کتاب چین بعد از مائو

کتاب چین بعد از مائو نوشتهٔ نیل جی. برتون و شارل بتلهایم (اقتصاددان فرانسوی) و ترجمهٔ عباس میلانی است. انتشارات روزبهان این کتاب را منتشر کرده است. این اثر در باب مسئلهٔ گذار سوسیالیستی و وضعیت چین است.

درباره کتاب چین بعد از مائو

«مائو تْسه‌تونگ» سیاستمدار، نظریه‌پرداز مارکسیست، راهبردشناس، شاعر و انقلابیِ اهل چین بوده است. کتاب چین بعد از مائو (China Since Mao) فصل‌هایی همچون «استعفانامهٔ شارل بتلهایم از ریاست انجمن دوستی چین و فرانسه (۱۱ مه ۱۹۷۷)»، «جهش بزرگ به عقب (سوم مارس ۱۹۷۸)»، «مسئلهٔ دموکراسی توده‌ای»، «کمیته‌های انقلابی در واحدهای تولیدی و تقویت مدیریت انفرادی» و «ایدئولوژی تجدیدنظرطلبانهٔ بی‌طرفی علوم و تکنولوژی» دارد. گفته شده است که اندیشهٔ مائو بر مبنای این ایمان نهاده شده که مردم می‌توانند با کمک ایده‌های مناسب و اراده‌باوری، بر همهٔ موانع مادی فائق شوند و واقعیت اجتماعی را مطابق با آرمان‌هایشان شکل دهند؛ در نتیجه مائو برخلاف کارل مارکس پنداشته است که مردم چین بدون دستیابی به شرایط مادی لازم و بدون نیاز به انقلابات سوسیالیستی در کشورهای غربی پیشرفته از لحاظ صنعتی خواهند توانست با کمک ارادهٔ انقلابی و زور بازوی خود، چین را در مدت کوتاهی صنعتی و مدرن کنند و حتی از کشورهای پیشرفته‌ی صنعتی نیز پیشی گیرند. کتاب حاضر اطلاعات دقیقی دربارهٔ مسألهٔ اوضاع داخلی امروزی چین در اختیار خواننده قرار داده تا خواننده بتواند با تکیه به آن و دیگر اطلاعات موثقی که به دست خواهد آورد، به جمع‌بندی صحیحی، فارغ از هرگونه کج‌اندیشی و تعصب دست یابد.

خواندن کتاب چین بعد از مائو را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب مسئلهٔ گذار سوسیالیستی و وضعیت چین پیشنهاد می‌کنیم.

درباره عباس میلانی

عباس میلانی با نام کامل «عباس ملک‌زادهٔ میلانی» در سال ۱۳۲۸ به دنیا آمد. او مورخ، ایران‌شناس و نویسنده‌ای ایرانی و ساکن آمریکا است. میلانی مدیر برنامهٔ مطالعات ایرانی در دانشگاه استنفورد و استاد فراخواندهٔ دانشکدهٔ علوم سیاسی آن دانشگاه است؛ همچنین همکار و یکی از سرپرستان پروژهٔ دموکراسی ایران در مؤسسهٔ هوور بوده است. او برادر «محسن میلانی» است. میلانی در ۱۳۴۵ از دبیرستان فنی اوکلند فارغ‌التحصیل شد و مدرک لیسانس خود را در علوم سیاسی و اقتصاد از دانشگاه برکلی در کالیفرنیا دریافت کرد و در ۱۹۷۴ دکترای خود را در رشتهٔ علوم سیاسی از دانشگاه هاوایی گرفت. او پس از اخذ مدرک دکتری، در سال‌های ۱۳۵۴ – ۱۳۵۶ استاد دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتی کنونی) شد و از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۶ استاد دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود. پس از آن نیز مدتی استاد تاریخ و علوم سیاسی و رئیس دانشکده در دانشگاه نوتردام دو نامور در کالیفرنیا بود؛ تا اینکه در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از پژوهشگران مؤسسهٔ هوور انتخاب شد و بدین‌ترتیب نتردام را به‌مقصد استنفورد ترک کرد.

عباس میلانی در دوران تحصیلاتش یکی از اعضای سازمان انقلابی حزب تودهٔ ایران و تشکیلات کنفدراسیون دانشجویان ایرانی بود. او در سال ۱۳۵۶ به اتهام عضویت در سازمان‌های کمونیستی، به‌دست ساواک دستگیر و در دادگاه نظامی به یک سال زندان محکوم شد و پس از مدتی با ارائهٔ لایحه‌ای در ۱۲ صفحه و اظهار پشیمانی تقاضای عفو کرد و با وساطت فرح دیبا (پهلوی)، تحت‌شرایط ویژهٔ آن زمان موردعفو شخص پادشاه قرار گرفت. از کارهای نخست او، ترجمهٔ کتاب «مرشد و مارگاریتا» بود. بعدها کتاب «معمای هویدا»ی او در ایران و خارج ایران بحث‌های بسیاری برانگیخت، اما مهم‌ترین کتاب او «تجدد و تجددستیزی در ایران» است. در سال ۲۰۰۹ میلادی، دانشگاه سیراکیوز اقدام به انتشار کتابی در حیطهٔ تاریخ معاصر ایران به قلم عباس میلانی کرد. کتاب «ایرانیان نامدار»، عنوان کتابی است که به نقش افراد اثرگذار در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی می‌پردازد. در ژانویهٔ سال ۲۰۱۱ میلادی، کتاب میلانی به نام «شاه محمدرضا پهلوی» دربارهٔ زندگی محمدرضا پهلوی در آمریکا به زبان انگلیسی منتشر شد. نسخهٔ فارسی، کامل‌تر و اصلی این کتاب در سال ۲۰۱۳ میلادی با نامی دیگر چاپ شد. این کتابِ مستند نگاهی به آخرین پادشاه ایران کرده است.

