کتاب درخشش ابدی ذهن پاک

کتاب درخشش ابدی ذهن پاک نوشتهٔ اندرو ام باتلر و ترجمهٔ مرضیه حسین پور است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب در حوزهٔ نقد سینما را منتشر کرده است. این اثر از مجموعهٔ «خوانش فیلم» از این انتشارات است.

درباره کتاب درخشش ابدی ذهن پاک

کتاب درخشش ابدی ذهن پاک دربردارندهٔ پنج فصل است که اندرو ام باتلر در آن به معرفی بازیگران و مؤلفان و نقد فیلم «درخشش ابدی ذهن پاک» پرداخته است. فیلم‌نامهٔ «درخشش ابدی ذهن پاک» نوشته‌ٔ «چارلی کافمن»، فیلم‌نامه‌نویس آمریکایی است. فیلمی با همین عنوان و براساس این فیلم‌نامه در سال ۲۰۰۴ با بازی «جیم کری» و «کیت وینسلت» ساخته شد که با موفقیت فراوان و تحسین منتقدین بسیار مواجه شد. کافمن در این فیلم برندهٔ اسکار بهترین فیلم‌نامه شد و کیت وینسلت نامزد دریافت جایزهٔ بهترین بازیگر زن.

«درخشش ابدی ذهن پاک» روایتی عاشقانه، رویایی و درعین‌حال پیچیده و روان‌شناسانه است. چارلی کافمن در این فیلم‌نامه با استفاده از روایت غیرخطی توانسته است یک عاشقانه‌ٔ انتقادی را ترسیم کند. تم پیچیده‌تر فیلم، مسئله‌ٔ خاطره و فراموشی است. کافمن با رجوع به یک جمله قصار از نیچه، به این تم غنای چشمگیری می‌بخشد: «خوشا به حال فراموش‌کاران، که حتی خطاهایشان هم به فرجام نیک می‌رسد.»

خواندن کتاب درخشش ابدی ذهن پاک را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ نقد سینما پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب درخشش ابدی ذهن پاک

«وقتی بعدها به عقب نگاه می‌کنیم، چنین می‌نماید که کلمنتاین از نظر او مرده است. فروید ماخولیا را به ماتم ربط می‌دهد: «ماتم معمولاً واکنش به از دست دادن عزیز یا از دست دادن ایده‌ای تجریدی است که جایگزین او شده است، مثلاً وطن، آزادی، آرمان و غیره». ماتم وضعیتی است روانی که بر فرد ماتم‌زده تأثیرات جسمانی دارد. فرد ماخولیایی یا ماتم‌زده از دنیای خارج روگردان می‌شود، به درون روان خود پناه می‌برد و منِ او با عزیز ازدست‌رفته یکی می‌شود. فروید این درونی‌سازی را نوع دیگری از خودشیفتگی می‌داند و بر اساس آن میان دو نوع عشق به خود تمایز می‌گذارد.

شکل اصلی خودشیفتگی یکی از سازوکارهای غریزۀ صیانت از نفس است که در همۀ انسان‌ها وجود دارد و مهم‌ترین وظیفۀ آن برآوردن نیازهای فردی است. والدین با تشویق کودک حس صیانت از نفس او را ترغیب و با مهار کودک آن را تهدید می‌کنند. منِ کودک از توجه او به مردم و اشیاء دنیای خارج سر برمی‌آورد و سپس منِ آرمانی او شکل می‌گیرد که تصویر ذهنی اوست از کسی که آرزو دارد بشود.

اما شکل دیگری از خودشیفتگی نیز در ماتم به چشم می‌خورد که ناشی از چشم‌پوشی میل از دنیای خارج ــ مثلاً کنش آسیب‌زای دوری از مادر ــ است. ماتم بخشی از روند عادی رشد جنسی ـ روانی است. فروید ماتم را در افراد مبتلا به شیزوفرنی نیز بررسی کرده است. جوئل در درون روانش با تمام وجود دست و پا می‌زند تا دنیای درون خود را سر پا نگه دارد؛ دنیایی که قوام آن از جانب شرکت لکونا تهدید می‌شود و ما فروپاشی جزء به جزء آن را می‌بینیم: واژه‌ها از کتابفروشی محو می‌شوند، چهره‌ها رنگ می‌بازند، و خانۀ ساحلی با خاک یکسان می‌شود. این تصاویر آخرالزمانی ما را به یاد خیالپردازی‌های خودشیفته‌وار یکی از بیماران فروید به نام دنیل شربر می‌اندازد. شربر به این نتیجه رسیده بود که ۲۱۲ سال بعد فاجعه‌ای عظیم ــ احتمالاً فرا رسیدن عصر یخبندان یا زلزله ــ دنیا را به آخر می‌رساند. او می‌پنداشت آخرین انسان باقی‌مانده روی زمین است. شربر حتی پس از بهبودی نیز به دنبال شواهد وقوع فاجعه می‌گشت. فروید می‌گوید پندار بروز فاجعه در میان مبتلایان به پارانویا معمول است. فرا رسیدن آخر دنیا انعکاسی است از فاجعه‌ای در درون آن‌ها؛ دنیا از نظر او به آخر رسیده، زیرا دلبستگی او به این دنیا به آخر رسیده است». چنین مفهومی از فاجعه شاید توضیحی باشد برای صحنه‌های پایانی فیلم که در آن دو عاشق مشغول برف‌بازی در ساحل‌اند.»