کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان

کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان: بررسی نظری و تجربی نوشتهٔ سعید گودرزی و نورالدین اله دادی است. انتشارات اندیشهٔ احسان این کتاب را به چاپ رسانده است. این اثر به بررسی رابطهٔ پیچیده میان نابرابری و امنیت در دو سطح خرد و کلان می‌پردازد و از طریق ترکیب مطالعات نظری و تحقیقات تجربی، تلاش می‌کند تا برهم‌کنش این دو متغیر اساسی در جامعهٔ ایران را تبیین کند. امنیت دارای دو بعد ذهنی (احساس امنیت) و عینی است تبیین برهم کنش سطوح خرد و کلان امنیت در کشور و این اثر با رویکردی علمی به تحلیل این ابعاد می‌پردازد. این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان

این اثر محصول پژوهشی جامع است که در شش فصل سازمان‌دهی شده و به دو حوزهٔ مهم جامعه‌شناسی یعنی نابرابری و امنیت می‌پردازد. کتاب در سال ۱۳۹۷ منتشر شده و ویراستاری علمی آن توسط دکتر محمدجواد زاهدی مازندرانی انجام گرفته است. این پژوهش که با هدف شناخت تأثیر نابرابری بر امنیت در دو بعد عینی و ذهنی انجام شده، شامل بررسی‌هایی در پنج استان اصفهان، کردستان، لرستان، خوزستان و تهران است. موضوع اصلی کتاب بر این فرضیه استوار است که نابرابری‌ها در جامعه می‌تواند پیامدهای نامطلوبی از جمله کاهش امنیت را در پی داشته باشد. نویسندگان با در نظر گیری این که امنیت دارای دو عنصر اساسی تهدید و فرصت و دو بعد عینی و ذهنی است، سعی کرده‌اند تا رابطهٔ این دو مفهوم را در سطوح مختلف تحلیل کنند. کتاب با رویکردی میان‌رشته‌ای نگارش یافته و از نظریه‌های جامعه‌شناسی کلاسیک و معاصر بهره می‌برد. نویسندگان در تحقیق خود از دو سطح تحلیل خرد و کلان استفاده کرده‌اند که در سطح خرد، افراد ۱۵ سال به بالا و در سطح کلان، استان‌ها واحد تحلیل قرار گرفته‌اند.

خلاصه کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان

فصل اول با عنوان فضای مفهومی نابرابری آغاز می‌شود که در آن نابرابری و انواع مختلف آن تشریح شده است. این فصل به بررسی تجلی‌های نابرابری در شکل‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نژادی، قومی، مذهبی و جنسیتی می‌پردازد. همچنین نابرابری منطقه‌ای در ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

فصل دوم به فضای مفهومی امنیت اختصاص یافته است. در این بخش تعریف امنیت و ابعاد آن ارائه شده و تفاوت احساس امنیت با ترس از جرم، احساس خطر و احساس ناامنی تبیین شده است. نویسندگان همچنین تأثیر متغیرهای اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، مذهب، جنسیت و نقش پلیس بر امنیت را مورد بحث قرار داده‌اند.

فصل سوم نظریه‌های متفکرانی چون مارکس، دورکیم، وبر، دارندورف، لنسکی، وسترگارد، رسلر، پارکین، گیدنز و بلاو در مورد نابرابری را بررسی می‌کند. این فصل پایه‌های نظری فهم نابرابری را فراهم می‌آورد.

فصل چهارم دیدگاه‌های مکاتب و نظریه‌پردازان مختلف به امنیت را ارائه می‌دهد. در این بخش نظریه‌های نیازهای انسانی، آسیب‌پذیری، تجربهٔ قربانی شدن، برساخت‌گرایی، مکتب کنش متقابل نمادین، مکتب کپنهاک، پست مدرن، اثبات‌گرایی، فرااثبات‌گرایی و نظریهٔ انتقادی مطرح شده است. همچنین نظریه‌های مازلو، گر، کنت، مارکس، دورکیم، پارسونز، مرتون، کوهن، گیدنز، بوردیو و بک در مورد امنیت بررسی شده است.

