کتاب جرمی بنتام

کتاب جرمی بنتام نوشتۀ پیرس نوریس، اولگرد گورکی، پیتر نیسن، آماندا الکساندر، گراهام بوری، کیورستن ج. اسمارک و جان ر. کمپیل و ترجمۀ امید یعقوب زاده است. این کتاب را انتشارات پارسیک منتشر کرده است.

درباره کتاب جرمی بنتام

جرمی بنتام که اهمیتی انکارنشدنی در تاریخ اندیشه و فلسفه داشته، موضوع کتاب حاضر است. برخی گفتنه‌اند یکی از دلایل کم‌پرداختن به این شخص در ایران را باید کم‌توجهی متفکران ایرانی نسبت به فلسفه و اندیشهٔ انگلیسی در مقایسه با فلسفهٔ قاره‌ای به‌ویژه فلاسفهٔ آلمانی، فرانسوی و روسیه‌ای دانست. نویسنده‌های کتاب حاضر بر این باورند که بررسی آرای جرمی بنتام از اهمیت بسیاری برخوردار است و برای ادعای خود شواهدی ارائه کرده‌اند. شاید نتوان جرمی بنتام را در ردیف فلاسفهٔ بزرگی چون مارکس، هابز، لاک، دکارت، هگل و هایدگر قرار داد، اما به‌عنوان متفکری که اندیشه‌هایش تأثیرات بسیاری در روند تحولات تاریخی پس از خود داشته است، می‌توان او را یکی از تأثیرگذارترین متفکران و فلاسفهٔ قرن‌های جدید دانست.

جرمی بنتام (Jeremy Bentham) (۱۷۴۸ - ۱۸۳۲) فیلسوف، اقتصاددان، حقوقدان و اصلاح‌گر اجتماعی انگلیسی بود. او به‌عنوان بنیان‌گذار سودمندگرایی مدرن شناخته می‌شود. راه‌حلی که بنتام ارائه کرد منجر به شکل‌گیری جنبشی سیاسی شد که به بنتامیست‌ها، سودمندگرایان یا رادیکال‌های فلسفی موسوم است و در پی انجام اصلاحات اجتماعی و قانونی مطابق با آرای بنتام برآمده است. جرمی بنتام و طرفدارانش تغییرات روشنفکرانه‌ای را درمورد قوانین رفتار با حیوانات، دارایی‌ها، مالیات، همجنس‌گرایی، فقر، حق رأی و بسیاری قوانین دیگر پیشنهاد کردند. بسیاری از این پیشنهادها در لایحهٔ اصلاحات سال ۱۸۳۲ میلادی به قانون تبدیل شد.

خواندن کتاب جرمی بنتام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای افراد علاقه‌مند به فلسفه و شناخت افراد تأثیرگذار این حوزه، مناسب و کاربردی است.

بخشی از کتاب جرمی بنتام

«توجه به این نکته هم جالب است که شهرت استوارت میل به‌عنوان فیلسوف سیاست و اخلاق هنگامی آغاز شد که او از لذت‌گرایی بنتامی فاصله گرفت و به نظریه‌ای گرایش پیدا کرد که از زوایای گوناگون آزادمنشانه و انسانی بود و عمق بیش‌تری داشت. یکی از روایت‌های آشنا دراین‌رابطه بازگوکنندهٔ این موضوع است که میل باور داشت، بنتام بیش از حد روی مسائل مادی و وجوه بیرونی خوشی مانند نهادهای سازمان‌دهی‌شده یا ساختارهای محرک توجه دارد و به مسائلی چون استعداد درونی انسان‌ها، احساسات و شخصیت انسان برای توسعهٔ شادی و خوشی بی‌توجه بوده است. با وجود این‌که، بنتام به نقش شخصیت توجه می‌کرد استوارت میل باور داشت درک او از تأثیر ظرفیت مردم بر توسعهٔ تمایلات احساسی در تعهدات اخلاقی و روابط دوستانه به‌صورت تأسف‌آوری دچار نقصان است. به این دلیل، جان استوارت میل مانند ماشینی کار می‌کرد که بر اساس تفکر عقلانی بنتامی توسعه‌یافته بود و ناگزیر بود چه از لحاظ شخصی و چه از لحاظ فلسفی در دوران بحران فکری‌ای که در بیست‌سالگی برای او به وجود آمده بود با این نقصان‌های فکری مواجه شود. او از لحاظ شخصی به این موضوع پی برد که نقصان‌های عاطفی‌اش به ازدست‌رفتن ظرفیت‌هایش برای دست‌یافتن به خوشی و ایجاد محدودیت بسیار برای درک احساسی دوستانه و رمانتیک منجر شده است. از لحاظ فلسفی هم مسئلهٔ واقع‌گرایی بیش از حد، لذت‌گرایی او را به این نتیجه رساند. در واقع بر اساس مباحث استورات میل می‌توان به این نتیجه رسید که نگاه بنتامی مهم‌ترین بخش‌های زندگی اخلاقی میل را که چیزی نیست جز گرایش به رشد درونی و فردی، از او جدا می‌کند.

میل برای حل بحران‌ها به شعرهای رمانتیک روی آورد (چیزی که بنتام آن را موهن می‌دانست) تا برای او الهام‌بخش باشد. نتیجهٔ این مسئله نه‌تنها شکوفاشدن دوبارهٔ میل بلکه افزایش بعد انسانی اندیشهٔ منفعت‌گرایی بود.

هدف من در این مقاله، بدون این‌که بخواهم حقیقت این داستان را انکار کنم، بیش‌تر متوجه روی‌گردانی میل از بنتام است تا دین میل به او. میل در نگاه بنتام پیشرفت خیره‌کننده‌ای به وجود آورد؛ اما من فکر می‌کنم با وجود این می‌توان هستهٔ مشترکی در تفکرات هر دو آن‌ها (جدا از تعهد این دو متفکر به اصول لذت‌گرایی) دید که کم‌تر موردتوجه قرار گرفته‌اند. اساساً باور دارم ساختار تفکر لذت‌گرایانهٔ میل دین بزرگی به بنتام دارد، هرچند میل با واردکردن مفهومی عالی و ارتقا یافته از طبیعت انسانی که بعد آزادانه‌تری به تفکر لذت‌گرایانه می‌داد، شکاف جدی‌ای در تفکر بنتام و منفعت‌گرایی به وجود آورد. این اشتراک نظر را به‌ویژه می‌توان در طرح نظری میل برای تشکیل نهاد و برنامه‌های اصلاحی عملی او در کتاب تأملی بر حکومت نمایندگی و نوشته‌های مرتبط با آن دید. اگر این مسئله درست باشد، گرایش مترجم‌های آثار این دو متفکر با تأکید بر تفاوت‌های آن‌ها بیش از شباهت‌های موجود، می‌تواند به پژوهش‌های مرتبط با میل و بنتام و همچنین مطالعاتی که دربارهٔ منفعت‌گرایی لیبرالی وجود دارد، آسیب بزند.»