کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه

کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه مجموعه مقالاتی گزیدهٔ آنیتا صالح بلوردی و محمدمهدی فتوره چی است و انتشارات اندیشه احسان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه

رسانه یک ابزار است و کارکرد آن در کاربردی انسانی نهفته است؛ بنابراین به راحتی می‌توان دریافت که با کاربردهای نشانه‌شناسی مرتبط است. توانشِ مفهومی رسانه قابل مقایسه با توانش صدا یا مکالمه است و نه از حیث قیاسی ساده بین برونه‌ها بلکه درونه، به عبارتی به دلیل ارزش مفهومی‌اش، به روح آدمی می‌ماند. بارها شنیده‌ایم که نشانه‌شناسی از گرایش‌های اصلی علوم ارتباطات است. علیرغم تایید این مطلب، امروزه اکثر قریب به اتفاق محققان و دانشجویان تنها با نام بارت آشنا هستند. بارت در بیشتر مواقع رویکردی جامعه‌شناسانه به رسانه دارد؛ با این حال، جایگاهی که به او در نشانه‌شناسی رسانه می‌دهیم همانند سرنوشت و مطالعه زبان‌های منسوخ در ادبیات، همانند گونه‌ای در حال انقراض است. رویکردهای او چندان پاسخگوی ابزارهای نوین نیستند: تلویزیون قدیمی محسوب می‌شود و ترجیح داده می‌شود از TIC، تلفن همراه یا شبکه‌های مجازی صحبت شود، گویی ابزارهای نوین ارتباطی زندگی مستقلی دارند.

با این توصیفات، کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه پاسخگوی سوال زیر است: علوم ارتباطات چه بهره‌ای از تئوری‌های نشانه‌شناسی در خصوص رسانه برده‌اند؟ این کتاب همچنین به سوالات دیگری نظر می‌افکند.

اگر برعکس نگاه کنیم و بپرسیم علوم ارتباطات چه چیزی برای نشانه‌شناسی سینما به ارمغان آورده‌است، حرف برای گفتن بسیار بوده و حتی می‌توان گفت که نقش برجسته‌ای بر گسترش آن داشته‌است. مدت‌ها محققان ارتباطات برنامه‌های تلویزیون را به نحوی بررسی کردند که گویی فیلم یا ابژه‌های زبانی هستند. خواه ارتباط کلامی را بر استدلال‌هایی که کم و بیش در یک محیط شناختی شکل می‌گیرند (نه برمبنای رمز) استوار شود و خواه همانند اثری هنری (تنها به ماده محدود نشود) در نظر بگیریم، پایه‌های نشانه‌شناسی تصویری سست می‌گردد. اگر کیفیت ابژه یا جایگاهی که برای کیفیات قائلیم اهمیت کمتری نسبت به مخاطبان پیداکند، چگونه می‌توان دستبه‌بندی‌هایی (همچون تصویر ثابت در تقابل با تصویر متحرک؛ تصویر واحد در تقابل با توالی تصاویر) که ریشه در خصلت‌های عینی آنها دارند را حفظ کرد؟

کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه مجموعه مقالاتی است که از بررسی نمونه‌های موردی و بخصوص زیبایی‌شناختی فاصله گرفته و تحقیقات نشانه‌شناسی را با تحلیل‌هایی دقیق و عمومی که پاسخگوی نیاز مبرم جامعه در نوآوری و اعتمادسازی رسانه است، معرفی‌می‌کند.

رسانه‌ها تنها از حیث هنری مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. هر ژانری برگرفته از ارتباط با جهانی است که درجه صحتش، قبول یا مشارکت مخاطب را به همراه می‌آورد. به عبارت دیگر، تولید یک سند، خواه نوشتاری یا دیداری-شنیداری به گونه‌ای است که با توجه به نوع اعتقاد مسبب یا فرستنده پیام، هدف‌مندانه انجام می‌شود و بدون درنظرگرفتن پیش‌فرضی از ارتباطِ آن با واقعیت، توسط گیرنده قابل تفسیر نیست.

خواندن کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های نشانه‌شناسی، رسانه و علوم اجتماعی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نگاهی به نشانه شناسی رسانه

«هدف اصلی نشانه‌شناسی، مطالعهٔ سمیوزیس (تولید نشانه و درک آن) است؛ یا به تعبیر دیگر، نشانه‌ها به چه صورتی در حوزهٔ انسان و غیرانسان پدیدار می‌شوند. امروزه، بررسی عمومی سمیوزیس تحت عنوان زیست نشانه‌شناسی صورت می‌گیرد؛ در حالی که، بررسی روند نشانه‌شناسی در حوزه انسان و در بافت‌های فرهنگی ویژه‌ای، در زیر شاخهٔ نشانه‌شناسی فرهنگ قرار می‌گیرد. نشانه‌شناسی فرهنگ –که طبعاً در زیرمجموعه "علوم فرهنگی" قرار دارد –چارچوب بسیار مناسبی برای تحلیل نشانه‌ها، متون و تکنیک‌های معنابخشی است که امروزه در رسانه‌های جمعی به کار می‌رود.

از نظر حوزهٔ نشانه‌شناسی، فرهنگ‌های انسانی، شبکه‌هایی از نظام‌های در هم تنیدهٔ نشانه‌هاست. مجموع این شبکه‌ها سمیوسفر (سپهر نشانه‌ای) را تشکیل می‌دهد؛ یوری لاتمن، نشانه‌شناس روسِ ساکن استونی، اولین بار این مفهوم را به کار برد. سمیوسفر، متناوباً شناخت انسان را سامان داده و تشدید می‌کند (لاتمن، ۲۰۰۰).»