کتاب تئاتر یونان و روم

کتاب تئاتر یونان و روم نوشتهٔ دان ناردو و ترجمهٔ منوچهر پزشک است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. این اثر جلد ۵۹ از مجموعهٔ «تاریخ جهان» است.

درباره کتاب تئاتر یونان و روم

تئاتر، هنری با ریشه‌های عمیق در تاریخ، توسط یونانیان خلاق در قرن ششم پیش از میلاد مسیح خلق شد. رومیان، که مردمانی عملگرا بودند، در قرن ششم پیش از میلاد، نمایشنامه‌ها، شخصیت‌ها و صحنه‌آرایی‌های یونانی را با نیازهای خود تطبیق دادند. نمایشنامه‌نویسان و تهیه‌کنندگان یونان و روم باستان، اصول و قواعد بسیاری از عناصر تئاتر را بنیان نهادند که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. مفاهیم اساسی هنر تئاتر، از جمله تراژدی، کمدی، دلقک‌بازی، قطعات موزیکال، بازیگری، کارگردانی، لباس‌های خاص بازیگران، صحنه‌آرایی، صحنه‌های متحرک و حتی جوایز بازیگری و بلیت تئاتر، همگی ریشه در فرهنگ یونان و روم دارند. برای این مردمان باستانی، به‌ویژه یونانیان، تئاتر صرفاً یک سرگرمی نبود. تئاتر به عنوان نوعی شعر در نظر گرفته می‌شد، زیرا نمایشنامه‌نویسان و بازیگران، احساسات، عواطف و تجربیات بنیادین انسان را که در شعر نیز بیان می‌شوند، به تصویر می‌کشیدند. شعر در ابتدایی‌ترین شکل خود، رویدادها یا امور طبیعی را به صورت گفتاری یا نوشتاری توصیف یا تقلید می‌کند. تئاتر نیز با نمایش سخنان شاعران در برابر تماشاگران، از طبیعت یا زندگی تقلید می‌کند. کتاب تئاتر یونان و روم دربارهٔ تاریخ این هنر نمایشی است.

خواندن کتاب تئاتر یونان و روم را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ هنر، به‌ویژه تئاتر پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تئاتر یونان و روم

«خاستگاه دقیق کمدی به طور قطعی معلوم نیست. حتی ارسطو هم چندان مطمئن نیست وقتی که توضیح می‌دهد: «کمدی به سبب آن که چندان قدری نداشته است مبدأ پیدایش آن بر ما پوشیده مانده است... این نکته که نقاب‌ها و پیشگفتارها یا تعداد بازیگران کمدی و این گونه امور را اول بار چه کسی ایجاد کرده است بر ما معلوم نیست.» اما هم ارسطو و هم محققان بعدی، به این نتیجه رسیده‌اند که نمایش‌های کمدی که در سده پنجم پیش از میلاد، در تئاتر دیونوسوس اجرا می‌شدند، به چند سرچشمه خاص برمی‌گردند.

یکی از این سرچشمه‌ها، آیین بود. درست همان‌طور که تراژدی از جنبه‌های جدی مراسم آیینی یونانیان نخستین به وجود آمد، کمدی از جنبه‌های مستهجن، یا مبتذل مطایبه‌آمیز این مراسم، شکل گرفت. در مراسم مربوط به دیونوسوس، از جمله دیتیرامب، گروه‌های پرستنده او یا مردم خوشگذران که نقش اصلی را برعهده داشتند، آواز و سرود مخصوص می‌خواندند.

از آن‌جا که این مراسم آیینی ابتدایی به باروری مربوط می‌شدند، فالوس یا نماد بارورکننده مردانه، عنصر مهمی در اجرای این مراسم به شمار می‌آمد. معمولاً عیاشان خوشگذران، نمادهای بزرگی از فالوس را بر سر تکه‌چوب‌های بزرگ، درحال آوازخوانی حمل می‌کردند.

قسمت اعظم این مجموعه مراسم از نوعی سرشت جدی پیروی می‌کردند. هرچند که گاهگاهی، تماشاگران حاضر در مراسم رو به سوی سرودخوانان، با فریاد لطیفه‌های مبتذل و مستهجنی، معمولاً در باره فالوس‌های بزرگ‌تر از اندازه، بر زبان می‌راندند. غالبا عیاشان خوشگذران از جانب خود با اهانت‌های شوخی‌آمیز پاسخ می‌دادند، و به این ترتیب مراسم، حالت مطایبه‌آمیز به خود می‌گرفت. در طول زمان، بسیاری از مراسم دیونوسی، با شرکت مردم خوشگذران در لباس‌های نمایشی و به ویژه در هیئت بُز، تعمدا به اجراهای شوخی‌آمیز تبدیل شدند. این آدم‌های بزنما ساتیرها بودند، عیاشان هرزه‌ای که مغرورانه کشف عورت و هرزه‌درایی می‌کردند، می‌رقصیدند و آواز و سرود دسته‌جمعی می‌خواندند.

این امر را که چنین رسم‌هایی یکی از سرچشمه‌های مهم کمدی به شمار می‌آیند، ریشه‌های اصطلاح کمدی تقویت می‌کنند ــ کوموس، به معنی خوشگذرانی، و ایدین، به معنی آواز خواندن.

از تأثیر مراسم ساتیر، نوعی نمایش ساتیری پاگرفت که در سال‌های اولیه جشنواره دیونوسیای شهری، رشد کرد. این نوع نمایش معمولاً، یک طرح کوتاه فکاهی متشکل از شوخی‌هایی با خدایان، قهرمانان و یا با سایر جنبه‌های اساطیری، و اجرای رقص‌هایی با برخی حرکات و هیئت‌های وقیح را در بر می‌گرفت. بنابر نظر شلدون چنی:

اندکی طنز و مسخرگی را که همواره از پس تجربه والای تراژدی‌ها در آتن روی می‌نمود، باید در نمایش‌های ساتیری جست... . نمایش‌های ساتیری، به صورت وجودی مستقل، در سرتاسر سده پنجم باقی ماند. بخش اصلی همیشه یکنواخت آن را گروه همخوان ساتیرها اجرا می‌کردند، جمعی از موجودات پر موی شاخدار، دارای دم و نماد رجولیت، که می‌توانستند مطمئن باشند هر تماشاگری از دلقک‌بازی آنان به خنده می‌افتد. بقیه نمایش، به نظر می‌آید که عجیب و غریب‌ترین معجون، از لودگی و پهلوان‌پنبگی بوده باشد. گاهی، پس از تراژدی، یکی از این مسخره‌بازی‌ها بر روی صحنه آورده می‌شد که در آن همان شخصیت‌ها، قهرمانان و شاهان تراژدی پیشین، از یک زاویه فکاهی به نظر می‌رسیدند، که تا حد ناشایست و غالبا وقیحی، از قبیل ورجه‌های مضحک و جست و خیزهای خشن و دلقک‌بازی‌های بزن و بکوب، سطح آن‌ها پایین آورده می‌شد.»