کتاب ابوالقاسم الزهراوی

کتاب ابوالقاسم الزهراوی نوشته احمد علامه فلسفی است که به زندگی، اندیشه و آرای ابوالقاسم الزهراوی پزشک مسلمان اندلسی قرن چهارم هجری می‌پردازد. 

درباره ابوالقاسم الزهراوی

ابوالقاسم خلف بن عباس الزهراوی (درگذشت پس از سال ۴۰۰ هجری قمری / ۱۰۱۳م) در جهان غرب به ابولکاسیس معروف شد، یک پزشک مسلمان عرب بود که در اندلس زندگی می‌کرد. وی بزرگترین جراح شناخته شده در جهان اسلام محسوب می‌شود و بسیاری او را پدر جراحی مدرن دانسته‌اند.

بزرگترین سهم الزهراوی در پزشکی کتاب التصریف برای کسانی است که نمی توانند آهنگسازی کنند که یک دائرته المعارف پزشکی است با سی جلد کتاب. کمک‌های پزشکی وی، چه در فناوری‌های پزشکی استفاده شده و چه در دستگاه‌هایی که ساخته بود، تأثیر زیادی در شرق و غرب داشت، به طوری که برخی از اختراعات او هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. الزهراوی اولین پزشکی بود که حاملگی خارج رحمی را توصیف کرد و همچنین وی اولین کسی بود که ماهیت ژنتیکی هموفیلی را کشف کرد.

الزهراوی در مدینه الزهرا به دنیا آمد و ریشه‌های او به الانصار برمی‌گردد. الزهراوی در قرطوبا زندگی می‌کرد و در آنجا به تحصیل، تدریس و تمرین پزشکی و جراحی می‌پرداخت. نام الزهراوی ذکر نشده است مگر از طریق نوشته‌های ابن حزم، که او را در میان بزرگترین پزشکان اندلس می‌دانست. 

خواندن کتاب الزهراوی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به شناخت دانشمندان جهان اسلام مخاطبان این کتاب‌اند.

 بخشی از کتاب ابوالقاسم الزهراوی

وی در تاریخ طب بزرگترین نماینده و معرف جرّاحی عرب است و کتب او از مراجعی است که جرّاحان قرون وسطی به آن استناد می جستند. با شهرت تام وی اطلاعات کمی در باب او بما رسیده و اینکه بعضی او را ساکن شرق گفته اند بی اساس است و مولد او قطعاً زهرا محلی در جوار قرطبه است که بدستور عبدالرحمن سوم، به نام زهرا محبوبه وی به سال ۹۳۶ م. بناشد، و وجه انتساب زهراوی همین است. زمان حیات ابوالقاسم مورد اختلاف است بعضی گفته اند وی در عصرلئون افریقائی - میزیست و لئون در تراجم خویش چند جمله بدو اختصاص داده و وی را بعنوان طبیب سردار بزرگ منصور معرفی کرده و تاریخ قتل او را در جنگ قرطبه به سال ۴۰۴ هَ. ق. مطابق ۱۰۱۳ م. گفته است و عنقریب خواهیم دید که این تاریخ از حقیقت دور نیست. کازیری - عصر ابوالقاسم را بمائه دهم و یازدهم میلادی میرساند. وی نخست در مجلد اول فهرست خود ص ۱۷۳ میگوید که همه مورخین اسپانیائی سال مرگ او را ۵۰۰ هَ. ق. میدانند و سپس در مجلد دوم ص ۱۳۶ عبارتی از ضبّی اقتباس و همان تاریخ را نقل میکند. این عبارت همان است که در اول نسخه چاپی تالیف ابوالقاسم، در نامه ای که کازیری به شانینگ - ناشر کتاب مینویسد، دیده میشود. کازیری نقل میکند که پس از ضبّی، ابومحمد علی (معلوم نشد کیست) ابوالقاسم را بعنوان مورخ اطبای اسپانیا ستوده است. ما خواسته ایم قول ضبی را اساساً در نسخه شماره ۱۶۷۶ (کتابخانه اسکوریال) مورد تحقیق قرار دهیم. ضبی پس از تمجید معلومات و کتاب ابوالقاسم موسوم به «التصریف» گوید که وی به سال ۴۰۰ هَ. ق. درگذشت و کازیری این تاریخ را به ۵۰۰ هَ. ق. مبدل ساخته است. کسی که نوشته های کازیری را مورد تحقیق قرار نداده بنظر او این امر شگفت است ولی ما که غالباً در مقایسه فهرست وی با نسخ خطی کتابخانه اسکوریال اشتباهات بسیار او را دیده ایم، تعجب نمیکنیم. از این جهت وی در اطلاعاتی که به شانینگ میدهد، کتاب جرّاحی او را در نسخ شماره های ۸۷۱-۶ که شامل نصف مجلدات تصریف با تصاویر جالب توجه آلات جرّاحی است نشناخته و فقط بذکررساله مجهولهالمولف اکتفا کرده است. حاجی خلیفه، تصریف ابوالقاسم را ذیل شماره ۳۰۳۴ آورده و برحسب عادت خود تاریخ وفات مولف را ذکر کرده است. او نیز مانند ضبّی سال وفات وی را ۴۰۰ هَ. ق. میداند. در بعض رسایل ابن ابی اصیبعه نام ابوالقاسم آمده ولی نمیدانیم آیا تاریخی هم ذکر شده است یا نه. ووستنفلد - سال ۵۰۰ هَ. ق. را (شاید بتقلید کازیری) پذیرفته است. تاریخی که ضبی و حاجی خلیفه نقل کرده اند، اگرچه مشکوک است لکن بحقیقت نزدیکتر است. سابقاً این مسئله دقت ناشرین کتب موزه بریطانیه را جلب کرده بود و آنان به پیروی ماکاری - تذکر داده اند که ابن حزم متولد در ۹۹۴ م. خود را معاصر ابوالقاسم معرفی کرده. دزی لطفاًعبارت ماکاری را برای ما فرستاد و نوشت که ابن حزم ۴۳۶ هَ. ق. مطابق ۱۰۶۳ م. وفات کرده است.