کتاب مطالعات فرهنگی، میدان کوانتوم و روش پساکیفی

کتاب حاضر حاصل سه سال تلاش و پژوهش نظری پیرامون پارادیم فکری‌ای است که دامنه‌های آن از فلسفه تا مطالعات اجتماعی و فرهنگی را شامل می‌شود. در دنیای امروز، فیزیک کوانتوم دارای ابعاد کاربردی بسیار وسیعی است . فیزیک کوانتوم هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی را دربارۀ ادراک جهان مطرح می‌کند که با اختلاف بسیار زیاد نسبت به ساختار معرفت شناسی فیزیک کلاسیک قرار دارد. در سال‌های اخیر بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی به ترکیب هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی فیزیک کوانتوم با علوم اجتماعی پرداخته‌‌اند.

نتیجۀ این ترکیب، چرخش‌های معرفت‌شناسانۀ گسترده‌ای در حوزۀ دانش علوم اجتماعی بوده است که باتوجه‌به ابعاد گستردۀ موضوع نیاز است تا برای به‌روز‌بودن، آنها را در ادبیات علمی علوم اجتماعی ایران بررسی کنیم. به همین دلیل، انگیزۀ تألیف کتاب حاضر درانداختن رویکردهای جدید برآمده از هستی‌شناسی فیزیک کوانتوم برای پژوهشگر حوزۀ علوم اجتماعی ایران است.

درباره کتاب مطالعات فرهنگی، میدان کوانتوم و روش پساکیفی

با ورود به قرن بیست‌ویکم، دانشمندان علوم انسانی و انسان‌شناسی به خلق پرداخت‌های نظری دربارۀ رویکرد هستی-معرفت‌شناسی فیزیک کوانتومی در مباحث مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی علاقمند شدند که از مهمترین بخش‌های آن معرفی و تولید مباحث روش پساکیفی بوده است. بدین ترتیب، بر پایۀ منابع روزِ این حوزه، کتاب حاضر مجموعه‌ای از مفاهیم کلیدی را که از مطالعات فرهنگی و فیزیک کوانتوم بر می‌آید شرح و تحلیل می‌کند و، سپس، میدان پژوهش را به‌مثابه میدان کوانتوم به‌شیوه‌ای تبیین می‌نماید که برآیند آن معرفی و شناخت روش پساکیفی است. کتاب حاضر تلاشی است برای معرفی سویه‌های هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی درگیر شدن علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی با فیزیک کوانتوم و بیرون آمدن سویه‌های انتقادی برای فهم جهان در قرن بیست‌ویکم.

کتاب از سه بخش تشکیل شده است. در بخش ابتدایی به روش پژوهش پساکیفی که در پیوند با میدان کوانتومی است می‌پردازیم. شروع کتاب با بحث روش پژوهش سبب می‌شود جهت معرفت‌شناسی و بخش انضمامی که پژوهشگر به شکل‌های مختلف با آن درگیر است مقدمه‌ای برای ورود به بحث هستی‌شناسی شود.

بخش دوم، ادامۀ بحث روش پژوهش پساکیفی است اما تلاش می‌‌شود که مفهوم پژوهش به‌‌مثابۀ میدان پژوهش را به میدان کوانتوم پیوند بزند. ضرورت پیوند زدن میدان کوانتوم به میدان پژوهش بر اساس تعریفی هستی‌شناسی است که میدان پژوهش‌ را ترکیبی از نیروهای شکل‌دهندۀ پدیده در نظر می‌گیرد. میدان پژوهش حاصل جریان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری متقابل نیروهای تشکیل‌دهندۀ پدیده و درهم‌تنیده‌شدن آنهاست که به فضا و زمان جنبۀ مادی می‌بخشد. بنابراین، میدان پژوهش حاصل نیروهایی است که پدیده را تشکیل داده است و جریان تأثیرگذاری متقابل آنها میدان پژوهش را حرکت می‌دهد.

