کتاب روایت غنایی حسن و سمیه

کتاب روایت غنایی حسن و سمیه نوشتهٔ جرجی زیدان است و میلاد جعفرپور آن را تصحیح کرده است. انتشارات علمی و فرهنگی این داستان معاصر را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب روایت غنایی حسن و سمیه

در دورهٔ استعمار جهان عرب به‌دست امپراطوری عثمانی، ادبا و فضلای بسیاری برای مقابله با فرهنگ و تمدن غرب و برای خروج از عقب‌ماندگی ادبیات عرب، به احیای فرهنگ عرب پرداختند. یکی از این ادیبان، جرجی زیدان، تاریخ نگار و ادیب لبنانی بود. او آفرینش‌های خود از تاریخ را در بستری پرآشوب برجسته و با ورود به روایت‌های خیالی و عامه‌پسند تاریخی، مخاطب خود را همراه می‌ساخت؛ مخاطبی را که سابقهٔ ذهنی از یک دورهٔ تاریخی داشت، با ادبیاتی دلچسب و متفاوت مشعوف می‌ساخت. کتاب روایت غنایی حسن و سمیه یکی از آثار مهم جرجی زیدان است که به داستان دلباختگی یک زوج می‌پردازد؛ زوجی که در این دلباختگی می‌کوشند تا موانع و مشکلات را پشت‌ سر بگذارند و به وصال یکدیگر برسند. «عرفجه» (پدر سمیه) از همراهان مختار ثقفی است که به جرم همراهی با مختار در معرض انتقام و خشم لشگریان مصعب قرار می‌گیرد. هنگامی که لشگر مصعب فرمان قتل او را می‌دهند، سمیه با لابه و التماس می‌خواهد که از مرگ پدر بگذرند. در این کشاکش حسن که از سپاه مصعب بود، دلباختهٔ سمیه می‌شود و عرفجه را از مرگ می‌رهاند و این آغاز داستان عشق سمیه و حسن می‌شود.

جرجی زیدان این داستان را با لحنی بسیار احساسی بیان می‌کند و حالات روانی و اندیشه‌های شخصیت‌های داستان را به‌خوبی انعکاس می‌دهد. جرجی زیدان در این اثر ضمن روایت یک داستان تاریخی گیرا و عاشقانه، سعی در انتقاد به وضعیت زنان در جامعه دارد و با ارائهٔ تصویری پویا و فعال از زنان در داستان‌های خود، نگاه متفاوت خود به این مسئله را نشان می‌دهد. خواننده با مطالعهٔ این اثر با نمودهای زندگی روزمرهٔ جامعه، سنت‌ها و آداب‌ورسوم و نظام قبیله‌ای عرب آشنا می‌شود. این اثر شامل سه بخش اصلی است که عبارت‌اند از «بخش اول: متن‌شناسی نسخهٔ خطی روایت حسن و سمیه»، «بخش دوم: تحلیل و بررسی روایت حسن و سمیه» و «بخش سوم: روایت غنایی حسن و سمیه».

خواندن کتاب روایت غنایی حسن و سمیه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات عرب و علاقه‌مندان به داستان‌های عاشقانه و تاریخی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره جرجی زیدان

