کتاب در خودماندگی و مشکلات ارتباطی

درخودماندگی و مشکلات ارتباطی (راهبردهای کاربردی برای اولیا و معلمان) کتابی نوشته میخائیل فارل درباره کودکان مبتلا به اتیسم و راه‌های رفتار با آنها و تربیتشان است. 

اختلال درخودماندگی یا اتیسم یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در زمینه اختلالات ذهنی و رفتاری کودکان است. کودکان اتیستیک یا درخودمانده فرایند رشد پیچیده‌ای را طی می‌کنند و با مجموعه‌ای از انواع نارسایی‌ها و ناتوانی‌ها روبه‌رو هستند. از این رو، در این حوزه، اختلال‌های متعددی وجود دارد که در مجموع به آنها اختلال‌های نافذ رشد و یا اختلال‌های طیف درخودماندگی گفته می‌شود، مانند نشانگان آسپرگر و نشانگان رت. اصطلاح اتیسم به معنای درخودماندن، در خود فرو رفتن، مجذوب درون خود شدن، عدم توجه به جهان بیرون و محیط اطراف (کودک درخودمانده با دنیای اطراف خود بیگانه است) و عدم برقراری رابطه و تعامل با دیگران است.

درباره کتاب در خودماندگی و مشکلات ارتباطی

کتاب حاضر، که مشتمل بر هشت فصل است، با تمرکز بر ابعاد آموزشی، توجه خاصی به مشکلات معلمان دارد که ممکن است با گفتار، دستور زبان، معنا، کاربرد زبان و درک مطلب این‌گونه کودکان مواجه شوند. این کتاب کاربردی به صورت دقیق و روشن، به روش‌های گوناگون خوانندگان را با مفاهیم، اصطلاحات و تعاریف، ملاحظات قانونی، راهبردهای کلاسی و مسائل پرورشی آشنا می‌کند.

خواندن کتاب در خودماندگی و مشکلات ارتباطی را به چه کسانی پیشنهاد می کنیم؟

روان‌شناسان کودک، مربیان و معلمان و والدینی که کودکان اتیستیک دارند این کتاب را بخوانند.

جملاتی از کتاب درخودماندگی و مشکلات ارتباطی

وجود مطالعات و تحقیقات انجام شده پیرامون علت‌شناسی و تشخیص درخودماندگی، تلاش کمتری دربارهٔ بررسی شیوع و پراکندگی آن صورت گرفته است. شاید یکی از دلایل آن، این باشد که اغلب اوقات درخودماندگی با شیزوفرنی کودکی۲۲، عقب‌ماندگی ذهنی و ضربهٔ مغزی اشتباه می‌شود. از سوی دیگر گزارش‌های رسیده اغلب محدود به گزارش درمانگاه‌های کودک و درمانگاه‌های روان‌پزشکی است. نظر به اینکه تعداد زیادی از این‌گونه کودکان به درمانگاه‌ها و مراکز مشاوره مراجعه نمی‌کنند، لذا نمی‌توان به درستی میزان شیوع درخودماندگی را گزارش کرد.

در سال‌های اخیر در سراسر دنیا کودکان مبتلا به این اختلال به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و میزان شیوع کودکان مبتلا به اتیسم و شبه اتیسم در آمریکا حدود شانزده کودک در هر ده هزار کودک برآورد شده است (رودیر۲۴، ۲۰۰۰). مانند سایر اختلال‌های روانی دوران کودکی، مبتلایان پسر بیشتر از دختر است، به طوری که این نسبت سه پسر به یک دختر و گاهی چهار پسر به یک دختر گزارش می‌شود (انجمن روان‌پزشکی آمریکا، ۲۰۰۰). از نظر ترتیب تولد، گزارش تری‌فرت (۱۹۷۰) نشان می‌دهد که فقط ۲۲ درصد کودکان درخودمانده، فرزند اول بوده‌اند.