فصل پنجم به مرور تحقیق‌های تجربی داخلی و خارجی می‌پردازد که به بررسی تأثیر نابرابری بر امنیت پرداخته‌اند. این فصل زمینهٔ تطبیقی برای درک بهتر موضوع فراهم می‌آورد.

فصل ششم که محوری‌ترین بخش کتاب محسوب می‌شود، تحقیقی تجربی در مورد تأثیر نابرابری بر امنیت در سطوح خرد و کلان ارائه می‌دهد. این تحقیق دارای دو سطح تحلیل است. در سطح خرد، جامعهٔ آماری شامل افراد ۱۵ سال به بالای پنج استان اصفهان، کردستان، لرستان، خوزستان و تهران بوده که از روش پیمایشی مقطعی استفاده شده است. در سطح کلان، جامعهٔ آماری ۳۱ استان کشور بوده که از روش تحلیل آمارهای موجود بهره گرفته شده است.

فهرست کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان

پیشگفتار

فصل اول: فضای مفهومی نابرابری

نابرابری و انواع آن

نابرابری منطقه‌ای در ایران

فصل دوم: فضای مفهومی امنیت

جامعه شناسی امنیت

امنیت

ابعاد امنیت

انواع امنیت بر حسب موضوع

تفاوت امنیت‌های اجتماعی، عمومی و انتظامی

احساس امنیت

تفاوت ترس از جرم، احساس خطر و احساس ناامنی

رابطهٔ امنیت و احساس امنیت

تأثیر اعتماد اجتماعی بر امنیت

تأثیر مذهب و قومیت بر امنیت

تأثیر مشارکت‌های اجتماعی مردمی بر امنیت

تأثیر جنسیت بر احساس امنیت

نقش پلیس در پیشگیری از جرم و تأمین امنیت

فصل سوم: نظریه‌های نابرابری

کارل مارکس

امیل دورکیم

ماکس وبر

رالف گوستاو دارندورف

چارلز تیلی

گرهارد امانوئل لنسکی

وسترگارد و رسلر

فرانک پارکین

پیتر بلاو

آنتونی گیدنز

فصل چهارم: نظریه‌های امنیت

الف: دیدگاه مکاتب دربارهٔ امنیت

نیازهای انسانی

آسیب‌پذیری

تجربهٔ قربانی شدن

برساخت‌گرایی

مکتب کنش متقابل نمادین

مکتب کپنهاگ

پست مدرن‌ها

اثبات‌گراها و فرا اثبات‌گراها

نظریهٔ انتقادی

ب: دیدگاه نظریه‌پردازان دربارهٔ امنیت

آبراهام مازلو (نیازهای سلسله مراتبی)

تد رابرت گر (محرومیت نسبی)

