادهای مالی، شرکت‌ها، و سیاست‌گذاران بین‌المللی در پیوند با دولت آمریکا، ساختاری ناپایدار اما مؤثر را برای چهار دهه حفظ کردند. فصل‌های بعدی نیز به فروپاشی این نظم در بحران ۲۰۰۸، پیامدهای آن برای اروپا و اقتصاد جهانی، و تحلیل روندهای آتی اختصاص دارند. نویسنده در پایان، با تحلیل داده‌های اقتصادی و روندهای جهانی، ارزیابی خود از آینده را در مقایسه با پیش‌بینی‌های پیشین بررسی می‌کند. از نکات قابل توجه در کتاب، تاکید واروفاکیس بر مفهوم "بازچرخانی مازاد" است که به‌زعم او، شرط پایداری هر نظم اقتصادی جهانی است. نبود چنین سازوکاری، به‌ویژه در اتحادیه اروپا، از دید او یکی از عوامل شکنندگی این منطقه در مواجهه با بحران‌هاست. کتاب مینوتار جهانی همچنین مورد توجه نهادهای آکادمیک، منتقدان اقتصادی، و فعالان حوزه سیاست قرار گرفته است و در بحث‌های مربوط به بحران مالی جهانی، اقتصاد نئولیبرال و روابط بین‌الملل نقش داشته است. اگرچه تاکنون اقتباس رسمی از این کتاب در قالب فیلم یا سریال تولید نشده، اما از مفاهیم کلیدی آن در سخنرانی‌ها، مستندها و کنفرانس‌های بین‌المللی استفاده شده است.

کتاب مینوتار جهانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های اقتصاد، روابط بین‌الملل، علوم سیاسی، و همچنین علاقه‌مندان به تاریخ اقتصاد و ساختارهای مالی جهانی پیشنهاد می‌شود.

درباره یانیس واروفاکیس

یانیس واروفاکیس، اقتصاددان و سیاست‌مدار یونانی، در دانشگاه‌های مختلف اروپا و آمریکا تدریس کرده و یکی از چهره‌های شناخته‌شده در نقد اقتصاد نئولیبرال است. وی در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان وزیر اقتصاد یونان، در مذاکرات با نهادهای اروپایی درباره بحران بدهی این کشور حضور داشت. او مؤسس جنبش DiEM25 نیز هست که به اصلاحات دموکراتیک در اتحادیه اروپا می‌پردازد.

بخشی از کتاب مینوتار جهانی

«از آنجا که ممکن است کسی مشکل باور کند که گشتیها به‌دسته‌های سه و ده و بیست و سی نفری سفر می‌کنند و از دشتهایی که تا آبادی بسته به‌محل اقامت آنان ده پانزده و گاهی پانزده روز راه است، می‌گذرند، پس در جواب می‌گویم که هر یک از آنان که از قوم خود جدا می‌شود مشکی از پوست بز با خود برمی‌دارد و آن را از خوراکی که از دانهٔ بلغور یا ارزن میگلیو می‌سازند می‌آگنند. این غذا را با خمیر همان دانه آمیخته به‌اندکی عسل می‌سازند. از این گذشته بشقاب کوچک چوبینی با خود می‌برند تا اگر در میان راه موفق به‌شکار جانداران وحشی نشدند (حال اینکه شمارهٔ این جانداران در آن دشتها بسیار فراوان است و بیابانگردان نامبرده بآسانی می‌توانند آنها را بخصوص با تیر و کمان صید کنند) اندکی از آن خوراک بردارند و با اندکی آب بیامیزند و از آن شوربایی بسازند و بخورند. زیرا هنگامی که از بعضی از آنان می‌پرسیدم که هنگام عبور از آن دشتها چه می‌خورند از من می‌پرسیدند چرا باید آدمی از گرسنگی بمیرد؟ و مقصودشان از این سخن آن بود که اگر من اندک چیزی سد رمق را با خود داشته‌باشم کافی است. و براستی این قوم با خوردن گیاهان و ریشهٔ نباتات و هر چیز دیگری که بدست‌آورند بخوبی گذران می‌کنند و نیازی به‌خوردن نمک ندارند چه اگر نمک بچشند دهانشان چنان آماس و چرک می‌کند که بدین علت گروهی از آنان می‌میرند و در این گونه موارد عموماً دچار اسهال خونی می‌شوند.»