کتاب در اندیشه‌ ایران؛ گفتگوهایی در باب سیاست و توسعه

کتاب در اندیشه‌ ایران (گفتگوهایی در باب سیاست و توسعه) نوشته جواد اطاعت، در سال ۱۳۹۵ توسط نشر علم منتشر شده است. این اثر مجموعه‌ای از گفت‌وگوهای تحلیلی و پژوهشی درباره‌ی سیاست، توسعه، فرهنگ سیاسی و ساختارهای حقوقی و انتخاباتی ایران است. نویسنده باتکیه‌بر تجربه‌ی دانشگاهی و پژوهشی خود تلاش کرده است تا مسائل بنیادین توسعه‌نیافتگی ایران را از منظر فرهنگ سیاسی، ساختارهای حقوقی، نظام انتخاباتی و نقش نخبگان بررسی کند. کتاب در سه بخش اصلی تنظیم شده و هر بخش به موضوعات کلیدی مانند اندیشه‌ی سیاسی و نظام حقوقی، فرهنگ و جامعه‌شناسی سیاسی و اقتصاد سیاسی و نظام بین‌الملل می‌پردازد. این اثر با رویکردی گفت‌وگومحور سعی کرده پیچیدگی‌های سیاست و توسعه در ایران را با زبانی روشن و تحلیلی واکاوی کند و به پرسش‌های رایج در حوزه‌ی سیاست و توسعه پاسخ دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب در اندیشه‌ ایران اثر جواد اطاعت

کتاب در اندیشه‌ی ایران؛ گفت‌وگوهایی در باب سیاست و توسعه نوشته‌ی جواد اطاعت، مجموعه‌ای از ۱۳ گفت‌وگو در سه بخش است که به بررسی ریشه‌های توسعه‌نیافتگی ایران و چالش‌های سیاست و فرهنگ سیاسی پرداخته است. این کتاب با تمرکز بر نقش فرهنگ نخبگان، ساختارهای حقوقی، نظام انتخاباتی و تأثیر فرهنگ سیاسی بر توسعه، تلاش کرده است تا تصویری جامع از موانع و فرصت‌های پیش روی جامعه‌ی ایرانی ارائه دهد. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که هر فصل به یک موضوع محوری اختصاص یافته و با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، مسائل ایران را در بستر تاریخی و مقایسه‌ای با دیگر کشورها بررسی کرده است.

جواد اطاعت با بهره‌گیری از منابع دینی، تاریخی و نظریه‌های علوم سیاسی، به نقد ساختارهای حقوقی و انتخاباتی ایران پرداخته و نقش فرهنگ سیاسی را در شکل‌گیری رفتارهای جمعی و تصمیمات کلان برجسته ساخته است. این کتاب برای علاقه‌مندان به سیاست، توسعه، جامعه‌شناسی سیاسی و مطالعات تطبیقی، منبعی غنی از تحلیل‌ها و دیدگاه‌های متنوع فراهم آورده است. عنوان انگلیسی این اثر عبارت است از In the solicitude of Iran: Dialogues on politics & development.

خلاصه کتاب در اندیشه‌ ایران

کتاب با محوریت گفت‌وگوهای تحلیلی، به واکاوی ریشه‌های توسعه‌نیافتگی ایران می‌پردازد. نویسنده در مقدمه، فرهنگ سیاسی جامعه‌ی ایرانی و به‌ویژه فرهنگ نخبگان را به‌عنوان عامل اصلی پایداری توسعه‌نیافتگی معرفی کرده و ضعف تفکر عقلانی، ساختار ناکارآمد نظام آموزشی، نبود باور علمی در سیاست و حکومت، ساختار متمرکز اداری، ضعف احزاب و تشکل‌های مدنی و فساد را به‌عنوان خشت‌های این بنای بلند برمی‌شمارد، اما سیمان این بنا را فرهنگ سیاسی می‌داند که در طول تاریخ، سیاست و حکومت را بر منازعه و تفرقه استوار کرده است. در بخش نخست، موضوعاتی مانند نسبت اسلام و دموکراسی، نظریات فقهی درباره‌ی نظام سیاسی و ساختارهای حقوقی و انتخاباتی ایران بررسی شده است. نویسنده با تحلیل دیدگاه‌های مختلف درباره‌ی جمع میان ارزش‌های اسلامی و دموکراتیک، به چالش‌های نظری و عملی در کشورهای اسلامی می‌پردازد و تفاوت رویکردهای سنتی، بنیادگرا، اصلاح‌طلب و سکولار را در این زمینه شرح می‌دهد؛ همچنین نظریات فقهی درباره‌ی نقش مردم در نظام سیاسی و جایگاه رأی عمومی در مشروعیت حکومت اسلامی مورد بحث قرار گرفته و ساختار قانون اساسی ایران با دیگر نظام‌های حقوقی جهان مقایسه شده است. در بخش دوم، فرهنگ سیاسی و جامعه‌شناسی سیاسی محور گفت‌وگوهاست. نویسنده باتکیه‌بر مطالعات تطبیقی، تفاوت‌های فرهنگ سیاسی ملت‌ها را بررسی کرده و ویژگی‌های مثبت و منفی فرهنگ سیاسی ایران را با رویکردی نقادانه تحلیل می‌کند. نقش خانواده، نظام آموزشی، رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی در شکل‌دهی فرهنگ سیاسی و تأثیر آن بر توسعه و رفتارهای جمعی از دیگر موضوعات این بخش است. کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی تلاش کرده تا ضمن شناسایی موانع ساختاری و فرهنگی توسعه در ایران، راهکارهایی برای ارتقای فرهنگ سیاسی و اصلاح ساختارهای حقوقی و انتخاباتی ارائه دهد.

