کتاب دادرسی جرایم اقتصادی

کتاب دادرسی جرایم اقتصادی؛ چالش‌ها و راهکارها نوشتهٔ سیدمحمدجواد حسینی است و انتشارات خط آخر آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب دادرسی جرایم اقتصادی

جرم در لغت به معنای گناه آمده است و در اصطلاح، علی‌رغم تعاریف زیادی که از جرم شده، هنوز هم این موفقیت به دست نیامده تا از جرم، آنچنان تعریفی به عمل آید که مورد قبول همگان قرار گیرد و در زمان و مکان واجد ارزش باشد و دلیل این امر نیز این است که پدیدهٔ جرم، برحسب نظر دانشمندان و محققان، دارای مبانی و صور گوناگون است. به سخنی دیگر، آنچه که از نظر یکی جرم محسوب می‌شود، برحسب دیگری نه‌تنها ممکن است عنوان جرم به خود نگیرد، بلکه امکان دارد که حتی عملی پسندیده به شمار آید. عده‌ای از حقوق‌دانان معتقدند که نقص قانون هر کشوری در اثر عمل خارجی، در صورتی که انجام وظیفه یا اعمال آن را تجویز نکند و مستوجب مجازات هم باشد، جرم نامیده می‌شود.

سهم دورکیم در نظریه‌پردازی دربارهٔ جرم و کیفر بسیار مهم است که بیشتر در کتاب «تقسیم کار در جامعه» و «قواعد و روش جامعه‌شناسی» منعکس شد. دورکیم معتقد است که هر عملی که درخور مجازات باشد، جرم است. به بیان دیگر، هر فعل یا ترک فعلی که نظم، صلح و آرامش اجتماعی را مختل سازد و قانون نیز برای آن مجازاتی تعیین کرده باشد، «جرم» محسوب می‌شود. به نظر دورکیم «ما کاری را به خاطر جرم‌بودن محکوم نمی‌کنیم، بلکه از آنجایی که آن را محکوم می‌کنیم، جرم تلقی می‌شود». جرم یک پدیدهٔ «معمولی» جامعه است، زیرا که برحسب احساس تنفر و انزجاری که بزهکار در جامعه بر می‌انگیزد، معین می‌گردد. هدف از کیفر، بیشتر معطوف به افراد غیر مجرم است؛ زیرا که بیشتر احساس همبستگی و یگانگی افراد بی‌گناه را تقویت می‌کند، پیش از اینکه مجرمان را متنبه سازد. 

کیفر ممکن است نقش عدم ترغیب و تضعیف و دلسردی مجرمان را نیز فراهم آورد؛ لیکن احساس انزجار در قبال پاره‌ای از اعمال کیفرپذیر در میان بعضی از مردم ضعیف است و در نتیجه آنان در معرض ارتکاب جرم قرار می‌گیرند؛ بنابراین کیفر نمی‌تواند از وقوع جرم پیشگیری کند. هیچ جرمی جرم محسوب نمی‌شود، مگر اینکه کیفری در کار باشد. در نتیجه کیفر قانونی نمی‌تواند اعمال شود، مگر اینکه در قبال اعمالی که قانوناً تعریف دقیق داشته باشند. اگر اعمال ناپسند و مذموم از سوی قانون دقیقاً تعریف نشده باشند، ولی در میان افراد احساس انزجار و تنفر پدید آورند، چنین اعمالی که از سوی قانون محکوم نشده باشند، جرم شمرده نمی‌شود. مثلاً پدیدهٔ چندزنی در میان روشنفکران. 

خواندن کتاب دادرسی جرایم اقتصادی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به متخصصان حوزهٔ حقوق جزا پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دادرسی جرایم اقتصادی

«شاید اغراق نباشد که بگوییم تئوری جامعه‌شناختی جرم در پی طرح و تأکید دورکیم، امروزه بدین پایه رسیده است. جرم در معنی عام کلمه فعل یا ترک فعل انسان است که جامعه آن را به دلیل اخلال در نظام اجتماعی به قید ضمانت اجرای کیفری منع کرده است. از نظر قانونی، جرم عبارت از عمل یا ترک عملی که قانون آن را پیش‌بینی نموده و برای ترک یا ارتکاب آن مجازات تعیین نموده باشد؛ به عبارت دیگر جرم، عمل یا خودداری از عملی است که مخالف نظم و صلح و آرامش اجتماعی بوده و از همین حیث مجازاتی برای آن تعیین نموده باشند.

علیرغم وجود دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف در زمینه بررسی پدیده جرم، هنوز تعریف جامع، کامل و روشنی از جرم ارائه نشده است که مورد تأیید همگان باشد.

ماده ۲ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ بیان می‌داشت: «ﺟﺮم ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻫﺮ ﻓﻌﻞ ﻳﺎ ﺗﺮک فعلی ﻛﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮای آن ﻣﺠﺎزات ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ».

اما ماده ۲ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ در مقام تعریفی از جرم بیان می‌دارد: «هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می‌شود».

سیر تاریخی جرم انگاری جرایم اقتصادی در جهان

از زمانی که اقتصاد و مقررات اقتصادی شکل گرفته جرائم اقتصادی نیز در مقابل آن به وجود آمده است زیرا در طول تاریخ همواره کسانی بوده‌اند که از راه بر هم زدن نظم و نقض هنجارها، کسب منفعت کرده‌اند.»