کتاب با دانش آموزان

کتاب با دانش آموزان گردآوری‌شده توسط محمد ضیایی موید و علی سپهری است و نشر خسرو خوبان آن را منتشر کرده است. این کتاب گفت‌وگو با نادر حریری، معلم‌راهنمای دبیرستان علوی و با هدف تجربه‌نگاری مدارس اسلامی است.

درباره کتاب با دانش آموزان

کتاب با دانش آموزان به ارائهٔ مجموعه تجارب یک معلم‌راهنمای باسابقه اختصاص دارد. معلم‌راهنما، باتوجه به محتوای کتاب، فردی است که ضمن تدریس، مسئولیت امور آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان ورودی یک پایه را در طول سال تحصیلی و تابستان برعهده دارد و باهدف ازمیان‌برداشتن موانع تحصیل و تربیت ایشان، در پی ارتقای هرچه بیشتر آن‌هاست. از آنجا که روایتگر این موضوع یکی از معلم‌راهنماهای توانمند و باتجربهٔ دبیرستان علوی است، روایات ایشان به تفصیل، جوانب فعالیت‌های یک معلم‌راهنما را نشان می‌دهد و نمایانگر مسائل متنوع دانش‌آموزان در مدرسه و قابلیت‌های گسترده‌ای است که یک معلم‌راهنما باید واجد آن‌ها باشد. با توجه به روش انتخابی، کتاب حاضر از تجارب معلم‌راهنما و به‌‌تصویرکشیدن موقعیت‌ها و شرایط واقعی در عرصهٔ عمل سرشار است و از شرایط مدرسه در عرصهٔ مسائل تربیتی و گاه آموزشی، در کنار دغدغه‌های والدین و انواع تعاملات ایشان با مدرسه و معلم‌راهنما دریافت روشنی را ارائه می‌دهد.

در این کتاب سعی شده عملکرد نظام معلم‌راهنمایی در ساختار کلی مدارس اسلامی، تجربه‌نگاری شود. بدین منظور، مصاحبه‌هایی با آقای نادر حریری (متولد ۱۳۴۴ ش)، معلم‌راهنمای دبیرستان علوی ارائه می‌شود. او که فارغ‌التحصیل دورهٔ چهارم دبیرستان نیکان است، با مدرک کارشناسی فیزیک کاربردی از دانشگاه تهران، پیش‌ترها در نوبت اول متوسطهٔ معلم‌راهنمایی می‌کرد و در بیست سال اخیر، در نوبت دوم مقطع متوسطه به این کار مشغول است. در این سال‌ها در کنار معلم‌راهنمایی، به تدریس فیزیک و عربی نیز پرداخته است.

در این مصاحبه، پرسشگر اصلی آقای علی سپهری است که چند سالی با سِمَتِ دستیاری در کنار آقای حریری فعالیت کرده است. علی سپهری با توجه به شناختی که از دیدگاه‌های آقای حریری نسبت به معلم‌راهنمایی دارد، با سؤالی درباره مفهوم و وظیفه اصلی معلم‌راهنما، مصاحبه را شروع کرد و خواستار پاسخ به این سؤال بود که: این نگاه چه ریشه‌هایی در تجربهٔ دوران دانش‌آموزی نادر حریری داشته است؟ تمام این ۹ جلسه مصاحبه، عملاً تفصیل همین سؤال و دغدغه این معلم‌راهنماست.

کتاب در ۶ فصل با نام‌های «هدف معلم‌راهنمایی»، «ویژگی‌های معلم‌راهنما»، «اقدامات معلم‌راهنما»، «بستر تداوم معلم‌راهنمایی»، «آسیب‌شناسی معلّم‌راهنمایی» و «گفت‌وگو با دستیار آقای حریری» تنظیم شد. در آخرین فصل کتاب، برای درک عمیق‌تری از فعالیت‌های معلم‌راهنمایی نادر حریری و نگاه او به این موضوع، با یکی از دستیاران او هم مصاحبه شده است.