فهرست کتاب درخودماندگی و مشکلات ارتباطی

پیش‌گفتار مترجم

مقدمه

والدین و کودک درخودمانده

نشانه‌شناسی

میزان شیوع

علت شناسی

ویژگی‌های کودکان درخودمانده

چند توصیه به معلمان، مادران و پدران

معرفی کتاب

منابع

فصل اوّل: مشکلات ارتباطی و تعاملی

پیش در آمد

جایگاه کتاب در مجموعهٔ مسیری جدید در نیازهای آموزشی ویژه و طرح کلی محتوای آن

مشکلات ارتباطی و تعاملی چیست؟

مشکلات تعاملی و ارتباطی و تعریف قانونی نیازهای آموزشی ویژه

ارائه خدمات به دانش‌آموزان با مشکلات تعاملی و ارتباطی

علت و شیوع مشکلات تعاملی و ارتباطی

فراگیرسازی و مشکلات تعاملی و ارتباطی

همکاری نزدیک متخصصان با یکدیگر

همکاری با والدین

مشارکت دانش‌آموزان

نکات تفکر برانگیز

معرفی منابع مفید

فصل دوم: مشکلات مربوط به گفتار

پیش درآمد

آواشناسی، عروض و واج‌شناسی

آواشناسی

علم عروض

واج‌شناسی

مشکلات گفتاری: علل و ماهیت آن

مشکلات آواشناختی

مشکلات عروضی

مشکلات واج‌شناختی

شناسایی و سنجش: ارتباط بین معلمان، هماهنگ‌کنندهٔ نیازهای آموزشی ویژه و گفتار و زبان درمانگران

روش‌های غربالگری و سنجش

سنجش در بافت‌های زبانی گوناگون

تشخیص میان مشکلات گفتاری و مشکلات دستوری

مداخله‌ها

توصیه‌ها و مداخله‌های گفتار و زبان درمانگران

افزایش آگاهی واج‌شناختی

تحلیل خطا و تمرین‌هایی برای تولید آوا

برنامه‌های انفرادی تکلیف‌محور

برقراری ارتباط از طریق روش‌های غیرگفتاری

مداخله‌های پزشکی و جراحی

مشکلات رفتاری، عاطفی و اجتماعی مرتبط با مشکلات گفتاری شدید

کودکانی که زبان انگلیسی، زبان دوم آنها محسوب می‌شود

نکات تفکر برانگیز

معرفی منابع مفید

فصل سوم: مشکلات مربوط به دستور زبان

پیش درآمد

دستور زبان و رشد آن دستور زبان چیست؟

رشد دستور زبان

مشکلات دستوری: عوامل سبب‌ساز احتمالی

مشکلات مربوط به نحو

مشکلات مربوط به صرف

شناسایی و سنجش مشکلات دستوری

انتظارهای برنامهٔ درسی ملی

غربالگری و سنجش استاندارد

ارتباط بین معلمان، هماهنگ‌کنندهٔ نیازهای آموزشی ویژه، گفتار و زبان درمانگران و یا روان‌شناسان تربیتی

سنجش و بازبینی از طریق دستور زبان توصیفی

میانگین طول پاره‌گفتار

مداخله‌ها: ارتباط مستقیم، قابل فهم و روشن توسط معلم

وقت اضافی و بیش‌یادگیری

فرصت‌های برنامه‌ریزی شده برای بحث‌های گروهی

استفاده از وسایل کمک شنیداری و کمک دیداری برای حمایت از برقراری ارتباط

فرصت‌های برنامه ریزی شده برای کودکی که از نظر کاربرد کلمه‌ها و ساختارها مشکل دارد