در بخش سوم و آخر، آنچه از روش پساکیفی و هستی-معرفت شناسی کوانتوم به دست آمده است را در قالب پارادایم ماده‌گرایی نوین قرار می‌دهیم. ماده‌گرایی نوین دغدغۀ بازگشت به ماهیت پدیده و تبدیل دوبارۀ آن به مسئله است. بنابراین، ما به پیوند پارادایم ماده‌‌گرایی نوین و مطالعات فرهنگی خواهیم پرداخت تا امکان تبدیل پدیدۀ فرهنگی به مسئله را برای مطالعات فرهنگی دوباره ایجاد کنیم و بتوانیم با سویۀ هستی‌شناسی و معرفت‌‌شناسی آن رویارو شویم.

کتاب مطالعات فرهنگی، میدان کوانتوم و روش پساکیفی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 این کتاب برای پژوهشگران حوزۀ علوم اجتماعی، انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی جالب توجه خواهد بود.

بخشی از کتاب مطالعات فرهنگی، میدان کوانتوم و روش پساکیفی

خلق موقعیت تازه در مزرهای بستهٔ پژوهش سبب برقراری رابطهٔ موضوع در رعایت مختصات زمان و مکان خود با موقعیت‌های تاریخی و محلی دیگر می‌شود. میدان پژوهش به دنبال تولید کدهای باز برای رسیدن به کدهای محور و دسته‌بندی کردن آنها نیست. بلکه برای رسیدن به کشف موقعیت‌های تازه در خلال پژوهش نمی‌توان کدهای باز را برای ایجاد دسته‌بندی‌ها بر روی هم بالا برد تا به یک اَبَرمفهوم رسید. برعکس، به‌جای هرس کردن شاخه‌های پژوهش برای بیرون آوردن یک اَبَرمفهوم مرکزی هدف ما نمایان کردن روابط شاخه‌های اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، اقتصادی، و سیاسی پدیده است.

در اینجا پنجره‌های مفاهیم به‌سوی یکدیگر گشوده و در یکدیگر تنیده می‌شود. مفاهیم جدا نمی‌افتد و روابطشان با یکدیگر قطع نمی‌شود تا مرزهای موضوع برای بازنمایی پدیده آماده شود. بازنمایی پدیده در متن پژوهش یعنی پژوهشگر خط دور موضوع را پُررنگ کند، درحالی‌که ما نیاز به روش شناختی داریم که مرزهای موضوع را زیر سؤال ببرد و گسست ایجاد کند، زیرا زیستن دارای هستی‌ای متکثر است.

پس وقتی صحبت از موقعیت بغرنج بدن استادان می‌کنیم و از آن به میدان‌های مختلفی چون تاریخ مدرن ایران و غرب سفر می‌کنیم، درصدد تشریح تاریخ نیستیم بلکه به دنبال موقعیت مفهومی‌ای می‌گردیم که به‌واسطه‌اش ن روابط دانش موجود را تغییر دهیم. به همین سبب، پژوهشگر با برنامهٔ سخت پژوهشی مواجه است، زیرا باید با داده‌های مختلفی رویارو شود.

برای مثال، در پروژهٔ پژوهشی یادشده وقتی پژوهشگر وارد اتاق استادان می‌شد چیدمان اتاق، وسایل موجود در آن، شکل صحبت کردن استاد، نحوهٔ پذیرایی او، و هرآنچه زیستن او را در اتاقش شکل می‌داد برای پژوهشگر به اطلاعات تبدیل می‌شد. زیرا فضای اتاق و تمامی آنچه در آن است بر تجربهٔ زیستهٔ استاد تأثیر می‌گذارد. گویی پژوهشگر جزئی جداافتاده از داده‌ها نیست. او وارد میدان روابط نیروهای تشکیل‌دهندهٔ موضوع می‌شود و موضوع برای او مدام در حال رخ دادن و رونمایی از خود است.