کتاب نظام اخلاقی حارث محاسبی

کتاب نظام اخلاقی حارث محاسبی نوشته اعظم قاسمی است. کتاب نظام اخلاقی حارث محاسبی را انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی برای علاقه‌مندان به عرفان و اخلاق اسلامی منتشر کرده است.

درباره کتاب نظام اخلاقی حارث محاسبی

در علم اخلاق یكی از فرضیات برخی دین داران این است كه ادیان واجد اخلاق‌اند و این ادعا وجود دارد كه اخلاق اسلامی موجود است. پاره‌ای از صاحب‌نظران، اخلاق اسلامی را وامدار اخلاق یونانی دانسته‌اند. باید تحقیق شود كه آیا همیشه این گونه بوده است یا اینكه می‌توان خط سیری را نزد متفكران مسلمان یافت كه بینی از و مستقل از اخلاق یونانی باشد. 

نویسنده به سراغ متفكران سده‌های نخست اسلامی رفت و حارث محاسبی را به عنوان یكی از نخستین متفكرانی یافت كه علم اخلاقش وامدار اخلاق ارسطویی نیست، بلكه مستند به منابع اسلامی است. به جهت اینكه اخلاق حارث محاسبی را به عنوان اخلاقی مبتنی بر مبانی اسلامی شناسانده‌ا‌یم در ضمیمه به خاستگاه‌های اخلاق اسلامی پرداخته‌ایم. این كتاب نخستین اثر درباره نظام اخلاقی حارث محاسبی است كه به فارسی به رشته تحریر در آمده است. نویسنده در نگارش این كتاب از همه آثار قابل دسترس برای نگارنده، و نه مجموع آثار شناخته شده محاسبی، (كه همگی به جز كتاب مهم وی الرعایه لحقوق االله، كه گزیدهای از آن به فارسی ترجمه شده است، به زبان عربی است)، بهره‌مند شده است. پژوهش حاضر گزارشی از نظام اخلاقی حارث محاسبی و لذا مستند به آرای وی در آثار اوست. البته در فصول مختلف به ویژه فصل سوم تحلیل‌هایی نیز به انجام رسیده كه نقطه شروع محسوب می‌شود. 

این کتاب به آرا و نظرات محاسبی در زمینه اخلاق می‌پردازو سعی دارد و اطلاعات جامعی در اختیار پژوهشگران قرار دهد. 

خواندن کتاب نظام اخلاقی حارث محاسبی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به اخلاق اسلامی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نظام اخلاقی حارث محاسبی

محاسبی در تقابل با همه فرقه‌ها به ویژه معتزله بود. عبدالحلیم محمود پس ازآن كه محاسبی را اهل سنت می‌داند بر آن است كه جایگاه محاسبی را در بین مذاهب چهارگانه اهل سنت تعیین كند. در اسلام چهار مذهب حنفی، مالكی، شافعی و حنبلی است. وی در خصوص انتساب محاسبی به هر یک از این فرقه‌ها به طور مجزا بحث می‌كند. محاسبی عنایتی به مؤسس مذهب حنفی یعنی ابوحنیفه نداشته است و در آثارش نامی از وی نمی‌آورد، به دلیل اینكه مذهب ابوحنیفه به زعم وی به مرجئه نزدیک است. همینطور ابوحنیفه از مدافعان شیعه بود، به همین دلیل هم حبس شد و در حبس وفات یافت. پس محاسبی نمی‌تواند حنفی باشد. مالک هرگز به بغداد نیامد و زمانی وفات یافت كه محاسبی چهارده ساله بود. برای همین محاسبی را مالكی نمی‌دانند. ابن حنبل نیز با محاسبی دشمنی داشت. در خصوص در شافعی بودن محاسبی نیز انقلت‌هایی وجود دارد. اول اینكه محاسبی چندان از شافعی نقل قول نمی‌كند. ثانیاً رسم بوده كه از امام مذهب به امامنا تعبیر می‌كرده‌اند درحالیكه محاسبی در نقل از شافعی این واژه را به كار نمی‌برد. در دایره‌المعارف تشیع شافعی مذهب بودن محاسبی صراحتاً نفی شده است. بر این اساس آنچه می‌توانیم بگوییم این است كه ارتباط او با ائمه مذاهب بیشتر شبیه كسی است كه قصدش پیروی (تام) نیست، بلكه می‌خواهد از ایشان بیاموزد، خواه همچون شاگرد یا هر فرد دیگر. این شباهت تنها در وضعیت خود محاسبی نیست بلكه در كلام او نیز وجود دارد. می‌دانیم كه محاسبی تنها منابع مورد اعتماد را برای بیان حقایق قرآن و سنت دانسته و این را به كار می‌بندد.