کتاب سیروسلوک؛ منزل دوّم: توبه

سیروسلوک؛ منزل دوّم: توبه دفتر اول از شرح منازل هفتگانه اثر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مظاهری (مدّظلّه‌العالی) است که مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا (سلام‌الله علیها) آن را منتشر کرده است.

 سیر و سلوک به معنای گام برداشتن در راهی است که ما را به معبود می‌‌رساند. و رسیدن به لقای الهی خواسته قلبی مؤمنان حقیقت طلب و گمشدهٔ بسیاری از انسان‌های تکامل‌خواه است. قرآن کریم نیز که آخرین کتاب آسمانی و معجزهٔ آخرین رسول رستگاری است، تأکید فراوانی بر حرکت انسان به سوی پروردگارش داشته و در آیاتی بازگشت انسان‌ها به سوی معبود را امری حتمی و قطعی بر می‌شمارد.

آیت الله العظمی مظاهری در سیر و سلوک، قائل به سه سیر کلّی است که سیر اوّل آن با عنوان «سیر من الخلق الی الحق»، دارای هفت منزل با عناوین «یقظه، توبه، تقوا، تخلیه، تحلیه، تجلیه و لقاء» است این کتاب دفتر دوم است که درباره منزل دوم از سیر اول، یعنی توبه سخن می‌گوید.  این مباحث در طول سال‌های مختلف، توسّط حضرت آیت الله العظمی مظاهری در درس‌گفتارهایی اخلاقی، در مسجد حکیم اصفهان بیان شده و پس از تنظیم، تحقیق و ویرایش و سپس بازبینی نهایی ایشان، به صورت حاضر و در ده فصل ارائه شده است.

فصل اوّل کتاب، به بیان تعاریف و کلیات منزل توبه می‌پردازد.

در فصل دوّم، ارکان توبه که عبارتند از: احساس ندامت، اظهار ندامت، عزم اصلاح و اصلاح عملی، تشریح شده است. در این فصل معلوم می‌شود که اساس منزل توبه، رسیدن به حالت توبه یعنی احساس حقیقی ندامت و شرمندگی در برابر خداوند متعال است و سایر ارکان توبه، پس از آن خودبه‌خود محقّق می‌شود.

در فصل سوّم، اثبات می‌گردد که پذیرش توبه از سوی پروردگار متعال، هیچ شرطی ندارد و شرایط ظاهری که در قرآن و روایات، برای توبه گفت شده، برّرسی می‌شود. بر اساس دیدگاه آیت الله العظمی مظاهری، توبهٔ هنگام مرگ و حتّی توبهٔ پس از مرگ و در جهنّم نیز، اگر حقیقی و خالصانه باشد، مورد پذیرش خدای تعالی واقع می‌شود.

فصل چهارم کتاب، ضرورت امیدواری به رحمت واسعهٔ خداوند متعال را یادآوری می‌کند و به تشریح دو فضیلت خوف و رجاء، می‌پردازد.

در فصل پنجم، ده راهکار اساسی برای رسیدن به حالت ارزشمند توبه بیان می‌شود.

در فصل ششم، به دوازده ثمره، از ثمرات دستیابی به حالت توبه، اشاره شده است.

فصل هفتم، توبه را به دو قسم کلّی توبه از حقّ الله و توبه از حقّ النّاس، منقسم می‌کند و نحوهٔ توبه از هر دو قسم را بیان می‌دارد.

در فصل هشتم، مراتب توبه که عبارتند از توبهٔ عوام، توبهٔ خواص و توبهٔ اخصّ‌الخواص، تشریح می‌شود. بر اساس مطالب این فصل، هیچ کس نباید خود را بی‌نیاز از توبه بداند و توبه صرفاً مربوط به افراد گناهکار نیست؛ بلکه هرگونه ترک اولی برای خواص و توجّه به غیر حق تعالی برای اخصّ‌الخواص، توبه را بر آدمی واجب می‌سازد.

فصل نهم، تأثیر توسّل و شفاعت در پذیرش توبه را بازگو می‌کند.

در فصل دهم، به سایر اسباب آمرزش، نظیر اجتناب از گناه، انجام اعمال نیک و عقوبت دنیوی، اشاره می‌شود.

خواندن کتاب سیروسلوک؛ منزل دوّم: توبه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم.

 علاقه‌مندان به موضوعات مذهبی- عرفانی به ویژه کسانی که درس‌های آیت الله مظاهری را دنبال می‌کنند.

جملاتی از کتاب سیروسلوک؛ منزل دوّم: توبه

توبه، یک حالت درونی است که از قلب انسان سرچشمه می‌گیرد. در واقع می‌توان گفت: حقیقت توبه، بیش و پیش از آنکه یک عمل باشد، یک حالت درونی و باطنی است. حالت ارزشمندی که از دنیا و آنچه در آن است، ارزشمندتر است. ماهیّت این حالت، با ذکر یک مثال، روشن‌تر خواهد شد.

استاد بزرگوار ما، مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (ره) نقل می‌کردند: زمانی‌که من در بروجرد زندگی می‌کردم، با یک ملّای مکتبی که در مکتب خانه به کودکان درس می‌داد، کاری داشتم و نزد او رفتم. در هنگام صحبت، یکی از شاگردان او وارد مکتب شد. ملّای مکتب با دیدن او به من گفت: این نوجوان، مجسّمهٔ شرم و حیا است و من با حیاتر از او ندیده‌ام. وقتی علّت را جویا شدم، گفت: چند روز پیش، مادر این نوجوان نزد من آمد و از او شکایتی داشت و قرار شد او را تنبیه کنم. این پسر از این‌که نزد من رسوا شده است، بسیار خجالت زده و شرمنده شد، به‌قدری که وقتی می‌خواستم به دست او چوب بزنم، با حالت سرافکندگی در مقابل من ایستاده بود و از شدّت شرمندگی یارای بلند کردن دست خویش را نداشت. سر او به پائین افتاده بود و دست‌هایش رها بود و حالت خجالتی که سراسر وجودش را فراگرفته بود، به او اجازه نمی‌داد دست خود را بالا بیاورد که من به آن چوب بزنم!