بخشی از کتاب چین بعد از مائو

«پایان انقلاب فرهنگی

اولین پرسشی که باید مورد بررسی قرار گیرد، رابطهٔ شرایط فعلی با انقلاب فرهنگی است. در این باب، قبل از هر چیز باید یادآور شد که رهبری حزب کمونیست چین پایان انقلاب فرهنگی را اعلام کرده است و این ادعای کاملاً صحیحی است. اعلام پایان انقلاب فرهنگی به‌منزلهٔ به رسمیت شناختن تغییراتی است که در روابط میان نیروهای اجتماعی و سیاسی رخ داده و در نتیجهٔ آن، فعالیت توده‌ها بسیار محدود گشته و آزادی ابتکار و بیانی که انقلاب فرهنگی برای آنان به ارمغان آورده بود، از آنان بازستانده شده است.

در واقع با بازنگریستن به رخدادهای سال‌های ۱۹۶۵-۱۹۶۶ و تجزیه و تحلیل آن‌ها، می‌توان ادعا کرد که از اولین ماه‌های سال ۱۹۶۷ (از زمانیکه شکل سیاسی کمون شانگهای، نخست شکل گرفت و سپس مطرود گردید)، این تغییرات مشهود بود و پس از آن نیز با زیگزاگ‌هایی در یک مسیر واحد ادامه یافت. به این ترتیب، اعلام پایان انقلاب فرهنگی درحقیقت اوج فراگردی تاریخی بود که چندین سال به طول انجامید و درواقع چیزی جز مبارزهٔ طبقاتی نبود و از این رو، [شناخت آن] مستلزم یک تحلیل عمیق و درازمدت است. شیوهٔ اعلام این قضیه، ذکر دو نکته را ضروری می‌سازد:

اولاً، قبل از هر چیز باید خاطر نشان ساخت که این اعلامیه ارزیابی منظم و همه‌جانبه‌ای را از کلیت انقلاب فرهنگی در برنداشت. فقدان چنین تحلیلی بدان معنا است که رهبری جدید حزب کمونیست چین، بین تغییرات مثبتی که در فراگرد انقلاب فرهنگی در جهت منافع طبقهٔ کارگر صورت گرفت و تغییرات و اعمالی که نتایج منفی به بار آورد، تمایزی قائل نمی‌شود. به عبارتی دیگر راه حمله به یک‌یک دست‌آوردهای انقلاب فرهنگی باز گذاشته شده است و گرچه انقلاب فرهنگی، در لفظ مورد ستایش قرار می‌گیرد و حتی نوید انقلاب‌های دیگر نیز داده می شود، با این‌حال، راه باز حمله به انقلاب فرهنگی کاملا عیان و مشهود است. بدون چنین ارزیابی و تحلیلی از گذشته، یافتن راه صحیحی برای آینده دشوار است.

درثانی، در کنار اعلام پایان انقلاب فرهنگی، از قدم‌هایی که در یک سال اخیر برداشته شده و نیز از دست‌مایه‌های سخنرانی‌ها و نشریات رسمی، شواهدی پیدا است که جملگی گواه نفی عملی انقلاب فرهنگی است. [به این ترتیب] گام بلندی به عقب برداشته شده است. این دو جنبه از شرایط فعلی، بی‌شک تصادفی نبوده، بلکه حاصل گرایشات عمیق و مناسبات معین نیروهای طبقاتی و نیز خط‌مشی سیاسی خاصی است که جزئی از مناسبات نیروها است و به‌نوبه خود بر این مناسبات تأثیر می‌گذارد.

می‌دانم که قاعدتاً با فرمول‌های فوق مخالفید و از این رو سعی خواهم کرد بحث خود را بیش‌تر بپرورانم. البته این بحث صرفاً می‌تواند جزئی [از واقعیات] را دربرگیرد. برای بحث کلی، محتاج به انجام کاری هستیم که حزب کمونیست چین در آن قصور کرده و آن ارزیابی همه‌جانبه‌ای از انقلاب فرهنگی است. به عبارت دیگر، باید هدف‌هایی را که در آغاز کار [انقلاب] مدنظر قرار گرفت، به‌خاطر آورد و میزان پیشرفت یا عقب‌نشینی در هر یک از آنان را تخمین زد و علل وقوع هر یک از [فراز و نشیب‌ها] را مورد تحلیل قرار داد. چنین وظیفه‌ای تنها از عهدهٔ آن سازمان سیاسی توده‌ای برمی‌آید که با توده‌ها از پیوند کافی برخوردار باشد. به‌علاوه چنین تحلیلی مستلزم دارا بودن اسناد و اطلاعاتی است که در دسترس من قرار ندارد و سفری به چین هم موجبات گردآوری آنان را فراهم نمی‌سازد؛ زیرا در بسیاری از نکات، اطلاعات و اسنادی ضروری است که «محرمانه» قلمداد می‌گردد.

با در نظر گرفتن چنین شرایطی است که بی‌مناسبت ندیدم جوانبی از این جهش به عقب را در ماه‌های اخیر بررسی کرده و آنگاه علل وقوع آنان را مورد تأمل قرار دهم ولی قبل از هر چیز ضروری است که برخی از هدف‌های اعلام‌شدهٔ انقلاب فرهنگی را به‌خاطر آورد، مخصوصاً آن هدف‌هایی را که با پراتیک قبلی تفاوت‌های زیادی داشت، هدف‌هایی که زمانی در زندگی چین عینیت یافت و امروزه مورد هجوم [مخالفان] قرار گرفته است.»