الگوسازی و شکل‌دهی پاسخ‌های دانش‌آموز

تشویق علایق کل کلاس به رعایت ترتیب کلمه‌ها و ویژگی‌های دستوری

حمایت از پاره‌گفتارهای دستوری از طریق فعالیت‌های خواندن و نوشتن

فعالیت‌های مربوط به برنامهٔ زبان دربی‌شایر

نکات تفکر بر انگیز

معرفی منابع مفید

فصل چهارم: به معنا

پیش درآمد

معنا و رشد آن: منظور از معنا چیست؟

نام‌گذاری

بسته‌بندی

شبکه‌سازی

اصطلاح

جنبه‌های دستوری معنا

روابط معنایی

مشکلات مربوط به معنا: ماهیت و علل آن

مشکلات مربوط به بسته‌بندی

مشکلات مربوط به شبکه‌سازی

مشکلات مربوط به اصطلاح

مشکلات مربوط به جنبه‌های دستوری معنا

مشکلات مربوط به روابط معنایی

شناسایی و سنجش: برنامهٔ درسی ملی

شیوه‌های آزمونگری

ارتباط بین معلمان، هماهنگ‌کنندهٔ نیازهای آموزشی ویژه و گفتار و زبان درمانگران

سنجش واژگان

تکلیف انتخاب واژه برای بیان اصطلاح

مداخله‌ها: بهبودبخشی در نام‌گذاری

کمک به بسته‌بندی

کمک به شبکه‌سازی

کمک به فهم اصطلاحات

کمک به فهم دستور زبان و معنا از طریق آموزش مستقیم

کمک به فهم روابط معنایی

نکات تفکر برانگیز

معرفی منابع مفید

فصل پنجم: مشکلات مربوط به کاربرد زبان

پیش درآمد

کاربردشناسی چیست؟

جنبه‌های کاربردشناسی: مهارت‌ها و دانش پایه

فهم دستور زبان در کاربرد زبان

فهم جنبه‌های اجتماعی و زبان شناختی

مهارت‌های گفت‌وگو

مسائل معنایی-کاربردی

مشکلات مرتبط با کاربردشناسی

مشکلات مرتبط با مهارت‌ها و دانش پایه

مشکلات مرتبط با فهم دستور زبان در کاربرد زبان

مشکلات مرتبط با فهم جنبه‌های اجتماعی و زبان شناختی

مشکلات مرتبط با مهارت‌های گفت‌وگو

مشکلات مرتبط با معنایی-کاربردی

علت شناسی

شناسایی و سنجش

برنامهٔ درسی ملی

روش‌های سنجش غیررسمی

آزمون‌ها، فهرست‌های بررسی و نیمرخ‌ها

شناسایی و تشخیص مشکلات کاربردشناسی و مشکلات معنایی-کاربردی

مداخله‌ها: فراهم کردن مهارت‌ها و دانش پایه

کمک به رفع مشکلات مرتبط با فهم دستور زبان در کاربرد زبان

کمک به رفع مشکلات مرتبط با فهم جنبه‌های اجتماعی و زبان‌شناختی

کمک به رفع مشکلات مرتبط با مهارت‌های گفت‌وگو

کمک به رفع مشکلات معنایی-کاربردی

کودکان دو زبانه

نکات تفکر برانگیز

معرفی منابع مفید

فصل ششم: مشکلات مربوط به درک مطلب

پیش درآمد

درک و تبدیل بازنمایی‌ها

مشکلات مرتبط با درک مطلب و علل آن

شناسایی و سنجش

سنجش مرحلهٔ بنیادی

انتظارهای برنامهٔ درسی ملی

ارتباط بین معلمان، هماهنگ‌کنندهٔ نیازهای آموزشی ویژه و گفتار و زبان درمانگر

سنجش‌های رسمی

شناسایی پزشکی

مداخله‌ها

آموزش مستقیم برای توجه کردن (و یادآوری آن)

آموزش رفتار گوش دادن

کمک به رفع مشکلات فهم دستور زبان

حمایت از زمینه‌های کاربردی فهم زبان

کنترل زمینه‌های خاص فهم زبان

تقویت اعتماد به نفس کودک در مواردی که نشانه‌های عدم درک وجود دارد

تشویق کودک به استفاده از حواس گوناگون و گفت‌وگو دربارهٔ آنها و فراهم کردن وسایل دیگر

ارتباط روشن معلم

فرصت دادن به دانش‌آموز برای پاسخ‌دهی

حمایت از نیازهای زبانی خاص در موضوع‌های درسی گوناگون

نکات تفکر برانگیز

معرفی منابع مفید

فصل هفتم: ارائه خدمات به دانش‌آموزان با اختلال‌های طیف درخودماندگی

پیش درآمد

درخودماندگی

اختلال‌های طیف درخودماندگی

علت‌شناسی اختلال‌های طیف درخودماندگی

شیوع اختلال‌های طیف درخودماندگی

شناسایی و سنجش اختلال‌های طیف درخودماندگی

خدمات لازم برای دانش‌آموزان با اختلال‌های طیف درخودماندگی

۱- استانداردهای حرفه‌ای

۲- تدریس منظم

۳- برنامهٔ لوواس

۴- تعامل فشرده

۵- موسیقی درمانی تعاملی

۶- نظام اشاره برای برقراری ارتباط

۷- نظام ارتباطی مبادلهٔ تصویر

۸- مدیریت رفتار چالش‌انگیز، در صورت بروز

۹- کار کردن به طور گروهی و دو نفره

۱۰- مدیریت تغییر (انتقال)

۱۱- داستان‌های اجتماعی

۱۲- یادگیری بزرگسالان در استفاده از گفتار مطلوب

۱۳- شناخت عاطفی

نکات تفکر برانگیز

معرفی منابع مفید

فصل هشتم: نتیجه‌گیری

روش‌های دیگر خلاصه کردن مشکلات ارتباطی

فهرست سازمان‌ها و انجمن‌های علمی

منابع

واژه‌نامهٔ انگلیسی به فارسی

معرفی برخی از آثار دکتر احمد به‌پژوه