اگوست کنت

کارل مارکس

امیل دورکیم

تالکوت پارسونز

رابرت کینگ مرتون

آلبرت کوهن

آنتونی گیدنز

پی‌یر بوردیو

اولریش بک

جمع‌بندی نظریه‌های امنیت

فصل پنجم: پژوهش‌های تجربی مرتبط با تأثیر نابرابری بر امنیت

الف: پیشینهٔ داخلی

ب: پیشینهٔ خارجی

پ: جمع‌بندی پیشینه

فصل ششم: تحقیقی تجربی در مورد تأثیر نابرابری بر امنیت در سطوح خرد و کلان

بیان مسألهٔ تحقیق

روش تحقیق

جامعهٔ آماری

ابزار گردآوری داده‌ها و روایی و پایایی آن

روش نمونه‌گیری

تعیین حجم نمونه

سؤال‌های تحقیق

فرضیه‌های تحقیق

مدل تحقیق

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

نابرابری اجتماعی

نابرابری فرهنگی

نابرابری اقتصادی

امنیت اجتماعی

امنیت فرهنگی

امنیت اقتصادی

قومیت

مذهب

منطقهٔ جغرافیایی (مرزی/ غیرمرزی) محل سکونت

سن

جنس

وضعیت تأهل

تحصیلات

بی‌مقیاس سازی (نرمالیزه کردن) متغیرها

تعیین وزن متغیرها

وزن‌دهی به متغیرهای تحقیق با روش تحلیل عامل

یافته‌های تحقیق

الف: توصیف داده‌ها

ب: تحلیل داده‌ها

بررسی مدل معادلات ساختاری

الف) بررسی مدل معادلات ساختاری در سطح خرد

ب) بررسی مدل معادلات ساختاری در سطح کلان

بحث و نتیجه‌گیری

محدودیت‌های تحقیق

پیشنهادهای تحقیق

الف) پیشنهادهای پژوهشی

ب) پیشنهادهای کاربردی

منابع

الف) منابع فارسی

ب) منابع انگلیسی

یادداشت‌ها

چرا باید کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان را بخوانیم؟

این کتاب وجه تمایز خود را در ترکیب رویکرد نظری و تجربی پیدا می‌کند. نویسندگان با بهره‌گیری از نظریه‌های کلاسیک و معاصر جامعه‌شناسی، چارچوب نظری جامعی برای فهم رابطهٔ نابرابری و امنیت ارائه داده‌اند. همچنین با انجام پژوهش تجربی در دو سطح خرد و کلان، امکان تعمیم نتایج و درک عمیق‌تر از موضوع فراهم شده است. ویژگی خاص این اثر در پرداختن همزمان به دو بعد عینی و ذهنی امنیت است. این رویکرد امکان درک جامع‌تری از مفهوم امنیت فراهم می‌آورد و نشان می‌دهد که چگونه احساس امنیت در بعد ذهنی می‌تواند بر کنش‌های افراد در جامعه تأثیر بگذارد. دستاورد مهم این کتاب ارائهٔ یافته‌های تجربی است که می‌تواند برای برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران در خصوص شاخص‌های مختلف مربوط به امنیت و کیفیت خدمات در مناطق مختلف کشور راهگشا باشد. این اثر همچنین به شناسایی عوامل مؤثر بر امنیت کمک می‌کند و امکان اولویت‌بندی مداخلات را فراهم می‌آورد.

کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان را به چه کسانی پیشنهاد می‌دهیم؟

این کتاب را به دانشجویان، پژوهشگران و اساتید رشته‌های جامعه‌شناسی، علوم اجتماعی، جرم‌شناسی و امنیت اجتماعی پیشنهاد می‌کنیم. همچنین برای برنامه‌ریزان اجتماعی، سیاست‌گذاران، مدیران شهری و کسانی که به مسائل امنیت اجتماعی و نابرابری علاقه‌مند هستند، مفید خواهد بود. این اثر برای متخصصان حوزهٔ امنیت که به دنبال درک عمیق‌تری از عوامل اجتماعی مؤثر بر امنیت هستند نیز کاربرد دارد. کارشناسان سیاست‌گذاری اجتماعی که نیاز به درک رابطهٔ میان نابرابری و امنیت دارند، می‌توانند از این کتاب بهره ببرند.

بخشی از کتاب نابرابری و امنیت در سطوح خرد و کلان

«نابرابری یکی از مأنوس‌ترین حقایق زندگی اجتماعی است و حتی برای سطحی‌نگرترین ناظران، امری بدیهی است (گرب، ۱۳۷۳: ۹). معنای اولیهٔ نابرابری به تمایز بین افراد اشاره دارد، به نحوی که بین زندگی آن‌ها، به ویژه از نظر حقوق، فرصت‌های زندگی، پاداش‌ها و امتیازها، اختلاف آشکار و پنهان زیادی وجود داشته باشد (همان: ۱۰). از نظر ماری لم۱ درک وجود نابرابری هم جنبهٔ عینی و هم جنبهٔ ذهنی (احساس نابرابری) دارد و برای به دست آوردن چارچوب روشنی از علت نابرابری لازم است به ادراک نابرابری توسط افرادی پرداخت که در محیط اجتماعی و تاریخی مشابهی زندگی می‌کنند (لم، ۲۰۰۴: ۹).

