کتاب ایران در سیاحت نامه اولیا چلبی

کتاب ایران در سیاحت نامه اولیا چلبی نوشتهٔ اولیا چلبی و ترجمهٔ داود بهلولی است. انتشارات علمی و فرهنگی این ناداستان را روانهٔ بازار کرده است. این اثر دربردارندهٔ یک سفرنامه است.

درباره کتاب ایران در سیاحت نامه اولیا چلبی

کتاب ایران در سیاحت نامه اولیا چلبی حاوی ناداستان است. این کتاب سفرنامه‌ای نوشتهٔ «محمد ظلی بن درویش»، سیاح و نویسندهٔ ترک عصر امپراتوری عثمانی، به‌عنوان حجیم‌ترین سفرنامهٔ جهان در ده جلد مورد توجه مورخان و نویسندگان جهان قرار گرفته است. اولیا چلبی (۱۰۲۰ – ۱۰۹۳ ق) که مشتاق سیاحت و دیدار سرزمین‌های دور و نزدیک بود، در رؤیایی به خدمت پیامبر اکرم (ص) می‌رسد و در جایی که می‌بایست «شفاعت یا رسول اللّه» بگوید، سهواً «سیاحت یا رسول اللّه» می‌گوید. پیامبر اکرم (ص) نیز وعدهٔ شفاعت و سیاحت به او می‌دهد. اولیا چلبی بعد از دیدن این رؤیا و با توجه به اینکه مورد توجه سلطان مراد، پادشاه عثمانی، قرار گرفته است، با تکیه بر سمت‌های حکومتی خود، عزم را جزم می‌کند و سیاحت خود را از استانبول آغاز کرده، مشتاقانه سرتاسر سرزمین وسیع عثمانی، ایران، آسیای مرکزی، روسیه، آفریقا، حجاز و اروپا را سیاحت و یافته‌ها، دیده‌ها و شنیده‌های خود را ثبت می‌کند. حاصل همهٔ این سیاحت‌ها، اثری ده‌جلدی است به ترکی عثمانی با نام سیاحت‌نامهٔ اولیا چلبی.

در یک تقسیم‌بندی می‌توان ادبیات را به دو گونهٔ داستانی و غیرداستانی تقسیم کرد. ناداستان (nonfiction) معمولاً به مجموعه نوشته‌هایی که باید جزو ادبیات غیرداستانی قرار بگیرد، اطلاق می‌شود. در این گونه، نویسنده با نیت خیر، برای توسعهٔ حقیقت، تشریح وقایع، معرفی اشخاص یا ارائهٔ اطلاعات و به‌دلایلی دیگر شروع به نوشتن می‌کند. در مقابل، در نوشته‌های غیرواقعیت‌محور (داستان)، خالق اثر صریحاً یا تلویحاً از واقعیت سر باز می‌زند و این گونه به‌عنوان ادبیات داستانی (غیرواقعیت‌محور) طبقه‌بندی می‌شود. هدف ادبیات غیرداستانی تعلیم هم‌نوعان است (البته نه به‌معنای آموزش کلاسیک و کاملاً علمی و تخصصی که عاری از ملاحظات زیباشناختی است)؛ همچنین تغییر و اصلاح نگرش، رشد افکار، ترغیب یا بیان تجارب و واقعیات از طریق مکاشفهٔ مبتنی بر واقعیت، از هدف‌های دیگر ناداستان‌نویسی است. ژانر ادبیات غیرداستانی به مضمون‌های بی‌شماری می‌پردازد و فرم‌های گوناگونی دارد. انواع ادبی غیرداستانی می‌تواند شامل این‌ها باشند: جستارها، زندگی‌نامه‌ها، کتاب‌های تاریخی، کتاب‌های علمی - آموزشی، گزارش‌های ویژه، یادداشت‌ها، گفت‌وگوها، یادداشت‌های روزانه، سفرنامه‌ها، نامه‌ها، سندها، خاطره‌ها و نقدهای ادبی.

