کتاب دگردیسی قدرت

کتاب دگردیسی قدرت؛ بحران سوسیالیسم یا بحران دولت نوشتۀ الک نوو و بوریس کاگارلیتسکی و کن لیوینگستون و سایمون کلارک با ترجمۀ احمد سیف و کاظم فرهادی در انتشارات اندیشه احسان به چاپ رسیده است. این کتاب، مجموعه مقالاتی دربارۀ سرمایه‌داری و سوسیالیسم، اقتصاد شوروی و اوضاع آن پس از سقوط نظام سوسیالیستی است.

درباره کتاب دگردیسی قدرت

 کتاب دگردیسی قدرت، مجموعه مقالاتی است دربارۀ نظام‌های سرمایه‌داری و سوسیالیست با تأکید بر تجربۀ شوروی. این مقاله‌ها عمدتاً اوضاع اقتصادی روسیه را پس از سقوط آن نظام بررسی می‌کنند. علاوه بر اقتصاد، درک اقتصاددانان روسی از بازار، دمکراسی در این کشور، اصلاحات اقتصادی در شوروی، تجربۀ خصوصی‌سازی در این کشور و جنبش‌های کارگری از دیگر موضوعاتی هستند که نویسندگان در این مجموعه مقالات به آن‌ها پرداخته شده‌اند.

موضوعات هر کدام از مقاله‌ها در فصل‌های مشخص به قرار زیر هستند:

گذار از سرمایه‌داری واقعاً موجود

بحران سوسیالیسم یا بحران دولت؟

درک اقتصاددانان روسی از بازار: یک بررسی

روسیه در بزنگاه جنگ‌های تازه

آیا دموکراسی در روسیه برقرار می‌ماند؟

دگرسانی فرایند اصلاحات اقتصادی در شوروی

اصلاحات در شوروی و اقتصادِ نوکلاسیک غربی

خصوصی‌سازی و توسعهٔ سرمایه‌داری در روسیه

شالودهٔ اقتصادی بحران سیاسی در روسیه

ماهیت رکود در شوروی سابق

جنبش کارگران در روسیه

تداوم فروپاشی اقتصاد روسیه

افسانه‌ها و واقعیت‌های خصوصی‌سازی در روسیه

اصلاحات و انقلاب در پارک ملّی کمونیستی

جنبش‌های کارگری در روسیه ۱۹۹۲ ـ ۱۹۸۷

خواندن کتاب دگردیسی قدرت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به همۀ دوستداران اقتصاد و تاریخ اقتصادی، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دگردیسی قدرت

«در یک جامعهٔ سوسیالیستی، نه‌تنها باید منابعی که صرف سرمایه‌گذاری می‌شود تحت کنترل باشد بلکه در شاخص‌های خاص تولیدی، برنامه‌ریزی مستقیم سرمایه‌گذاری به میزان زیادی لازم است. در سطح شاخه‌ها و سطح مؤسسات برنامه‌ریزی می‌تواند نقش مثبتی ایفا نماید، و این نقش مثبت نه آن‌طور که طرفداران سوسیالیسم بازارگرا مطرح می‌کنند فقط در زمینه‌هایی نیست که «ناتوانی بازار» در حل مشکلات به ثبوت رسیده است (مانند مسأله آلودگی و وجود صنایعی که انحصار طبیعی دارند). نظام اقتصادی عقلایی فقط به تقاضای عینی موجود در بازار پاسخ نمی‌دهد بلکه برای آینده برنامه‌ریزی و نوآوری می‌کند. دلایل کافی در اثبات این عقیده وجود دارد، مبنی بر این‌که مؤسساتی که تماماً بازارگرا هستند و مؤسسات مالی بازار سرمایهٔ وابسته به آن‌ها در درک خود از آینده بسیار نزدیک‌بین‌اند. حتی در سرمایه‌داری هم، همان‌گونه که مشاهده کردیم، جزایر بزرگی از برنامه‌ریزی در آن شاخه‌ها و بخش‌هایی از اقتصاد که در آن‌ها نوآوری چشم‌گیری صورت می‌گیرد، وجود دارد. در آن بخش‌هایی از اقتصاد سرمایه‌داری که موفق است، این جزایرِ برنامه‌ریزی خوب عمل می‌کنند، چون دریایی از مناسبات براساس بازار آن‌ها را احاطه کرده است. این بازارها چارچوبی را عرضه می‌کنند که در آن برنامه‌ریزی برای آینده می‌تواند از تقاضای «واقعاً موجود» و ضریب‌های مربوط به هزینه شروع شود، نه این‌که بر مفاهیمی مجرد و فرضی مثل «نیاز» جامعه و یا سطح کافی «کارایی» استوار باشد. (تعبیر مندل که درک نیاز مردم کار ساده‌یی است، «فقط از آن‌ها بپرسیم که چه می‌خواهند»، در تقابل با مستنداتی قرار می‌گیرد که از چندین دهه برنامه‌ریزی در اروپای شرقی و همچنین تجربیات مبتنی بر بازار در کشورهای سرمایه‌داری به‌دست‌آمده‌است. آخرین مورد آن ناکامی اخیر عرضه کردن نوع جدید کوکاکولا در امریکا است.)

در یک جامعهٔ سوسیالیستی، به‌این‌ترتیب، برنامه‌ریزیِ سرمایه‌گذاری و تحقیقات به‌وسیلهٔ مؤسسات نقش مهمی دارد، و همچنین نقش مرکز هم برای همگام کردن فعالیت‌های این مؤسسات بااهمیت است. شاید جدیدترین شکل‌های برنامه‌ریزی اقتصادی شامل این باشد که کار را در سطح مؤسسات براساس نیازها و خواسته‌های جمعیت دوباره‌سازی کنیم. آنچه امروزه «برنامه‌ریزی نیروی انسانی» نامیده می‌شود (آموزش و کارآموزی برای رفع نیاز مؤسسات) باید به‌طور معکوس انجام گیرد. این برنامه‌ریزی درازمدتِ بازسازی کار نه فقط هدف‌های انسان‌دوستانه را برآورده می‌کند بلکه به‌عنوان یک دستاورد اضافیْ کارایی درازمدت را افزایش خواهد داد. در هیچ جا نزدیک‌بینی مؤسسات سرمایه‌داری (و جامعه سرمایه‌داری) به این وضوح و به این درجه‌یی که در مورد بهره‌کشی و اتلاف بی‌رویّه منابع انسانی عیان است، آشکار نشده است. این امر نه‌تنها اجتناب‌ناپذیر است بلکه تا حدود زیادی خواستنی است که برنامه‌ریزی و همگام‌سازی باید در یک جامعه جدید شکل‌های گوناگون بیابد.

تحقق آنچه بشر بالقوّه به آن توانا است، بزرگ‌ترین و باارزش‌ترین سلاحی است که در زرادخانهٔ سوسیالیسم وجود دارد. حذف امتیازهای مخصوص و توسعهٔ توانایی‌ها و قابلیت‌های همه، و نه فقط آنانی که به طبقهٔ محدودی وابسته‌اند، نه تنها امکان باروری و تولید را دگرگون خواهد ساخت بلکه تقاضاهای اعضای این جامعه جدید را هم شکل و سامان خواهد داد.»