کتاب تاریخ اجتماعی رسانه ها

کتاب تاریخ اجتماعی رسانه ها؛ از گوتنبرگ تا اینترنت اثری از ایسا بریگز و پیتر برک است که در انتشارات همشهری به چاپ رسیده است.

انتشارات مؤسسه همشهری در جهت ارتقا سطح فرهنگی و آگاهی‌های جامعه، از سال ۱۳۷۳ به فعالیت حرفه‏ای در بازار نشر پرداخته است. این مرکز با بهره‌گیری از توانمندی‌ها و امکانات مؤسسه همشهری، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مؤسسه‌های فرهنگی‌ ـ‌ ‌مطبوعاتی ایران، فعالیت خود را آغاز کرده است. این انتشارات در زمینه‌ چاپ و نشر کتاب‌های برگرفته از مجموعه نشریات مؤسسه، کتاب‌های حوزه علوم ارتباطات و کتاب‌های حوزه شهر و شهرنشینی و همچنین کتاب‌های تخصصی حوزه ارتباطات و رسانه و سایر حوزه‌های علوم انسانی فعالیت می‌کند.

 درباره کتاب تاریخ اجتماعی رسانه ها؛ از گوتنبرگ تا اینترنت

برقراری ارتباط مختص انسان نیست و موجودات دیگر کم و بیش به شیوه‌ها و شکل‌های گوناگون با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، اما انسان را به دو دلیل «موجود ارتباطگر» دانسته‌اند:

نخست، تنوع بی‌پایان شکل‌های ارتباطی. افزون بر كاربرد زبان و بهره‌گیری از نظام نمادها، که برخی اندیشمندان، فرهنگ را به آن معنا می‌کنند و حیات جامعه‌ها را بی آن میسر نمی‌دانند، هرکنش انسان در بردارنده پيام و معنايی و دارای وجهی ارتباطی نيز هست؛ از بستن یک پنجره تا مشتی گره كرده و از بنا كردن تخت جمشيد تا ساخت يک رايانه.

دوم، تنها انسان است که می‌تواند یک کنش ارتباطی واحد را، بسته به موقعیت‌ها و بافتهای مختلف، به شکل‌های گوناگون معنا و تفسیر کند. خندخند، شكرخند، نيشخند، پوزخند، تلخند، زهرخند و ... نشان‌دهندۀ تفسیرها و تأویل‌های گوناگون از یک کنش ارتباطی يعنی خنديدن هستند.

اما دلیل سومی نیز وجود دارد. انسان یگانه موجودی است که از رسانه‌ها برای برقراری ارتباط، در مقياس‌های محلی، ملی و جهانی، بهره می‌گیرد، چندان که تاریخ نوین جامعه‌ها و تمدن انسانی را به هيچ وجه نمی‌توان بدون حضور رسانه‌ها درک و فهم کرد. جذابیت و شورانگیزی كتاب حاضر نيز از همين روست. ايسا بريگز و پيتر بِرک، دو مورخ سرشناس رسانه‌ها، در کتاب خود به روشنی و دقت تمام نشان می‌دهند که رسانه‌ها درهم‌آمیخته و سرشته وجوه گوناگون حیات اجتماعی‌اند، چندان كه دگرگونی اين، بدون تحول آن و فهم یکی بدون شناخت دیگری امكانپذير نيست.

شیرینی کتاب وجه دیگری هم دارد. داستان رسانه‌ها، از هر دو منظر اجتماعی و فن‌شناختی، بيانگر تلاش انسان‌ها برای كسب آگاهی بيشتر و به اشتراک گذاشتن آن نيز هست. همين تلاش است كه راه را برای گشايش فضای ارتباطی و افزايش فرصت‌های  رسانه‌ای هموار می‌كند و به رسانه‌ها امكان می‌دهد به گسترش آزادی انديشه و بيان و پيشرفت جامعه‌ها ياری برسانند. نویسندگان کتاب چندبار به اين موضوع می‌پردازند كه توسعه رسانه‌ها کهنه‌اندیشان را بر سر يک دوراهی گرفتار می‌كند: نه می‌توان مانع توسعه رسانه‌ها شد و نه این ممانعت سودی در پی دارد. در واقع، هر مانعی جامعه را آگاه می‌کند که چیزی برای خواندن، دیدن و شنیدن وجود دارد و همين آگاهی، خود منشاء جست‌وجو و کشف ایده‌ها و اندیشه‌های تازه مي‌شود.

کتاب، دوران آغاز مدرن و اختراع حروف متحرک چاپی و انتشار كتاب‌های چاپی تا پيدايش روزنامه، پست، تلگراف، عكاسی، سينما، تلفن، رادیو، تلویزیون، ماهواره و اینترنت را در بر می‌گيرد؛ رسانه‌هایی که درون مرزهای جغرافيايی و در تعامل با جامعه بلافصل خود متولد شده‌اند و در وهله نخست بايد در چنين بستره مطالعه شوند، به سرعت مرزها را درمی‌نوردند و خصلت و كاركردی جهانی می‌یابند. رويكرد فراگير نويسندگان كتاب به مفهوم وسايل ارتباطی، حمل‌ونقل را هم شامل می‌شود و از همين رو كنش متقابل انسانها و جامعه‌ها با راهها، راه‌آهنها و آبراهه‌ها و وسايلی همچون كالسكه، قطار، دوچرخه، بالن، كشتی، هواپيما، اتومبيل، زيردريايی و موشک نيز دركتاب كاويده شده است.

 نظرات دیگران درباره کتاب تاریخ اجتماعی رسانه ها؛ از گوتنبرگ تا اینترنت

«پر از سؤال‌ها و جزئیات روشن‌گرانه. . . تاریخ اجتماعی رسانه کتابی است ایده‌آل برای دانشجویان و درسی است برای مورخان تا بدانند باید رسانه را به عنوان حوزه‌ای مستقل جدی بگیرند.»

نشریه اینترنشنال رویو آو سوشیال هیستوری دانشگاه کیمبریج