کتاب واژه نامه توصیفی - کاربردی روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات

درباره کتاب واژه نامه توصیفی - کاربردی روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات

واژه‌نامه‌ها یکی از مهم‌ترین متونی هستند که استفاده می‌شوند. یکی از دلایل اساسی اهمیت آن‌ها، دسترسی آسان افراد به معانی مفاهیم و واژه‌های مختلف در علوم گوناگون است. اصولا این فرهنگ‌نامه‌ها، معمولا مبتنی بر تعاریف ارائه‌شده توسط طراحان و اندیشمندان آن‌هاست. آنچه تاکنون نیز معمول بود و با توجه به اینکه عمدتا علوم اجتماعی در جهان غرب شکل گرفته است و طراحی شده‌اند. معانی و تعاریف مزبور نیز توسط آنان تهیه و تدوین شده‌اند و در سطح جهانی استفاده شده‌اند. اما تعاریف این واژه‌نامه‌ها معمولا مشخص نیست که توسط چه کسانی تهیه و ارائه شده‌اند. این مسئله در رابطه با دایرة‌المعارف‌ها کاملا متفاوت است. به‌عبارت‌دیگر، در دائرة‌المعارف‌ها، مفهوم تفصیلی هر واژه توسط متخصصان با ذکر نام آنان درج می‌گردد.

اما کتاب حاضر، فرهنگ توصیفی-کاربردی روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات، دو تفاوت اساسی با واژه‌نامه‌ها یا فرهنگ‌نامه‌های دیگر دارد.

۱- مستندسازی: تلاش شده است که کلیۀ مفاهیم این واژه‌نامه، به شکل مستند از کتاب‌های مهم درزمینۀ روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات، با ذکر دقیق نام نویسندگان و منبع استفاده‌شده جمع‌آوری شوند. به‌عبارت‌دیگر، ازنظر اینکه تنها به تعاریف اکتفا می‌کند و به معنای تفصیلی واژه نمی‌پردازد به واژه‌نامه‌های معمولی شباهت دارد، و با توجه به اینکه ارائه‌کنندۀ تعریف و منبع مرتبط با آن ذکر شده است، شباهت به دائره‌المعارف‌ها دارد.

۲- بومی‌سازی: علاوه بر معانی ارائه‌شده توسط اندیشمندان غربی، که معمولا این‌گونه واژه‌نامه‌ها بر پایۀ تعاریفی که غربی‌ها از مفاهیم این علوم ارائه می‌کنند مبتنی است، تلاش شده است تا آنجا که ممکن باشد بر پایۀ معانی ارائه‌شده توسط اندیشمندان ایرانی نیز استوار باشد.

یکی از دلایل مهم این رویکرد در جمع‌آوری تعاریف ارائه‌شده توسط اندیشمندان و استادان ایرانی برای مفاهیم مختلف بومی‌سازی علمی است. با توجه به این رویکرد، تلاش شده است تا حتی‌الامکان از کتاب‌های معروف در حوزۀ روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات استفاده شده، تعاریف و دیدگاه‌های مختلف جمع‌آوری و تدوین شوند.

یکی دیگر از فواید این روش، ایجاد زمینه‌ای مناسب برای به‌کارگیری تعاریف موجود با توجه به ارائه‌دهندۀ آن‌هاست که بعضا ایرانی هستند. گر چه این تعاریف ارائه‌شده، شاید مبتنی بر تعاریف دیگران نیز باشد، اما طرح نام اندیشمندان و استادان ایرانی در کنار استادان و اندیشمندان خارجی نه‌تنها دانشجویان و دانش‌پژوهان را با تعاریف ارائه‌شده توسط استادان ایرانی آشنا می‌سازد، بلکه در حقیقت آنان را با نام و حوزۀ علمی این استادان نیز آشناتر می‌کند. این حرکت خود نوعی از بومی‌سازی علمی است که به نظر می‌رسد، در کنار سایر حرکت‌های دیگر می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد.

در حقیقت، یکی از انگیزه‌های مهم در تدوین این فرهنگ‌نامه، همین نگاه به طرح نام و دیدگاه اندیشمندان و استادان ایرانی به مفاهیم مختلف است. ما متأسفانه هیچ‌گونه تلاش جدی در طرح نام و دیدگاه‌های اندیشمندان ایرانی در کنار اندیشمندان خارجی نکرده‌ایم. این حرکت شاید بتواند، فتح بابی برای یک حرکت وسیع در جهت بومی‌سازی علمی تلقی گردد؛ حرکتی که نه‌تنها باید در تعاریف مفاهیم گنجانده شود، بلکه در طراحی نظریه‌ها، اندیشه‌ها و دیدگاه‌ها تعقیب شود.

در این فرهنگ‌نامه همچنین تلاش شده است که معادل واژه‌های مهم به زبان انگلیسی نیز آورده شوند. این خود می‌تواند به یک واژه‌نامه مستقلی در این زمینه تبدیل شود که در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرد.

ویژگی منحصربه‌فرد این واژه‌نامه، که استاد حسن بشیر در طی سال‌های متمادی آن را به دقت گردآوری کرد، این است که تعاریف واژه‌ها به صورت نقل‌قول‌های مستقیم با ذکر شمارۀ صفحه از منابع معتبر خارجی و داخلی استخراج شده است. این امر به پژوهشگران کمک می‌کند تا در کمترین زمان به‌راحتی به تعاریف اصطلاحات مدنظر خود از منظرهای مختلف دسترسی پیدا کرده، علاوه بر مطالعه و یادگیری مفاهیم، هنگام نگارش مقاله، پایان‌نامه یا کتاب از آنها بهره گیرند.

خواندن کتاب واژه نامه توصیفی - کاربردی روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان و فعالان حوزه ارتباطات پیشنهاد می‌کنیم.