کتاب شهر و جنسیت ۱

کتاب شهر و جنسیت نوشته مجموعه‌ای از نویسندگان است. این کتاب که در دو جلد منتشر شده است را مینوش صدوقیان‌زاده ترجمه کرده است. مقالات ده‌گانه این کتاب از دیدگاهی جنسیتی به بررسی جنبه‌های متفاوت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی شهر می‌پردازد.‌ به‌طورکلی در ایران، ادبیات و متونی که از چشم‌انداز جنسیت به تحلیل موضوعات تخصصی شهر و معماری پرداخته باشند، بسیار اندک است. این کتاب مجموعه‌ای جذاب از مقالات کامل در این موضوع است.

درباره کتاب شهر و جنسیت 

این مقالات کتاب شهر و جنسیت را اساتید دانشگاهی کشورهای مختلف، با زمینه‌های تخصصی متفاوت از جمله، معماری، شهرسازی، جامعه‌شناسی، جغرافیا و محیط زیست نوشته‌اند؛ به‌رغم این، آنان در دیدگاه جنسیتی خود نسبت به موضوعات تخصصی شهر مشترک هستند. زمینه گردآوری این مقاله‌ها را یک دوره کوتاه‌مدت دانشگاهی فراهم ساخت که به مدت سه ماه در تابستان سال ۲۰۰۰ در چند شهر آلمان، زیر عنوان «دانشگاه بین‌المللی زنان» برگزار شد.

شهر و جنسیت یکی از این عنوان ـ رشته‌های کلی بود که در شهر کاسل برگزار شد. مقالات این کتاب در پیوند با موضوعات مطرح‌شده در سمینارها و کارگاه‌های گروه شهر و جنسیت و توسط اساتید این گروه نوشته شده است. پروفسور اولا ترلیندن که ریاست گروه شهر و جنسیت را به عهده داشتند، ویراستاری کتاب را انجام داده و خود در تألیف آن دست دارد. مقالات این مجموعه را نویسنده‌گانی از کشورها و جوامع مختلف (از آمریکا گرفته تا ترکیه) نوشته‌اند.

خواندن کتاب شهر و جنسیت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام فعالان حوزه معماری و شهرسازی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب شهر و جنسیت ۱

حوزهٔ عمومی در شهرها نیازمند فضاهایی ملموس است، مانند مکان‌هایی با دسترسی آزاد یا دیگر فضاهای بازِ درون شهری. مطالعاتی که در مورد شیوهٔ استفاده از این گونه مکان‌ها و نحوهٔ رفتار در آن‌ها انجام شده بیانگر تفاوت جنسیتی در چگونگی استفاده از فضاهای عمومی است. تفاوت در تخصیص فضا و استفاده از آن برای هر یک از نقش‌های جنسیتی به حدی بارز است که فرد به‌سختی بتواند از آن‌ها عبور کند. در فرهنگ اروپائی، فضای عمومی سرشار از مضامین مردانه است. امکان مطالبهٔ فضا و جایگاه فرد در فضای شهری بیش‌ازهمه تحت تأثیر جنسیت و یا مشخص‌تر بگوییم رفتارهایی است که طی فرآیند جامعه‌پذیری آموخته و درونی شده‌اند. این امر به‌همان‌اندازه دربارهٔ ابراز وجود سیاسی صادق است که در مورد رفتاری که برای جلب توجه عمومی انجام می‌گیرد. سخنرانی‌های آزاد سیاسی در برابر عموم معمولاً به شکل نطق‌هایی است که مردان ارائه می‌کنند. برای مردمی که جز این راهی برای شنیده‌شدن نظرات‌شان در حوزهٔ عمومی ندارند، روشن است که میدان‌ها و خیابان‌های شهر تبدیل به مکان‌های مهمی می‌شوند که در آن می‌توانند به صورت جمعی گرد هم آیند و عقایدشان را ابراز کنند. البته برخی مطالعات نشان داده است که این نوع فضاهای عمومی دیگر در مراکز شهرها وجود ندارند.

شهر هم نیازمند فضاهایی عمومی است که مردم بتوانند در آن گرد هم آیند و هم نیازمند خیابان‌هایی که تظاهرات را در خود جای دهند. طراحی، برنامه‌یزی و ساخت این فضاها در مراکز شهرها وظیفهٔ حوزهٔ برنامه‌یزی و سیاست شهری است. برای فعالیت‌های عمومیِ کم‌همیت‌تری مانند گردش، استراحت و تماشای مردم هم به نوعی از معماری نیاز است که زنان و نقش‌های متنوعی که بر عهده دارند ــ برای مثال به عنوان مراقبت‌کننده از کودک، یا به عنوان شهروندی سالمند یا زنی تنها ــ را با ایجاد فضاهایی در حوزهٔ عمومی پشتیبانی کند که زنان در آن احساس راحتی و امنیت کنند.

یکی از مسائلی که در بسیاری شهرها به‌چشم می‌آید خصوصی‌کردن روزافزون فضاهای عمومی است. به‌ویژه در مرکز شهرهای غربی نواحی وسیعی وجود دارد که مراکز خرید در آن‌ها گسترش یافته‌اند، مراکزی که با به‌کاربردن نام‌های فانتزی و پُرزرق‌وبرقی مانند آرکید، گالری، و پاساژ ردیف‌هایی طولانی از فروشگاه و رستوران را در چندین طبقه در خود جای می‌دهند. حوزهٔ عمومی‌یی که به‌این‌ترتیب به وجود می‌آید، در درجهٔ نخست و بیش‌از هرچیز، برای مصرف طراحی شده است. امکانی برای تظاهرات در میان ردیف فروشگاه‌ها و فضاهای استراحتی ـ تفریحی وجود ندارد، نه تنها به علت حضور فراگیر نگهبان‌های امنیتی، بلکه هم‌چنین به دلیل شیوهٔ تقسیم فضا در میان این ساختمان‌ها که به‌هیچ‌وجه برای جای‌دادن جمعیتی زیاد در یک مکان طراحی نشده‌اند. دومین عنوان کلی به مشکل توسعهٔ پایدار شهری مربوط می‌شود. روش زنده‌گی شهری به‌همان‌اندازه ناپایدار تلقی می‌شود که ساختمان‌ها و خیابان‌های فشرده و متراکم شهری. غالباً از شهر با عنوان کنایه‌آمیز ماشین یاد می‌شود چرا که شهر منابعی را مصرف می‌کند که هرگز جایگزین نمی‌سازد. این تصویر در مورد مراکز شهریِ سراسر دنیا صادق است. هرچند تفاوت‌هایی نیز در سبک‌های زنده‌گی شهری وجود دارد که خود را در مصرف سوخت‌های فسیلی، میزان تولید گازهای گل‌خانه‌یی، و همین‌طور تولید زباله نشان می‌دهد. سبک زنده‌گیِ مرفه شهری برای محیط زیست از برخی جهات زیان‌آورتر از نوع فقیرانه‌تر آن است. البته شماری از کشورها با کمک فن‌آوری صدمات وارده به محیط زیست را کاهش داده‌اند. اما این واقعیت نیز وجود دارد که نرخ بالای رشد شهرنشینیِ جهان درحال‌حاضر، با همان سرعت، منجر به افزایش آلودگی محیط زیست شده است.