کتاب مرثیه خورشید

کتاب الکترونیکی مرثیه خورشید نوشتۀ صفر عبدالله و ترجمۀ سهیلا یوسفی است و انتشارات خردگان آن را منتشر کرده است. کتاب مرثیه خورشید، پس از مرگ نابهنگام لایق شیرعلی، شاعر پرآوازۀ تاجیک به کوشش صفر عبدالله در راستای زنده نگه داشتن یاد این شاعر بزرگ جمع‌آوری شده است و شامل نامه‌ها و سخنان دوستان و هم‌عصران این شاهر بزرگ می‌شود.

درباره کتاب مرثیه خورشید

مجموعه‌ای که در دست دارید، نه مدیحه است نه ستایش، نه ثناخوانی است نه مرثیه‌خوانی، بلکه مجموعه‌ای است حاوی پاره‌هایی از اشعار و افکار استاد لایق و عقاید هم‌زمانان او. گاه ستایش‌انگیز است، گاه قضاوتی است خصوصی، هر آیینه اندیشه‌هایی است از اطرافیان، دوستان و گاهی کسانی که فقط از راه شعرش او را شناخته‌اند. زمان، بزرگ‌ترین داور این اندیشه‌ها خواهد بود.

این مجموعه کتابی است که تا حدی زندگی استاد و شعرها و پاره‌های دل شکستۀ او را به ما می‌نمایاند. یا لااقل ذره‌ای از همۀ آن چیزهایی را که ما از زندگی او و شعرهای او می‌شناخته‌ایم و درک می‌کرده‌ایم بازگو می‌کند. سوگنامۀ استاد لایق، یادواره‌ای است از زمان ما برای آیندگان، برای آنانی که بعدها او را به قضاوت خواهند گرفت. باشد که این مجموعه، هدف خویش را به انجام رساند.

نویسنده می‌گوید: «وقتی خبر درگذشت نابهنگام استاد لایق به من رسید، جهان برای من رنگ مانم گرفت، به دلم اندوهی سایه گسترد و نیاز به گفتن، نیاز به سرودن و نیاز به گریستن در وجود من جوشید. بعد از آن روزهای سنگین شنیدن خبر مرگ و تشییع پیکر استاد و بدرود با ایشان که ما از طریق تلفن تبادل نظر می‌کردیم، آرام آرام، نامه‌هایی از طریق پست و نمابر از اقصی نقاط جهان به دستم رسید و همه سوگنامه‌هایی بودند که این مجموعه شامل آن‌هاست.»

درباره لایق شیرعلی

لایق شیرعلی زادهٔ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۲۰  در روستای مزار شریف در کنار رودخانهٔ زرافشان در ناحیهٔ پنجکنت در شمال تاجیکستان زاده شد. او دوران کودکی‌اش را در این روستا به سر برد. لایق شیرعلی دانشکدهٔ آموزگاری شهر دوشنبه را در سال ۱۹۶۱ به پایان رساند و از آن سال در پایتخت تاجیکستان اقامت گزید و پس از آن، نخست نویسندهٔ بخش ادبی رادیو تاجیکستان و سپس کارمند ادبی روزنامهٔ کامسامال تاجیکستان شد. او همچنین سردبیر مجلهٔ ادبی معتبر صدای شرق، مشاور اتفاق نویسندگان تاجیکستان و عضو اتفاق نویسندگان اتحادیهٔ شوروی از سال ۱۹۹۵ میلادی بود.

باید یادآور شد، که در آن سالها مطابق رسم و قاعده معمول هر ادیب، که می‌خواست عضو اتّفاق نویسندگان شود، باید تا آن دم حتماً کم‌کم یک مجموعه چاپ کرده باشد. لایق جوان و اصرار استاد میرزا تورسون‌زاده او را بی‌هیچ مجموعه‌ای به‌طور استثنا و از قاعده بیرون به عضویت اتّفاق نویسندگان پذیرفتند. سال ۱۹۶۵، در ۲۴ سالگی، به طفیل شعر معروف «به مادرم»، با توصیه بی‌واسطه استاد میرزا تورسون‌زاده، به عضویت اتّفاق نویسندگان تاجیکستان پذیرفته شده‌است، که حادثه نادر تاریخی و ادبیست. لایق شیرعلی سالهای ۱۹۶۳–۱۹۶۵ محرر شعبه ادبیات، موسیقی و درمه کمیته رادیو و تلویزیون تاجیکستان، ۱۹۶۵–۱۹۶۶ خادم ادبی روزنامه «کُمسومول تاجیکستان» سالهای ۱۹۶۷–۱۹۷۵ مدیر شعبه نظم مجله «صدای شرق»، سالهای ۱۹۷۵–۱۹۹۱ مشاور نظم اتّفاق نویسندگان تاجیکستان، سرمحرر «صدای شرق»، از سال ۱۹۹۱ تا روزهای آخر عمرش رئیس بنیاد بین‌المللی زبان فارسی تاجیکی بوده‌است. ۳۰ ژوئن سال ۲۰۰۰ ساعت ۱۲ بر اثر بیماری سکته مغزی چشم از جهان پوشید. تشییع جنازه آن گرانمایه ۱ ژوئیه سال ۲۰۰۰ با حضور هزاران مخلصش برگزار و پیکرش در آرامگاه لوچاب شهر دوشنبه در پهلوی بزرگان ادب و هنر تاجیکستان به خاک سپرده شد. مدفن شریفش در «مزارستان لوچاب» قرار دارد. چندین مکتب و محله و مؤسسه نام شریف او را جاودانی می‌دارند. بیت زیرین را خود استاد هنوز سال ۱۹۹۸ برای سنگ مزارش وصیّت کرده بود: در روی زمین نماند مأمن ای گور، درود بادت از من.

خواندن کتاب مرثیه خورشید را به چه کسانی توصیه می‌کنیم

این کتاب برای کسانی که به شعر و شاعران تاجیک علاقه‌مند هستند مناسب است.

بخشی از کتاب مرثیه خورشید

«عمر بلبل کوته است

بیچاره بلبل

با همه شیرین ادایی،

با همه رنگین نوایی،

با همه گل دوست داری،

با همه فریاد و زاری

بیش از یک سال عمرش نیست،

افسوس!

بلکه جای ناله و افسوس هم نیست

بر چنین یک عمر کوته نیز

شکر گوید عاشق گل-

عاشق بی‌خواب – بلبل

زاغ می‌خندد به عمرش،

غُلبه می‌خندد به شکرش،

لاشه‌خئار از لابه‌لای لاشه‌ها

تلح می‌خندد به حالش،

کاین چه روزی و چه عمری؟

این چه جای منت و شکری؟

چند شب در حسرت دیدار گل نالیده رفت،

صبح خفت و چهرۀ خندان گل نادیده رفت،

باز شکر عمر می‌خواند،

باز خود را شاد می‌داند...»