کتاب طنزآوران جهان نمایش ۲۵

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۲۵ نوشتهٔ پاول کوهوت و واتسلاو هاول و ترجمهٔ داریوش مودبیان است. نشر گویا این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی نمایشنامه‌های «جنگ در طبقه سوم» و «گاردن پارتی» و نقد آن‌‌ها.

درباره کتاب طنزآوران جهان نمایش ۲۵

مجموعهٔ طنزآوران جهانِ نمایش، حاصل کوشش‌ها و پژوهش‌های علمی و عملی ــ پنج دههٔ اخیرِ ــ یکی از پژوهندگان و دست‌اندرکاران راستین هنر نمایش در عرصهٔ کمدی در ایران است.

هنرِ نمایش، از روزگار دیرین، بخشی از فرهنگِ جهانی‌ست که دور از هر رنگ و هر تعلقی می‌تواند ناشر اندیشه‌های بالا و والای انسان در میان انسان‌ها و سرزمین‌های گوناگون باشد. هنر نمایش، این رسانهٔ قدرتمند گروهی و جمعی، زبانِ جهانی گفت‌وگوی فرهنگ‌ها است. در این هنر طنز و کمدی جایگاه ویژه‌ای دارد.

در تعریفی کلی، کمدی به معنای تقلید از کردار، رفتار و حتی باورهای محیط پیرامون نوع بشر برای اصلاح امور اجتماعی است، آریستوفانس ــ پدر کمدی‌نویسی در یونان باستان ــ به طرح موضوع‌های عصر خود با زبانی هجوگونه، استهزاآمیز و گاه خشن می‌پرداخت و پس از او کمدی‌نویسان دوران میانه ــ رم باستان ــ (پلوتوس، ترنس و مناندر) در کمدی‌های خود بیشتر زبان فراواقعیت را به کار می‌گیرند و به نقدِ جامعه خویش و مناسبات اجتماعی آن دوران می‌پرداختند. اما با دگرگونی‌های فکری در دوران پس از آن و تغییر و تحول در نظام اجتماعی و سیاسی اروپا و پیشرفت علوم به ویژه جامعه‌شناسی و روانشناسی اجتماعی، عناصر واقع‌گرا چه در مضامین و چه در زبان و حتی ساختار کمدی رونق گرفت.

کتاب طنزآوران جهان نمایش ۲۵ دربردارندهٔ دو نمایشنامهٔ سیاسی «جنگ در طبقه سوم» از پاول کوهوت و «گاردن پارتی» نوشتهٔ واتسلاو هاول است. پژوهشگرانِ هنر و ادبِ تئاتر، بر این عقیده هستند که کمدی، بنابر دو ویژگی اصلی و اساسی‌اش یعنی اعتراض و انتقاد، از آغاز بیشتر انتقادی اجتماعی و حتی سیاسی بوده است. از میان معدود کمدی‌ها که از «آریستوفان» پدر کمدی‌نویسی از دوران باستان باقی مانده، نیم بیشترشان کمدی سیاسی هستند، کاملاً منطبق بر رویدادهای سیاسی و اجتماعی یونان باستان، به‌ویژه آتن در زمان خود او. کمدی‌هایی یکپارچه سیاسی که گاه با لحنی گستاخانه و حتی درشت‌گوی و هجو، شخصیت‌ها و مردمان زمانه خویش را به باد انتقادی تند و جسورانه گرفته‌اند. در یک تحلیلِ اجمالی از «کمدی سیاسی» نه به عنوان ساختار نمایشی بلکه با نگاه به زمینه موضوعی کمدی سیاسی می‌توان تمامی کمدی‌های سیاسی را به دو دسته کلی تقسیم کرد. یکم: کمدی‌هایی که به مسائل سیاسی اجتماعی در یک زمان و مکان خاص و مشخص اشاره دارند. جامعه و سیاستی مشخص را مدنظر قرار می‌دهند و با زبانی تیز و گزنده و گاه هجوآلود به بیان معضلات اجتماعی و سیاسی آن دوران می‌پردازند. کمدی‌ای معترض و به‌روز که بیشتر جنبه اطلاع‌رسانی، تهیجی و انتقادی دارند و عمری ناپایدار. دوم: کمدی‌هایی که با زبان استعاره و کنایه، بیشتر در جامعه تمثیل مسائل سیاسی را در سطحی گسترده‌تر حتا جهانی و تعمیم‌پذیرتر مطرح می‌کنند. کمدی‌هایی که عمری نسبتاً پایدار دارند و در دیدگاه‌های اجتماعی و سیاسی تفسیرپذیرند. برای این دفتر از مجموعه «طنزآورانِ جهان نمایش» از هر یک از دسته‌های ذکرشده، نمایشنامه‌هایی از دو طنزپرداز هموطن، همشهری که هر دو در یک زمان و با یک دیدگاه مشخص سیاسی اجتماعی می‌زیسته‌اند.

نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «علیرضا نادری»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب طنزآوران جهان نمایش ۲۵ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و فعالان عرصهٔ هنرهای نمایشی به خصوص دوست‌داران آثار طنز و کمدی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب طنزآوران جهان نمایش ۲۵

«پلزاک: خوب و بسیار خُب! عالیه! چطور می‌تونم بگم: عالیه، چون شما اینجا هستید، و محل خدمت شما هم همین‌جاست. پس، به سر جاهای خود بنشینید، آسوده و آرام، حتا اگر دلتان خواست لباس‌هایتان را درآورید، کفش‌هایتان را از پا بکنید، ای آقا، چطور می‌تونم بگم: خودمونی باشید! خُب، حالا، سخنرانی افتتاحیه من چطور بود؟ عالی بود، نه؟ چطور می‌تونم بگم: لحنِ ساده‌ای به سخنرانیم داده بودم و یه کمی هم چاشنی بشردوستانه بهش زده بودم تا روح پیدا کنه و در حدِ سوادِ مردم باشه. اما زبان عوام رو به کار نگرفتم. این لحن در من ذاتیه. در واقع، من تحملِ لفاظی و زبون‌بازی رو ندارم و دشمن شمارهٔ یک سخنرانی‌های سطحی هستم. چطور می‌تونم بگم: من این‌طور به دنیا اومدم و همین‌طور هم از دنیا می‌رم. من یک آدم معمولیم مثل همهٔ مردم، با گوشت، خون و شیر. خلاصه، همون‌طور که می‌گند: من هم یکی از شماهام! خُب، راحت باشید و اگه داشتید چیزی می‌خوردید، بخورید، راحت؛ با من تعارف نداشته باشید؛ شما بهتر می‌دونید، تشریفات و این حرف‌ها، انسانی نیست! پس اون چیزی که اصله، چطور می‌تونم بگم: برای من اصل اینه که محیطی رو به وجود بیارم دوستانه، خودمونی، نه رسمی و اداری. من این‌طوریم دیگه، همین که پا می‌گذارم یک جایی، هرجا که باشه، همه از خنده روده‌بر می‌شند! خلاصه، «اداره پاکسازی»، بی‌بروبرگرد، مسئلهٔ بسیار لازمیه، با وظایف بسیار مختلف و پیچیده و متنوع؛ اما با همهٔ اینها، متأسفانه باید عرض کنم که گاهی آدم رو دچار و درگیر کاغذبازی اداری می‌کنه! مقامات بالا متوجه بعضی از علائم خطرناک شدند و مسئله رو در سطح بالا مورد بررسی قرار دادند و نتیجه همین «جشن و گاردن پارتی» امروز و امشب بود. اما شما نباید بترسید؛ در حال حاضر در وهلهٔ اول فقط مسئلهٔ خودمونی بودن و خوش گذروندن به شکلی انسانی مطرحه. چطور می‌تونم بگم: راحت باشید، بین خودتون خوش بگذرونید؛ چطور می‌تونم بگم: فضای گرم، دوستانه، بی‌غل و غش به وجود بیارید، این وظیفه شماست! رفقای نازنین من، می‌دونید، این واقعیت داره که شما، چطور می‌تونم بگم: که شما مثل همهٔ مردم زندگی نمی‌کنید. هیچ می‌دونید که یک زن می‌تونه در کرهٔ ماه حامله بشه، به شرط اینکه تعطیلاتش رو اونجا بگذرونه؟! ای آقا، مگه همهٔ ما از پستان مام وطنمون، چکسلواکی شیر نخوردیم؟ نه دیگه، به خودتون نگیرید. خوب و بسیار هم خُب! من دیگه رفتم. باید مطمئن شم که همهٔ رفقا دارند می‌گند و می‌خندند. بدرود، خوش باشید. (خارج می‌شود.)»