کتاب اندیشیدن فراگیر

کتاب اندیشیدن فراگیر نوشتهٔ ادگار مورن و ترجمهٔ محمدعلی انواری است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را در سال ۱۴۰۰ روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب اندیشیدن فراگیر

کتاب اندیشیدن فراگیر (آدمی و جهان او) نتیجهٔ سلسله درس‌گفتارهای ادگار مورن در دانشگاه سوربون در فرانسه است. ویژگی این اثر را در چکیده‌بودن و درعین‌حال بیان ساده و قابل‌فهم نویسنده از مباحث جدی و عمیق انسان‌شناختی دانسته‌اند. ادگار مورن در این اثر کوشیده پیچیدگیِ وضعیت انسان در پیوندش با هستی را آشکار کند. این کتاب در هفت فصل نوشته شده که عنوان برخی از آن‌ها عبارت است از «انسان و سه‌گانهٔ (زیستی‌اجتماعی‌انسان‌شناختی)»، «ظهور انسان»، «آینده: محتمل و نامحتمل» و «اندیشه پیچیده و اندیشه فراگیر».

خواندن کتاب اندیشیدن فراگیر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ انسان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ادگار مورن

ادگار مورن در ۸ ژوئیهٔ ۱۹۲۱ در پاریس و با نام اصلی «ادگار ناهوم» زاده شد. او که رگه‌های یهودی - اسپانیایی دارد، فیلسوف و جامعه‌شناس برجستهٔ فرانسوی است که به‌واسطهٔ نظریه‌اش دربارهٔ «امر پیچیده» در سطح جهان شناخته شده است. او معتقد به پیچیدگیِ امر شناخت و به‌ویژه شناختِ انسان و هستی است و در این زمینه کتاب‌ها و مقاله‌های گوناگونی نوشته است. کتاب‌های «اندیشیدن فراگیر»، «درآمدی بر اندیشهٔ پیچیده»، «روش» (در شش جلد) و «هفت دانش ضروری برای آموزش و پرورش آینده» از آثار مکتوب او است. این نویسنده پژوهش‌های قومیت‌شناختی ارزشمندی را انجام داده، از حزب کمونیست اخراج شده  و ماجرای آن را در کتابی به نام «خودنقادی» که در سال ۲۰۱۲ بازنشر شد، نوشته و دربارهٔ ستاره‌ها یا همان موضوع شایعهٔ یهودستیزانهٔ اورلئان کاوش کرده است؛ همچنین دیدگاه‌ها و دریافتش از مهٔ ۱۹۶۸ در مقاله‌ای به نام «تَرَک» نوشته شده است. ادگار مورن شناخت انسان و هستی تنها بر پایهٔ یک دانش معین همچون فیزیک، روان‌شناسی یا زیست‌شناسی را شناختی ناقص و ناتمام می‌داند. به‌باور او، انسان‌شناسی نیازمند رویکردی میان‌رشته‌ای و در نتیجه فراگیر است و برای مطالعه و شناخت انسان، نگاهی همه‌جانبه و چندسویه نیاز است. گفته شده است که دیدگاه ادگار مورن دربارهٔ شناخت انسان و هستی را دیدگاهی فروتنانه و معترف به کاستی‌ها و محدودیت‌های خویش دانسته‌اند؛ از همین رو است که او دوران کنونی را دورهٔ «پیشاتاریخ اندیشهٔ انسانی» می‌خواند و بر این باور است که «ما در سرآغاز یک آغاز هستیم». ادگار موردن در سال ۱۳۸۲ و به‌دعوت «امیر نیک‌پی» به ایران سفر و همراه با داریوش شایگان در دانشگاه شهید بهشتی سخنرانی کرد.

بخشی از کتاب اندیشیدن فراگیر

«هنجارشکنی‌ها زایندهٔ نوآوری‌های بزرگ بودند، این را پیش‌تر گفته بودیم. سرمایه‌داری نوعی هنجارشکنی در سیستم فئودالی بود؛ سوسیالیسم همانند هنجارشکنی‌ای در جهان روشنفکری، زاییدهٔ اندیشهٔ چند ناشناس همچون مارکس، پرودون و دیگران بود. تاریخ رودخانهٔ باشکوهی که به پیش می‌تازد نیست. بلکه همچون خرچنگ معوج حرکت می‌کند، و هنگامی که هنجارشکنی‌ای ریشه بدواند و جریان‌ساز شود، به نیرویی تاریخی بدل می‌گردد. پس نوعی دگرگونی و تبدیل در کار است. باید رویداد یا پیشامدی از درون یا بیرون رخ دهد تا دگرگونی آغاز شود.

این دگرگونی فراگیر ممکن است ریشه در رویدادی داشته باشد که تو گویی از نگاه مردمان آن روزگار پنهان است. پژوهش‌های انریکو فرمی روی پرتو بِتا در دههٔ ۱۹۳۰ در ایتالیا نخست همچون شناختی سودمند برای روان پنداشته می‌شد. اما با آغاز جنگ، دانش ساخت اتم کشورهای فرانسه، آلمان و ایالات متحده را بر آن داشت تا با هدف ساخت گونهٔ تازه‌ای از بمب, که می‌توانست پشتوانهٔ پیروزی بر دشمن باشد, در پی راهی برای رهاسازی این انرژی هنگفت برآیند. بنابراین رویدادی حاشیه‌ای و از نگاه علوم یکسره‌شناختی به ساخت جنگ‌افزاری انجامید که, با توان خود در نابودسازی نوع انسان، دنیا را دگرگون خواهد ساخت.

پس فرگشت مفهومی خطی نیست، بلکه همزمان ناپیوسته/پیوسته است. بیشتر دربرگیرندهٔ همزمانِ پیروزی‌ها و شکست‌هاست. مثلاً، تحولی که در سدهٔ نوزدهم به گسترش کاربرد زغال‌سنگ، نیروی بخار و صنعت انجامید از دید مزایای مادی و فنی‌ای که به همراه داشت بسیار سودمند می‌نمود، اما همین امر به شِبه‌کوچاندنِ دهقانانی که به کارگر بدل شده‌اند به حاشیهٔ شهرها در انگلستان، و کمی پس از آن در فرانسه، انجامید. پس این پرسش پیش می‌آید که چه چیزی باارزش‌تر است، آنچه به دست آورده‌ایم یا آنچه از دست داده‌ایم؟ کشاورزیِ صنعتی، همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، ویرانگر است، تمام زندگی را از خاک می‌گیرد، آفت‌کش‌ها را چندین برابر می‌کند، و دست‌آخر محصولات یکسان‌سازی‌شدهٔ بی‌مزه بیرون می‌دهد.»