خواندن کتاب ایران در سیاحت نامه اولیا چلبی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ناداستان و قالب سفرنامه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ایران در سیاحت نامه اولیا چلبی

«در اینجا به محلی پرلطافت آمده، با ابوالفتح خان افشاری، خان اردبیل، صحبت‌ها کرده باغ‌هایش را سیر کردیم.

اما در زمان خلافت سلطان عثمان در صحرای سراو، دلاور پاشا و خلیل پاشا به همراه لشکر اسلام منهزم شده تکه‌لو پاشا، وزیر بیقلی حسن پاشا، ارسلان پاشا و مصطفی پاشا، بگلربیگی دیاربکر، که داماد شیخ‌الاسلام است و چند امیر دیگر شهید شدند اما با رأی احسن سردار معظم، باقی پاشا دفتردار، آنچه در توان داشتند به بازو آوردند و جملهٔ لشکر پریشان اسلام را جمع کرده به سوی این شهر اردبیل حرکت کردند. فوراً از طرف شاه، بورون قاسم نامی آمد و هزار قطار شتر ذخایر و اقمشهٔ فاخر برای سردار هدیه آورد و درخواست کرد که «اردبیل تکیه‌گاه دیار ایران و مرقد پرانوار شاه شاهان است. آن شهر را خراب و خانه‌هایش را تراب نکنید». خواهشش در حیز قبول واقع شد و سردار معظم با آن ذخایر و هدایا، غزات مسلمین را غنی کرد.

باز به جنوب اردبیل آمده مستقر شد و خیمه‌ها را برپا کرد. اهالی این حال پرمسرت را دیده جملهٔ شهر اردبیل را تزئین کردند و هرچه ظروف سیمین و زرین و قنادیل مجوهر و اشیای گران‌بها و قالیچه‌های حریر در مدفن حضرت شیخ صفی، جد شاهان آنان، و نیز دیگر شاهانِ مدفون بود، همه را به آستانه آوردند.

باز در آن محل، ابراهیم قلی خان ایلچی آمده عقد صلح کرد که طبق صلح نصوح پاشا در زمان احمد خان، عجم هرساله دویست بارِ حریر و صد بار پشم به آل‌عثمان دهد. پس شهر اردبیل را سه روز و سه شب چراغان کردند و شادمانی‌ها شد و عسکر آل‌عثمان و لشکر عجم درون شهر اردبیل در هم آمیختند و ذوق و صفا کردند؛ چنان‌که هنوز هم در اردبیل از آن ذوق و صفا سخن می‌گویند. چون این صلح به‌تازگی رخ داده بود، هنوز در خاطرم هست. این صلح‌نامه به خط دفتردار پاشا در آستانهٔ شیخ صفی محفوظ است. حقیر آن را ملاحظه کرده‌ام.

شاه به مسرت این صلح، هزار قطار بار شتر ذخایر و هزار قطار سایر انواع ملبوسات، مأکولات و مشروبات، طعام‌های نفیس و نقل‌های شکرین و میوه‌های بی‌حساب به عنوان هدیه برای عساکر اسلام فرستاد و عسکر عثمانی را غنی کرد. و یک ایلچی به نام میرزا حسین با نامه به استانبول فرستاد. در پی آن، سردار نیز به استانبول رفت. هنوز این صلح زبانزد مردم اردبیل است.

از آنجا با اعیان شهر اردبیل و شیخ واحد، متولی مزار شیخ صفی، و خان اردبیل وداع کردیم و یک قطار شتر ذخایر احسان کردند و راهی حوالی کوه سیلان در جنوب اردبیل شدیم. حالیه سنگ سیلان از این معدن استخراج می‌شود که گویا لعل بدخشان است اما منفعتش خرجش را تکافو نمی‌کند، لذا از زمان شاه عباس اول بی‌استفاده رها شده است. آب زلالی که از کوه سیلان خارج می‌شود، شهر اردبیل را سیراب می‌کند و مابقی به دریاچهٔ ارومیه می‌ریزد»