کتاب باستان شناسی

کتاب باستان شناسی نوشته پل بان و ترجمه کامیار عبدی پانزدهمین اثر از کتاب‌های مجموعه مختصرمفید نشر ماهی است.

 درباره کتاب باستان شناسی

به نظر عامهٔ مردم، باستان‌شناسی مترادف است با حفاری، انگار باستان‌شناسان همیشه در حال حفاری‌اند؛ در مجلهٔ طنز پرایوت آی، که در بریتانیا منتشر می‌شود، تمامی باستان‌شناسان بی‌بروبرگرد با عبارت «آدم‌ریشوی داخل گودال» توصیف می‌شوند. کاریکاتوریست‌ها هم معمولا باستان‌شناسان را به شکل پیرمردانی بدعنق نشان می‌دهند که سرورویشان را تارعنکبوت گرفته و تمام فکروذکرشان استخوان‌های قدیمی و کاسه‌کوزهٔ شکسته است. البته همهٔ این‌ها کاملا درست است، اما فقط بخش بسیار کوچکی از باستان‌شناسی را منعکس می‌کند؛ از جمله توجه ندارند که برخی از باستان‌شناسان هیچ‌گاه حفاری نمی‌کنند و فقط عدهٔ انگشت‌شماری از آنان بیش‌تر وقتشان را صرف حفاری می‌کنند.

خوب، پس باستان‌شناسی واقعآ چیست؟ 

 کتاب حاضر قصد دارد این علم را بهتر و بیشتر به علاقه مندانش و کسانی که درباره باستان شناسی کنجکاو هستند، بشناساند. درواقع کتاب حاضر صرفآ به این منظور نوشته شده که با عرضهٔ پاره‌ای از مقدمات باستان‌شناسی کنجکاوی خوانندگان را برانگیزد تا به انبوه نوشته‌های مربوط به باستان‌شناسی نگاهی عمیق‌تر بیندازند، کمی پژوهش یا کار میدانی بکنند، و به دانش‌آموزان و دانشجویان کمک کند تصمیم بگیرند دوره‌ای را در زمینهٔ باستان‌شناسی بگذرانند.

شاید این کتاب به شما کمک کند بفهمید برای این کار ساخته شده‌اید یا نه. اگر بخواهید باستان‌شناس حرفه‌ای شوید، اصولا سه راه پیش رویتان است: یک دورهٔ دانشگاهی در زمینهٔ باستان‌شناسی بگذرانید، دوره‌ای را در زمینهٔ پژوهش‌های موزه‌ای بگذرانید، یا در یک واحد منطقه‌ای یا (در امریکا) در حوزهٔ مدیریت منابع فرهنگی کاری بیابید تا تجربهٔ عملی به دست آورید. البته ممکن است هیچ‌وقت باستان‌شناس بزرگی نشوید، اما اگر نمی‌توانید کاری را درست انجام دهید، حداقل یاد بگیرید که از درست انجام‌ندادن آن لذت ببرید.

 خواندن کتاب باستان‌شناسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به باستان‌شناسی و تمام کسانی که قصد دارند به ادامه تحصیل و اشتغال در این رشته هیجان‌انگیز و لذت‌بخش بپردازند با خواندن این کتاب شناخت بهتری نسبت به این علم، گذشته و اینده آن و انواع و دسته‌بندی هایش پیدا خواهند کرد.

 بخشی از کتاب باستان‌شناسی

با این‌که باستان‌شناسی با ادوار قدیم سروکار دارد، خود رشته‌ای است بسیار جوان و از عمر فنون و نظریات بنیادینش مدت چندانی نمی‌گذرد و بی‌تردید همچنان‌که می‌بالد، تحولات و تغییراتی را از سر خواهد گذراند. بخشی از این تحولات و تغییرات مدیون اکتشافات جدید و مهم خواهد بود؛ نه‌فقط اکتشافات شگفت‌انگیزی که خوراک رنگین‌نامه‌هاست، بلکه کشفیات کوچکی که به بازسازی دیدگاه ما دربارهٔ گذشته کمک می‌کنند، مثلا کشف نمونه‌ای قدیمی‌تر از رویدادی مهم یا پدیده‌ای فرهنگی. «لذت باستان‌شناسی» و هیجان آن نیز نتیجهٔ همین پیشرفت‌های جدید است و نتیجهٔ اطلاعات گرانبهایی که تاکنون گرد آمده، و از سوی دیگر نتیجهٔ آگاهی ما از این‌که تصویر ما از گذشته مدام در حال تغییر است و این تغییر هیچ‌گاه به پایان نخواهد رسید. مثلا از بهترین کتابی که اطلاعات مربوط به دوران پیش‌ازتاریخ استرالیا را تحلیل می‌کند ــ باستان‌شناسی روزگار رؤیا به قلم جوزفین فلاد ــ ظرف دوازده سال سه ویراست منتشر شده و ویراست آخر شباهت اندکی به ویراست اول دارد که نشان می‌دهد دانش ما دربارهٔ دوران پیش‌ازتاریخ استرالیا با چه شدت و سرعتی تغییر می‌کند. حالا بگذریم از موضوعاتی مانند خاستگاه انسان یا اصلا خاستگاه انسان مدرن که چنان به‌سرعت تغییر می‌کنند که کتاب‌های مربوط به آن‌ها از چاپخانه درنیامده قدیمی شده‌اند.

احتمالا بیش‌تر کشفیات بزرگ آینده تصادفی خواهند بود ــ مانند مرد یخی و غار شووه ــ زیرا به احتمال قریب به یقین کاوش‌های پژوهشی مدام کاهش خواهند یافت (برخلاف کاوش‌های «نجات‌بخش» که به‌واسطهٔ گسترش فعالیت‌هایی مانند جاده‌سازی و عمران شهری رو به گسترش‌اند). این امر دلایل متعدد دارد. یکی این‌که فناوری‌هایی که امروز حتی به مخیلهٔ ما هم خطور نمی‌کنند توانایی‌مان را در «رؤیت» اشیای زیر خاک بدون نیاز به خاک‌برداری افزایش خواهند داد (و این امری است پرفایده، زیرا آنچه از نظر زمانی و مالی هزینهٔ زیادی دارد همین دستیابی به اشیای زیر خاک از طریق کاوش دقیق و بااحتیاط است). دلیل دیگر لزوم رسیدگی به حجم عظیم یافته‌هایی است که در سراسر جهان بدون بررسی و انتشار روی هم تلنبار شده و انبار موزه‌ها را به حد انفجار رسانده‌اند، یا لزوم طرح پرسش‌های جدید دربارهٔ موادی که قبلا بررسی شده‌اند. و درنهایت به این دلیل که ضرورت محافظت از آنچه داریم مبرم‌تر و عاجل‌تر از کندن و بیرون‌آوردن محوطه‌های بیش‌تر است، محوطه‌هایی که امن وامان زیر خاک خفته‌اند.