کتاب گئورگ ویلهلم فردریش هگل: پدیدارشناسی روح

مایکل اینوود در این جلد از مجموعه «متون محوری فلسفه» به بررسی آرای گئورگ ویلهلم فردریش هگل فیلسوف بزرگ آلمانی و از پدیدآورندگان ایده‌آلیسم آلمانی، در یکی از آثار او به نام «پدیدارشناسی روح» پرداخته است.

در آلمان اوایل سده نوزدهم که همزمان با جنبش روشنگری اروپا و پس‌لرزه‌های انقلاب فرانسه، سراسر آشوب بود. رفته‌رفته دگرگونی ژرفی در حیات سیاسی و فرهنگی ایجاد می‌شد. شاعرانی همچون گوته و شیلر در کار خلق ادبیات ملی برای آلمان بودند، اعتقادات دینی که اکثر آلمانی‌ها به آن پای‌بند بودند، مود حمله و بازتفسیر قرار گرفته بود.

فلسفه «نقادی» کانت جوش و خروش فکری زیادی ایجاد کرده و بر اعتقادات دینی سنتی سایه انداخته بود. فیلسوفانِ جوان‌تر به‌خصوص فیشته و شلینگ، که دوستِ هگل بود، با الهام از نوشته‌های کانت بر آن شدند که نظام‌های فلسفیِ خود را بر پا سازند، فیشته اخلاق را محورِ نظام خویش قرار داد، در حالی که شلینگ به هنر روی آورد. کانت شناخت بشری را به پدیدارهای ادراک‌پذیر محدود می‌کرد، اما هر دو اینان این نظر کانت را رد کردند و استدلال آوردند که ما از امر «مطلق»، از واقعیت فرجامین، و از فرآیندی که به واسطه‌اش امر مطلقْ جهان ادراک‌پذیر را ایجاد می‌کند، شناخت داریم.

در چنین بستری بود که گئورگ ویلهلم فردریش هگل، که در آن زمان مدرس دانشگاه ینا بود، نخستین اثر مهمش پدیدارشناسی روح را به رشته‌ی تحریر درآورد و کتاب در سال ۱۸۰۷ منتشر شد. این اثر آخرین کتاب هگل نبود، او در ادامه‌ی فعالیتش آثاری در باب منطق، فلسفه‌ی طبیعت و سیاست نوشت.

این اثر روایتی منسجم از جریان‌های فکریِ مهم آن عصر گرد می‌آورَد، چشم‌اندازی الهام‌بخش از پیشرویِ بشر به‌سوی «دانش مطلق» ترسیم می‌کند و در باب کل گستره‌ی مسائل فلسفی بصیرت‌هایی ارائه می‌دهد. با این همه، گرچه این اثر یکی از بزرگ‌ترین کتاب‌هایی است که تاکنون به رشته‌ی تحریر درآمده، یکی از دشوارترینِ آن‌ها نیز هست.

مایکل اینوود با بررسی بخش به بخش کتاب «پدیدارشناسی روح» هگل مفاهیمی هم‌چون صور آگاهی، یقین حسی، خودآگاهی، عقل و روح، دین، ادراک و مفاهیم دیگری از این دست که در کتاب هگل مطرح شده است را واکاوی کرده و جوهره آنها را برای خواننده بیان کرده است.