کتاب یارسان ها چه می گویند؟

کتاب یارسان ها چه می گویند؟ نوشتهٔ سعید وزیری است و نشر نظری آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب یارسان ها چه می گویند؟

اهل حق یا یارسان به پیروان دین یاری گفته می‌شود که به‌طور عمده در دو کشور ایران و عراق زندگی می‌کنند. دین یاری دینی است با مناسک عرفانی که تاریخ دقیق شکل‌گیری آن مشخص نیست، ولی پیروان آن به ازلی و ابدی بودن آیین خود باور دارند. این دین در دوره‌های مختلف تاریخی مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته‌است. اگرچه قدمت قدیمی‌ترین متون مذهبی دین یاری تا سدهٔ دوم هجری و قدمت برخی از نیایشگاه‌های آن به پیش از اسلام نیز می‌رسد، اما ساختار کنونی آن از سدهٔ هفتم هجری و توسط سلطان سهاک بنیان نهاده شده‌ است که در اعتقادات مردم یارسان بالاترین جایگاه را در نظم هستی دارد. اگرچه مجموعه‌ای از اعتقادات خاص در میان اهل حق مشترک است، اما بسته به اینکه سرسپردهٔ کدام یک از خاندان‌های ۱۱گانه باشند، آداب و رسوم و باورهای متفاوتی در میان آن‌ها وجود دارد. دین یاری نشانه‌هایی از تأثیر آموزه‌های ادیان مختلف را نشان می‌دهد و شباهت‌هایی با مذاهب دیگر از قبیل مهرپرستی، مانویت، یهودیت، مسیحیت، تشیع و… در این دین به چشم می‌خورد.

سعید وزیری در این کتاب می‌کوشد دربارهٔ چگونگی پیدایش آیین‌ها و راه و رسم یارسان‌ها توضیحاتی را ارائه دهد. «اینکه یارسان‌ها چه کسانی هستند»، «اهل حق به چه کسانی می‌گویند»، «ملک طاووسی‌ها چه باورهایی دارند»، «ایزدی‌ها چه آیینی دارند»، «آیا یارسان‌ها همان علم اللهی‌اند»، «اهل حق به چه کسی پیر می‌گویند»، «مراسم خاک‌سپاری مردگان»، «قربانی شامل چه چیزهایی نمی‌شود» برخی از سؤالاتی هستند این کتاب آن‌ها پاسخ داده می‌شود.

خواندن کتاب یارسان ها چه می گویند؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند دربارهٔ یارسان‌ها بیشتر بدانند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب یارسان ها چه می گویند؟

هر آئین، کیش یا مذهبی تاریخی دارد. دربارهٔ آئین یاری نیز حرف‌هایی زده‌اند. از «عبدالله سبا» گرفته تا داستان نُصیر همه گونه‌ای پیوند با این آئین دارند. ما دربارهٔ صحت و سقم هیچ‌یک از این قصه‌ها و راویان آن چیزی نمی‌دانیم. آنچه را هم که در این جستار می‌خوانید، به دور از هرگونه حب و بغضی است. بنابراین اگر دربارهٔ پیدایش آئین یارسان فصلی اویژه شده است، نتیجهٔ مطالعه در نوشتارهای اهل حق است. به استناد گفتهٔ پیروان آئین یاری یا یارسان، این آئین در آغاز به نام ملک یارسان خوانده می‌شد. در آغاز دورهٔ اسلامی، نخستین کسی که این مسلک را بوجود آورد، بهلول ماهی بود. اکنون باید دید بهلول کیست؟ در چه قرنی می‌زیسته است؟

در کتاب بزرگان یارسان تألیف صدیق صفی‌زاده بوره دربارهٔ «بهلول» آمده است که:

«عمرو بن لهب ملقب به بهلول در نیمه قرن دوم هجری در شهر کوفه متولد شده است. بنا به نامه سرانجام دست‌نویس کاکایی و یادداشت کاکاردایی، بهلول از قوم کُرد بوده و در آغاز خود را به دیوانگی زده و سپس در خفا و پنهانی با چند تن از یاران ویژه خودش راز و نیاز کرده و از خوشی‌ها و زیبایی‌های جهان دست کشیده و دیوانه و ژنده‌پوش راستی شده و خرابه را به کاخ هارون‌الرشید ترجیح داده و با تکه نان خشک می‌ساخته.»

در کتاب دورهٔ بهلول هم آمده است. بهلول نخستین کسی است که مسلک اهل حق را در اورامان تشکیل داد و بعد با عده‌ای از یاران لرستانی‌اش به بغداد عزیمت نمود و به خدمت «امام جعفر صادق (ع)» رسید و در نزد آن‌جناب اکتساب کمالات و حالات نمود و مدتی در بغداد ماندگار شد و پس از آن به اطراف قرماسین (کرمانشاه) رهسپار شد و به گسترش مسلکش پرداخت و پیروان و طرفداران زیادی پیدا کرد و زندگی را بدین‌سان گذراند تا در سال ۲۱۹ هجری قمری در تنگه گول جهان را بدرود گفت. تنگه گول نام کوهی است در قریه چشمه سفید در شانزده کیلومتری اسلام‌آباد غرب.

در کتاب شاهنامهٔ حقیقت که اثر طبع حاج نعمت الله جیحون آبادی است آمده است که بهلول در زمان هارون الرشید بود که ذات علی در او تجلی کرده بود.

بنابراین بهلول را باید پایه‌گذار این آئین دانست. از بهلول دوبیتی‌هایی دربارهٔ راه و روش یاران به‌جا مانده است. یاران بهلول همه از مردم لرستان بوده‌اند. نمونه‌هایی از دوبیتی‌های بهلول را «صفی‌زاده» ترجمه کرده است. دقت در این دوبیتی‌ها نشان می‌دهد که مسلک یارسان که در قرن دوم هجری به‌وسیله بهلول و یارانش پدید آمده است، گونه‌ای ایستادگی در برابر ظلم و ستم حاکمان بنی‌امیه و بنی‌عباس بوده است.

نام یاران بهلول که با او همراز و هم‌مسلک بوده‌اند بدین‌گونه است. بابالره لرستانی، بابانجوم لرستانی، بابارجب لرستانی، باباحاتم لرستانی.

دوبیتی‌هایی که از بهلول و یارانش در دست است، در کتابی به نام دورهٔ بهلول مدون گردیده است. این سروده‌ها به لهجه گورانی است. هر مصرع آن دارای ده هجاست. این‌گونه دوبیتی‌ها را می‌توان فهلویات گفت.