کتاب فدک فی التاریخ، التشیع و الاسلام، بحث حول المهدی

فدک فی التاریخ

کتاب فدک فی التاریخ، التشیع و الاسلام، بحث حول المهدی نوشتهٔ محمدباقر صدر در انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر) منتشر شده است.

درباره کتاب فدک فی التاریخ، التشیع و الاسلام، بحث حول المهدی

کتاب فدک فی التاریخ، التشیع و الاسلام، بحث حول المهدی با نوشتاری منصفانه دربارهٔ جریان فدک از نظرگاهی بی‌طرف به روایت و تحلیل رویدادهای مربوط به آن می‌پردازد. آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر محتوای این کتاب را در دوران نوجوانی خود تدوین کرد و بعدها آن را به درخواست یکی از ناشران نجف به چاپ رساند.

شهید صدر کتاب را در ۵ فصل تدوین کرده است.

در فصل نخست شهید صدر پس از ذکر مقدماتی درباره وضعیت جامعه پس از وفات پیغمبر، حرکت حضرت زهرا پس از رحلت پیامبر (ص) را قیامی بزرگ می‌داند که با تمام وسعت خود در تاریخ ثبت شده و در ادامه به شرح صحنه‌های این قیام می‌پردازد. در فصل دوم نیز ضمن ارائه مختصات جغرافیایی فدک، به شرح تاریخچه‌‌ای از جریان‌های سیاسی مرتبط با فدک و ردوبدل‌شدن آن میان خلفا و اهل‌بیت پرداخته شده است.

نویسنده در فصل سوم ابتدا روش درست در تاریخی را تبیین و سپس با نقدی بر نوشتهٔ استاد عباس محمود عقاد، راه بحث از قیام فاطمی را گشوده و به بررسی زمینه‌های این انقلاب و جلوه سیاسی آن می‌پردازد و در این راستا با بررسی ماجرای سقیفه و اثرات آن، نقش قیام حضرت زهرا را در مبارزه با انحرافات پیش‌آمده بعد از درگذشت پیامبر تبیین می‌کند و نشان می‌دهد که دادخواهی او در ماجرای غصب فدک، در واقع تلاشی برای بازگشتن حکومت اسلامی به مسیر اصلی آن بود که توسط خداوند متعال تعیین و توسط رسول گرامی‌اش ابلاغ شده بود. تأثیر رقابت خلفا با امیرالمؤمنین (ع) و نقش آنان در تأسیس خلافت اموی از دیگر مباحث مهم این فصل است.

تجزیه‌وتحلیل بخش‌هایی از خطبه حضرت زهرا (س) محتوای فصل چهارم کتاب را تشکیل می‌دهد. در این فصل اهداف واقعی انقلاب فاطمی شرح شده است. در فصل پنجم و پایانی کتاب، شهید صدر، با ارائهٔ مستندات دو طرف دعوا به بررسی ماجرای فدک و حکم صادرشده درباره آن از سوی خلیفه اول می‌پردازد. نویسنده در این فصل با رویکردی واقع‌نگرانه و مبتنی بر اصول اسلامی مورد پذیرش همهٔ مسلمانان، احادیث نقل شده از سوی خلیفه را در بوتهٔ نقد گذاشته و معانی قابل برداشت از آن احادیث، نظر خلیفه دربارهٔ آن‌ها، صحت آن‌ها و تطابقشان با قرآن کریم را نشان می‌دهد و در پایان از رهگذر بحثی فقهی، مخالفت رفتار خلیفه را با معیارهای اسلامی، به اثبات می‌رساند.

شهید صدر ابتدا این کتاب را ببه‌عنواندیباچه‌ای بر کتاب «تاریخ الشیعه الامامیه و اسلافهم؛ منذ نشأه التشیع حتی مطلع القرن الرابع الهجری» تألیف دکتر عبدالله فیاض نگاشته است. دکتر فیاض در سال ١٩٧٠م (١٣۴٨ش) این کتاب را تألیف کرد و در آن به موضوع پیدایش شیعه و مراحل حیات آن در طول تاریخ پرداخت. به نظر می‌رسد استاد شهید ضمن آنکه این اثر را کتابی ارزشمند یافت، در آن اشکالاتی اساسی دید و برای رفع این اشکالات، تصمیم گرفت با نوشتن مقدمه‌ای بر کتاب، نگاهی دیگر را جز آنچه مؤلف در تحلیل شکل‌گیری شیعه گفته ‌است به خوانندگان ارائه کند.

این دیباچه با استقبال مؤلف روبه‌رو شد و او آن را پیش از مقدمه خود در کتاب به چاپ رساند. سه سال بعد این مقدمه به شکل مستقل و با‌ نام «التشیع و الاسلام» به چاپ رسید و بدین‌سان فصلی جدید را در پژوهش درباره مسئله ولایت در اسلام گشود.

استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر در پژوهشی درباره امام مهدی علیه‌السلام به بررسی شماری از پرسش‌هایی که ذهن علم‌گرا و مادی‌نگر انسان امروز ممکن است نسبت به مهدویت و باور به امام مهدی علیه‌السلام در اندیشه اسلامی داشته باشد، پاسخ می‌دهد. شهید صدر ابتدا این کتاب را به‌عنوان دیباچه‌ای بر کتاب موسوعه الإمام المهدی (عج) تألیف شاگردش، شهید بزرگوار آیت‌الله سید محمد صدر، به ‌رشتهٔ تحریر در آورد و بعدها به‌صورت اثری مستقل و با نام «بحث حول المهدی علیه‌السلام» به چاپ رساند.

خواندن کتاب فدک فی التاریخ، التشیع و الاسلام، بحث حول المهدی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به علاقه‌مندان به تاریخ اسلام که با زبان عربی آشنا هستند پیشنهاد می‌کنیم.