خواندن کتاب با دانش آموزان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام معلمان و متخصصان حوزهٔ علوم تربیتی و همچنین علاقه‌مندان به حوزهٔ تاریخ شفاهی مدارس پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب با دانش آموزان

«( آقای حریری) با برخی فیزیک کار می‌کند؛ به بعضی عربی آموزش می‌دهد؛ مشکلات درسی یکی و خانوادگی دیگری را حل می‌کند. با دانش‌آموزان دوم، سه‌شنبه و با چهارم‌ها، چهارشنبه صبح کوه می‌رفت. در همین کوه رفتن‌ها چقدر به دانش‌آموزان نزدیک شد و مشکلات آن‌ها را حل کرد. یک بار در سرویس بازگشت از اردوگاه، چند دانش‌آموز درباره قیمت ماشین‌ها صحبت می‌کردند. آقای حریری ورود کرده و گفته بود: «به جای قیمت، درباره ویژگی‌های ماشین‌ها صحبت کنید». بعد وارد شده بود و درباره ویژگی‌های موتور و قسمت‌های دیگر توضیح داده و مقایسه‌ای کرده بود که برای بچه‌ها خیلی جالب بود. خود بنده شنا را وقتی شاگرد آقای حریری بودم، از ایشان یاد گرفتم. حتی الآن نیز وقتی به والیبال بچه‌ها نگاه می‌کند، سعی می‌کند توصیه‌های مناسب داشته باشد. ... آقای حریری کلاس‌های فوق‌العاده و اضافه نیز برای بچه‌ها دارد؛ یکی از آن‌ها کلاس عربی است که بچه‌ها بعد از ساعت مدرسه می‌مانند و ناهار هم ندارند؛ اما عشق آن‌ها این است که با آقای حریری «مبادی یک» بخوانند. ... توانمندی‌های آقای حریری زیاد است و این امکان را دارد که برای دانش‌آموزان مختلف طرح و برنامه خاص داشته باشد.

مجموعه وظایف و فعالیت‌های معلّم‌راهنما مؤید آن است که معلّم‌راهنما معلّمی است که ضمن فعالیت برای جمع دانش‌آموزان، باید چیزی شبیه به سیستم آموزش‌های انفرادی را برای تک‌تک دانش‌آموزان در مدرسه اجرا کند؛ برای هر دانش‌آموز با توجه به اقتضائات و شرایط خودش. نمونه‌هایی که آقای حریری مطرح کردند نیز مؤید همین تلاش است.

گستردگی وظایف معلّم‌راهنما او را شبیه پزشکی می‌سازد که هر لحظه آماده فراخوانده شدن است و هرگاه که لازم باشد باید در پی امور دانش‌آموزانش برآید. روز تعطیل و کار، ساعات کار و ساعات استراحت برای یک معلّم‌راهنما تقریبآ بی‌معنا می‌شود. زمان معلّم‌راهنما نمی‌تواند به سه قسمت کار، تفریح، عبادت تقسیم شود. سهم کار بسیار زیاد است. مرور فعالیت‌های مدیران اولیه این مدارس (آقایان علّامه کرباسچیان و استاد روزبه) نشان می‌دهد که ایشان خود را مطلقآ وقف مدرسه کرده‌بودند و همین الگو را برای مدیران پس از خود، به ویژه معلّمان‌راهنما بر جای گذاشته‌اند.

در واقع می‌توان این‌گونه جمع‌بندی کرد که مدرسه مایل است معلّم‌راهنما منبع اصلی تأثیر و الهام برای دانش‌آموز باشد و قوت علمی، عملی و جذابیت معلّم‌راهنما به گونه‌ای باشد که از سوی دانش‌آموز پذیرفته شود، تا آن‌جا که اطاعت از او را انتخاب کند. این امر در واقع فرآیند ارائه الگو و تلاش برای انتخاب‌شدن است، الگویی که مدام در معرض دید و تجربه دانش‌آموز قرار دارد تا مورد انتخاب قرار گیرد.»