کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ امانوئل لویناس

کتاب الکترونیکی «دانشنامه فلسفه استنفورد؛ امانوئل لویناس» نوشتهٔ بتینا برگو با ترجمهٔ احسان پورخیری در گروه انتشاراتی ققنوس چاپ شده است.  این کتاب جلد بیستم مجموعه دانشنامه فلسفه استنفورد است.

دانشنامه فلسفه استنفورد مجموعه‌ای کاربردی و راهی دقیق است برای ورود به مباحث مختلف فلسفه. دانشنامه فلسفه استنفورد در چندین جلد با موضوعات مختلف منتشر شده است. دانشنامه استنفورد، اثری کاربردی است برای کسانی که می‌خواهند برای اولین‌بار با فلسفه روبه‌رو شوند. این دانشنامه موضوعات متنوع را در بیست جلد، از زبان نویسندگان مختلف با دیدی فلسفه بررسی کرده است. موضوعاتی مانند پدیدار شناسی، روشنگری، تاریخ هستی، بدن آگاهی، احترام و...

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ امانوئل لویناس

افلسفه لویناس را ( نوعی)اخلاق خوانده‌اند. اگر مرادمان از اخلاق، اختیار و خودقانون‌گذاری عقل‌گرایانه (وظیفه‌نگری)، محاسبه خوشبختی (فایده‌گرایی) یا پروراندن فضایل (اخلاق فضیلت‌نگر) باشد، فلسفه او نوعی اخلاق نیست. لویناس در سال ۱۹۶۱ مدعی شد که در حال بسط دادن نوعی «فلسفه اولی» است. اما این فلسفه اولی نه از سنخ منطق سنتی است نه از سنخ متافیزیک بلکه توصیفی تفسیری و پدیدارشناسانه است از پیدایش و تکرار مواجهه چهره به چهره، یا رابطه بیناسوبژکتیو در هسته پیشاشناختی‌اش؛ به عبارت دیگر، فراخوانده شدن از جانب دیگری و پاسخگوی غیر بودن. 

اگر تجربه پیشاشناختی، یعنی حساسیت آدمی، را بتوان به نحو مفهومی مشخص کرد، باید آن را در شاخص‌ترین حالتش به وصف کشید: پیوستاری از حساسیت و حیث عاطفی، یا، به تعبیر دیگر، شعور و احساس در پیوند با یکدیگر. در این مدخل فلسفه لویناس در کانون توجه است، نه درس‌هایش درباره تلمود و مقالاتش در باب یهودیت. طرح فلسفی لویناس را می‌توان برساخت‌گرایانه دانست. او توصیفی پدیدارشناسانه و نوعی هرمنوتیک تجربه زیسته در جهان به دست می‌دهد، و سطوحی از تجربه را عیان می‌سازد که نه هوسرل آن‌ها را توصیف کرده است و نه هایدگر. این لایه‌های تجربه مربوط می‌شود به مواجهه با جهان، با انسانی دیگر، و بازسازی درون‌بودِ لایه‌لایه‌ای که متصف به حساسیت و حیث عاطفی است.

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ امانوئل لویناس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ امانوئل لویناس

با این حال، حساسیت مدرن با مسائلی دست به گریبان است که ... ترک این دغدغه استعلا را نشان می‌دهند؛ چنان‌که گویی یقین دارد که تصور حد نمی‌تواند بر وجود آنچه هست اطلاق شود ... و چنان‌که گویی حساسیت مدرن نقصان عمیق‌تری را در هستی درک می‌کند. ایراد لویناس به استعلای هایدگر این نیست که چنین استعلایی الهیات را کنار می‌گذارد، بلکه این است که «برگذشتن»، یا از خود پیش بودن، حاکی از آن است که هستی، چنان‌که هایدگر آن را درک می‌کند، متناهی یا به نوعی ناقص است. این استعلا هستی را در بافتی فرهنگی و تاریخی جای می‌دهد، یا، اگر بخواهیم فلسفی‌تر بگوییم، پرسش از معنای امر متناهی یا نامتناهی را پیش می‌کشد؛ یعنی پرسش از «تصور حد». لویناس می‌پرسد: «آیا نیاز به گریز مسئله‌ای مختص به هستی‌ای متناهی نیست؟ ... آیا هستی نامتناهی نیاز دارد از خودش بیرون رود؟» ما یقیناً متناهی هستیم. اما این را از کجا درمی‌یابیم، و از کدامین منظر هستی را متناهی در نظر می‌گیریم؟ «آیا این هستی نامتناهی دقیقاً همان آرمان استغنای ذاتی و وعده خشنودی جاوید نیست؟» در مقاله سال ۱۹۳۵ حکمی راجع به معنای نهایی امر نامتناهی صادر نمی‌شود. با وجود این، لویناس در مقاله‌های دهه ۱۹۴۰ به این موضوع بازمی‌گردد. نکات مهم در این‌جا عبارتند از: استدلال لویناس مبنی بر این‌که تصور هایدگر از وجود از حیث تاریخی تصوری خاص است. تجسدیافته بودن یعنی با حدود واقع‌بودگی خویش و وضعیت خود درگیر بودن، و این‌جاست که پرسش هستی نخستین بار سر برمی‌آورد.

اگر دازاین هایدگر از این طریق با پرسش هستی روبه‌رو می‌شود که در حال دلشوره، خود را پیشِ روی خود می‌یابد، لویناس راه‌های دیگری را مطرح می‌کند که با آن‌ها شکافِ میان خودِ هستی و هستندگانی که ما هستیم کاهش می‌یابد. لویناس با دنبال کردن مضمون مکرر نیازِ مهارناپذیر ما به گریز، انبوهی از استعلاهای نافرجام و بربادرفته را برمی‌رسد: نیاز، لذت، شرم و تهوع. خودِ جسمانی در این امکان‌ها، به مثابه جوهری در وجودش نهشته می‌شود. این احوال، برخلاف هستی هایدگر، انتزاعی نیستند. پافشاری پیگیرانه لویناس بر این‌که هستی حضوری مداوم است، و نه، چنان‌که هایدگر به تأکید می‌گفت، رخداد ناپوشیدگی و کناره جستن، از این‌جا آغاز می‌شود.