مسألهٔ نابرابری در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهایی که قلمرو حاکمیت آن‌ها مناطق جغرافیایی وسیعی را شامل می‌شود، چالشی اساسی در مسیر توسعه می‌باشد. در کشورهای در حال توسعه، کیفیت زندگی مردم دستخوش نابرابری‌های عظیمی است که در بسیاری از موارد به سرعت در حال افزایش است (میسرا، ۱۳۶۸). با وجود تأکید فراوان سازمان ملل متحد و کشورهای عضو بر توسعهٔ انسانی، همچنان در بیشتر نقاط جهان، در همهٔ جوامع توسعه‌یافته، توسعه‌نیافته و در حال توسعه، نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی، فقر اقتصادی و طرد اجتماعی در بین گروه‌های مختلف قابل مشاهده است (زاهدی، ۱۳۸۶).

آمارتیا سن۲، که یکی از برندگان جایزهٔ نوبل در رشتهٔ اقتصاد است، در خصوص روند افزایش شکاف نابرابری و فقر در میان ملل جهان هشدار داده است. او می‌گوید: آمار و ارقام موجود در این زمینه پذیرفتنی نیست. درآمد دنیا بین ثروتمندان که یک پنجم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، متمرکز شده است. روند موجود پذیرفتنی نیست و به راستی این پدیده شگفت‌آور است و با هیچ معیاری نمی‌توان این امر را مشروعیت بخشید (سن، ۲۰۰۱).

سه دلیل و مدرک مستدل برای تجسم نابرابری در جهان معاصر وجود دارد. ۲/۷۴۲ میلیون نفر بدون دسترسی به بهداشت مناسب و کافی و بیش از ۸۳۰ میلیون نفر به طور جدی دارای سوءتغذیه۳ هستند. تفاوت میانگین امید به زندگی۴ در بین کشورهای با درآمد بالا و پایین، ۱۹ سال است و ۱۰ درصد ثروتمندترین جمعیت جهان، تقریباً نصف درآمد جهان را دریافت می‌کند (هلد و کایا۵، ۲۰۰۷: ۱۱).

جامعه‌شناسان در اینکه نابرابری بر چه موضوع‌هایی دلالت دارد با یکدیگر هم داستان هستند، اما در اینکه زمینه‌های حقوقی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی آن دقیقاً بر چه خصوصی‌هایی دلالت دارد اتفاق نظر وجود ندارد و این بیشتر ناشی از این واقعیت است که تفاوت‌های موجد نابرابری اساساً دارای تعیین تاریخی- مکانی و قومی - فرهنگی هستند (زاهدی، ۱۳۸۶: ۴۰).

گرب عقیده دارد پاسخی که همگان در آن اتفاق نظر داشته باشند که بنیان‌های اصلی نابرابری چه هستند؟ در دست نیست. او در این خصوص می‌نویسد: عده‌ای از محققان معتقدند که بنیان‌های اصلی نابرابری، تفاوت‌های فردی در توانایی‌های ذاتی و انگیزه و تمایل به سخت کوشی و جزء این‌ها است. در برابر، تحلیلگران دیگر معتقدند که نابرابری در اصل مبتنی بر تفاوت‌هایی است که جامعه در رفتار و برخورد با این افراد بین آن‌ها قائل می‌شود و علت این فرق‌گذاری، مشخصه‌هایی همچون طبقهٔ اقتصادی، نژاد، قومیت، جنسیت و دین است که از طریق اجتماعی تعریف شده‌اند. برخی دیگر از نظریه‌پردازان طیف وسیعی از نابرابری‌های متقاطع (اعم از نابرابری‌های فردی و نابرابری‌هایی که از طریق اجتماعی تعریف شده‌اند) را در نظر می‌گیرند. در حالی که دیگران فقط به یک یا دو بنیان مهم که بر دیگر بنیان‌ها ارجحیت دارد، تأکید می‌کنند (گرب، ۱۳۷۳: ۱۱).»