چرا باید کتاب در اندیشه‌ ایران را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی، مسائل بنیادین سیاست و توسعه در ایران را از زوایای مختلف بررسی کرده است. ویژگی شاخص این کتاب پرداختن به ریشه‌های فرهنگی و ساختاری توسعه‌نیافتگی و نقد نظام حقوقی و انتخاباتی ایران با استناد به منابع دینی، تاریخی و نظریه‌های علوم سیاسی است. خواننده با مطالعه‌ی این اثر با دیدگاه‌های متنوع درباره‌ی نسبت دین و دموکراسی، نقش فرهنگ سیاسی در توسعه، ساختارهای حقوقی و نظام انتخاباتی آشنا می‌شود و می‌تواند تصویری جامع‌تر از چالش‌های سیاست و توسعه در ایران به دست آورد. همچنین کتاب با ارائه‌ی تحلیل‌های تطبیقی و نقدهای مستند، زمینه‌ای برای اندیشیدن به راهکارهای اصلاحی و ارتقای فرهنگ سیاسی فراهم می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، حقوق و مطالعات توسعه، فعالان مدنی و سیاسی و علاقه‌مندان به مسائل سیاست و فرهنگ ایران پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر برای کسانی که دغدغه‌ی شناخت ریشه‌های توسعه‌نیافتگی، نقد ساختارهای حقوقی و انتخاباتی و بررسی نقش فرهنگ سیاسی در جامعه‌ی ایران را دارند، مفید خواهد بود.

درباره جواد اطاعت

جواد اطاعت زاده‌ی ۱۳۴۲ در لایزنگانِ داراب، سیاستمدار، پژوهشگر و استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی بوده که مسیر زندگی‌اش از کودکی در خانواده‌ای مذهبی و اخلاق‌مدار آغاز شد و با تجربه‌های عمیق مذهبی، فرهنگی و سیاسی در نوجوانی شکل گرفت. او در کنار تحصیلِ جدی و آشنایی زودهنگام با قرآن و ادبیات کلاسیک فارسی، به‌واسطه‌ی شرایط اجتماعی و تشویق معلمان وارد فعالیت‌های سیاسی انقلابی شد و با شروع جنگ به‌صورت داوطلبانه در جبهه‌ها حضور یافت. پس از جنگ با قبولی در دانشگاه شهید بهشتی به‌طور رسمی وارد حوزه‌ی علوم سیاسی شد و سپس تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد. جواد اطاعت در دولت اصلاحات به وزارت کشور دعوت شد، مسئولیت مرکز مطالعات سیاسی را بر عهده گرفت و در دوره‌ی ششم مجلس شورای اسلامی نماینده‌ی مردم داراب و زرین‌دشت بود. او پس از عدم امکان ادامه‌ی فعالیت پارلمانی، به دانشگاه بازگشت و با راه‌اندازی رشته‌ی جغرافیای سیاسی در تحصیلات تکمیلی و انتشار آثار متعدد در حوزه‌های ژئوپلیتیک، توسعه، سیاست خارجی، انتخابات و مطالعات ایران، نقش فعالی در عرصه‌ی علمی ایفا کرد. جواد اطاعت علاوه‌بر فعالیت‌های دانشگاهی و سیاسی در تدوین متون ادبی مشارکت داشته و به‌عنوان استاد دانشگاه و عضو مؤسس حزب اعتماد ملی در حوزه‌های علمی و سیاسی فعال داشته است.

بخشی از کتاب در اندیشه‌ ایران

«می‌خواستم بپرسم تعریف شما از توسعه چیست؟ و مهم‌تر آنکه موضوع توسعه که هم اکنون به مهم‌ترین پارادایم حاکم بر سیاست‌ها، استراتژی‌ها و برنامه واحدهای سیاسی تبدیل شده است، از چه فرایند تکاملی برخوردار بوده است؟ به عبارتی صرف‌نظر از جدال‌ها و مباحثی که در خصوص علل توسعه‌نیافتگی مطرح است، آیا اصل موضوع توسعه نیز دچار تحول مفهومی شده؟ اگر پاسخ مثبت است این تحولات چگونه قابل ارزیابی است؟

امروزه، توسعه به گفتمان مسلط در دنیا تبدیل شده است. در گذشته وظایف سنتی حکومت‌ها به حفظ نظم، امنیت عمومی و دفاع از سرزمین خلاصه می‌شد، اما امروزه علاوه بر موارد فوق، وظیفه دولت‌ها به سمت مسئولیت‌پذیری برای بهبود کمی و کیفی شاخص‌های زندگی و پاسخ به نیازهای مادی و معنوی مردم سوق پیدا کرده است.

توسعه، فرایندی است که یک واحد سیاسی با استفاده بهینه از منابع زیست محیطی، از وضع موجود به وضع مطلوب در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی انتقال می‌یابد. این فرایند از طریق تعامل انسان و طبیعت تحقق عینی و عملی پیدا می‌کند. در یک فرایند تکاملی ابتدا رشد اقتصادی (Growth) و افزایش درآمد ملی مدنظر بود؛ اما از آنجا که رشد اقتصادی شرط لازم است ولی کافی نیست، توسعه (Development) جایگزین رشد اقتصادی شد. در دهه‌های اخیر از آنجا که استفاده غیراصولی از منابع طبیعی و بی‌توجهی به محیط زیست، تداوم و پایداری توسعه را در معرض تردید جدی قرار داده است واژه توسعه پایدار (Sustainable Development) به مهم‌ترین گفتمان تبدیل شده است.»