جرجی زیدان در ۱۴ دسامبر ۱۸۶۱ در بیروت زاده شد. او تاریخ‌نگار، داستان‌نویس، و روزنامه‌نگار عرب‌زبان لبنانی است که برای نوشتن ۲۳ رمان تاریخی و تأسیس نشریهٔ «الهلال» شهرت بسیاری دارد. او در دوران نهضت بیداری عرب‌ها و شکل‌گیری جنبش «النهضة»، رمان‌های تاریخی‌اش را به‌قصد آشناکردن مردمان عرب با فرهنگ و تاریخ خود می‌نوشت. عمدهٔ شهرت او به‌سبب داستان‌های تاریخی اوست و بسیاری او را پیشگام این نوع ادبی به‌ شمار می‌آورند. این نویسندهٔ عرب در داستان‌هایش قصد دارد وقایع گذشته را در فرایند دگرگونی حیات سیاسی عرب روایت کند؛ ازاین‌رو جنبهٔ تعلیمی و سرگرمی داستان‌ها بر جنبهٔ هنری آن‌ها برتری دارد. داستان‌های او طرح‌هایی ساده‌ دارند و محور اصلی داستان‌هایش، عشق به زیبایی مسحورکنندهٔ زنی است که واقعیت مستند و تاریخی ندارد. زیدان واقعیت‌های تاریخی را با این عشق در هم‌ می‌آمیزد و با نثری ساده و ایجاد کشمکش و تعلیق و هیجان، خواننده را تا پایان داستان با خود همراه می‌کند. داستان‌های او بارها تجدید چاپ و به فارسی، ترکی، هندی، روسی، آلمانی و برخی زبان‌های دیگر ترجمه شده‌اند. او در نهایت در ۲۲ ژوئیهٔ ۱۹۱۴ در قاهره درگذشت.

بخشی از کتاب روایت غنایی حسن و سمیه

«در نیمهٔ سدهٔ نوزدهم ظهور رمانتیسم، افقی آرمانی و در عین حال دست‌یافتنی برای جامعه متصوّر شد و پیرو گسترش و اقبال روزافزون ادب رمانتیک، فرهیختگان و دانشجویان عرب، که اغلب مسیحی نیز بودند و با زبان فرانسه و انگلیسی هم آشنایی داشتند، خواه‌ناخواه چشم به دنیایی گشودند که روساخت آن غرابتی شگفت با تصویر جوامع ایشان داشت. یکی از موضوعات آرمانی رمانتیک‌ها که در جوامع اروپایی به حقیقت بدل شده بود، تحقّق جایگاه زن در اجتماع و حقوق مترتّب بر آن بود.

زیدان با مشاهدهٔ وضعیّت زنان در اروپا و حضور آنان در عرصه‌های مختلف اجتماع، بر آن شد تا در آثار خود نه تنها بدین وضعیّت دیدی متجدّدانه داشته باشد، که مغرضانه به نقد وضعیّت زنان در جوامع عرب نیز بپردازد و نقش و کارکرد فراموش‌شدهٔ آنان را در جامعه یادآور شود. درست بر همین اساس است که در دل داستان‌های تاریخی او زنان سدهٔ اوّل هجری، ناباورانه حضوری فعّال و پویا دارند و شگفت‌تر اینکه زنان در هر هیئت که باشند، معشوق، مادر، شاعر، کنیز و...، به صراحت با مردان به مخالفت برمی‌خیزند و در راه حصول مقاصد خود از مرگ هراسی ندارند. قاطعیّت و ابراز وجود، آزادی و حقّ انتخاب همسر، عفّت و پاکدامنی، مشارکت سیاسی و حضور در میان صنوف و صفوف مختلف اجتماع از مهم‌ترین وجوه شخصیّت زنان در این روایت است.

در روایت داستانی حاضر، سمیّه به حقّ قهرمانی است که برخلاف دیگر معاشیق منفعل روایات تازی، نه تنها در برابر رقیبان و موانع پیش روی خود ایستادگی و مخالفت می‌کند و برای نجات حسن و همراه شدن با او نقش مستقیم دارد، که در موقعیّت‌های خاص، کاراندیش نیز هست و احساس بر عقل او غلبه نمی‌کند و در جایگاه لازم، برای حفظ موقعیّت خود، سکوت و همراهی با رقیبان را هم حفظ می‌کند. این رفتار دوگانهٔ سمیّه با پدرش، عرفجه، به وضوح مشاهده می‌شود؛ امّا تا پایان روایت، واکنش سمیّه با استبداد حجّاج غیر مستقیم و همراه با تندروی است تا جایی که به خودکشی احتمالی سمیّه می‌انجامد.»