کتاب رابرت لپاژ

کتاب رابرت لپاژ نوشتۀ مهناز اسماعیلی در نشر قطره به چاپ رسیده است. این کتاب زندگی و کارنامۀ هنری رابرت لپاژ، یکی از سردمداران ادبیات نمایشی در قرن بیست‌ویکم را بررسی می‌کند.

درباره کتاب رابرت لپاژ

رابرت لپاژ یکی از سردمداران تئاتر قرن بیست‌ویکم به شمار می‌رود. آنچه ویژگی‌های آثار او را از دیگر نمایش‌های معاصر متمایز می‌کند، نگه داشتن مرزهای ظریف میان تئاتر کلاسیک و مدرن و ادغام زبان‌های هنری متفاوت است. لپاژ، همان‌طور که پیتر بروک نیز اشاره می‌کند، زبان تئاتری را تجربه می‌کند که تکنولوژی هم در خدمت و هم حامی حس انسانی در یک اجرای زنده است. انعطاف‌پذیری و داشتن ذهن باز برای پذیرش تحولات تئاتر معاصر، به خدمت گرفتن زبان‌های جدید در روایت نمایش با حفظ پایه‌های کلاسیک تئاتری از توانایی‌های او به شمار می‌آید.

تئاتر لپاژ و شناخت آن بدون اغراق مستلزم بررسی و مطالعهٔ طولانی در زمینه‌های مختلفی است. برای آگاهی عمیق از چگونگی آثار لپاژ بایست نقطه‌نظرات او در زمینهٔ جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی، جغرافیا، تکنولوژی، کار بازیگر بر روی صحنه و... نکات بسیار ظریف و دقت موشکافانهٔ او برای خلق یک نمایش را در نظر گرفت.

لپاژ هنرمند کانادایی است، در عین‌ حال هنرمندی است که نه‌تنها از مرزهای کلامی و فرهنگی عبور می‌کند، بلکه مرزهای زبان‌های هنری را نیز کنار زده و تئاتر را به یک اثر جهان‌شمول و چندگانه با قابلیت درک و همزادپنداری برای تماشاگران مختلف از اقشار مختلف و فرهنگ‌های متفاوت تبدیل می‌کند. تئاتر رابرت لپاژ یک الگوی جهانی از هنرمندی است که با حساسیت‌ها و درک هنری بالا برای پذیرش تجربیات متفاوت از هر فرهنگ و سنتی توانسته زبان هنری خود را با دیگران ورای تفاوت‌های فرهنگی و زبانی به اشتراک بگذارد.

بسیاری از منتقدان متفق‌القول بر اهمیت و علاقهٔ ویژهٔ او به جغرافیا هستند؛ ولی رابرت لپاژ تنها علاقه‌مند به داشتن یک اثر چندفرهنگی با الگوهای امروزی نیست، بلکه او سعی بر برهم زدن جغرافیا و درهم شکستن محدودیت‌های کلامی، فرهنگی و زمینی در نمایش دارد، جایی که بازیگران هرکدام با زبان مادری خود در روی صحنه به ایفای نقش می‌پردازند. صحنهٔ نمایش لپاژ، یک نمونهٔ کوچک از دنیای واقعی و هم‌زیستی طبیعی است که انسان‌ها دارند.

رابرت لپاژ، بازیگر، دراماتورژ، کارگردان تئاتر و سینما، در ۱۲ دسامبر ۱۹۵۷ در شهر کبک کانادا متولد شد. او در یک خانوادهٔ کارگری رشد کرد و همان‌طور که در یکی از مصاحبه‌هایش گفت، فعالیت‌های هنری‌اش را بعد از پایان تحصیلات متوسطه آغاز کرد.

او سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۸ در رشتهٔ بازیگری هنرستان عالی موسیقی هنر دراماتیک کبک، جایی که بعدها روش آموزش آنجا را همواره مورد انتقاد قرار می‌داد، به تحصیل پرداخت. در تئاتر لپاژ از ابتدا تاکنون حق‌ تقدم با زبان بدنی، حرکات فیزیکی است که از کلاس‌های ژاک لکوک الهام گرفته است. لپاژ بعد از آن برای گذراندن کلاس‌های تئاتر الن کِنَپ سوئیسی در محلهٔ مونپارناس، جایی که مبانی تئاتر بداهه، خلاقیت گروهی و مفهوم بازیگری خلاق را آموزش می‌دادند، به پاریس رفت.

او همواره تلاش می‌کرد ایدهٔ بازیگر- مؤلف را بپرورانند؛ بدین‌ ترتیب، تئاتر را یک فضای چندوجهی خلاق و پرانرژی در بر می‌گرفت و همه‌چیز در این رویکرد به تئاتر خوب پیش می‌رفت.

این کتاب در دو بخش کلی ترجمه و تألیف شده است: 

بخش اول: جهان‌بینی هنری

بخش دوم: تحلیل برخی از آثار لپاژ

خواندن کتاب رابرت لپاژ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به همۀ دوستداران تئاتر، ادبیات نمایشی و طراحی صحنه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رابرت لپاژ

«رابرت لپاژ یک نمونهٔ خاص در عصر حاضر است. تئاتر او فارغ از مرزهای کلامی و ژانرهای کلاسیک است و استفاده از تکنیک‌های سینمایی و ادغام آن با تئاتر از ویژگی‌هایی است که با آثار اولیه‌اش در فستیوال‌های بین‌المللی توجه تماشاگران را به خود جلب کرده است.

دراماتورژی اصیل و ناب او از روایت‌های چندخطی تودرتو ساخته شده است. داستان‌های عمیق استعاری، داستان جدایی و به هم رسیدن و توالی‌های پی‌درپی زمانی در مکان‌های متفاوت، در یک ساختار چندلایه با یکدیگر برخورد می‌کنند. نمایش‌های او از داستان‌هایی طنزآمیز به صورت استعاری و موجز ساخته شده که گاه شبیه مجموعه‌های تلویزیونی تله نولای آمریکای لاتین به نظر می‌رسد و یا از طریق ارتباط با ضمیر ناخودآگاه به سمت نمادگرایی مبتنی بر تصویر می‌رود.

کمترین استفاده از اکسسوار صحنه، کارهای لپاژ را به مینیمالیسم نزدیک و از واقعیت روزمره آشنایی‌زدایی می‌کند (کتاب‌های چیده‌شده بر روی هم تبدیل به آسمان‌خراش می‌شود، ردیفی از صندلی‌ها مبدل به پل می‌شود) و یک بازی بی‌پایان از دفرماسیون و دوباره شبیه‌سازی پدید می‌آورد.

به‌ویژه در طراحی صحنه یک تابلو بصری باشکوه از به‌کارگیری ماشینری سنتی و ترکیب آن با تکنیک‌های پست‌مدرن و مولتی‌مدیا ساخته می‌شود.»