کتاب انسان گرایی اجتماعی

کتاب انسان گرایی اجتماعی با عنوان اصلی Social humanism : a new metaphysics نوشته برایان الیس و ترجمه ابراهیم دادجو، اثری در حوزه‌ی فلسفه‌ی علوم انسانی و اجتماعی است که دفتر نشر معارف آن را در سال ۱۴۰۴ منتشر کرده است. این کتاب به بررسی بنیادهای نظری اخلاق و سیاست از منظر ذات‌گرایی جدید می‌پردازد و تلاش می‌کند جایگاه انسان‌گرایی اجتماعی را به‌عنوان نظریه‌ای رقیب برای سوسیالیسم و کاپیتالیسم تبیین کند. نویسنده با رویکردی فلسفی و تحلیلی، مفاهیم بنیادینی همچون ذات، فطرت، ایدئال‌های اجتماعی و قرارداد اجتماعی را بازخوانی کرده و به‌دنبال ارائه‌ی چارچوبی نوین برای اخلاق و سیاست در جهان معاصر است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب انسان گرایی اجتماعی اثر برایان الیس

کتاب انسان‌گرایی اجتماعی (مابعدالطبیعه جدید) اثری است که برایان الیس در آن باتکیه‌بر مبانی ذات‌گرایی جدید، به بازاندیشی در فلسفه‌ی اخلاق و سیاست پرداخته است. این کتاب در فضایی میان فلسفه‌ی علم، فلسفه‌ی اخلاق و علوم اجتماعی حرکت می‌کند و دغدغه‌ی اصلی آن، یافتن بنیانی واقع‌گرایانه برای اخلاقیات و سیاست است. نویسنده با نقد جریان ضدذات‌گرایی و قراردادگرایی رایج در فلسفه‌ی معاصر تلاش کرده است نشان دهد که بسیاری از مشکلات اجتماعی و اخلاقی ریشه در نادیده‌گرفتن ذوات و خواص ذاتی انسان دارند.

برایان الیس با معرفی ایدئال‌گرایی اجتماعی، به‌دنبال ارائه‌ی نظریه‌ای بوده است که نه‌تنها فردگرایی و جمع‌گرایی را به چالش می‌کشد، بلکه امکان شکل‌گیری قراردادهای اجتماعی جهانی و اصول اخلاقی مشترک را نیز بررسی می‌کند. ساختار کتاب با مقدمه‌ای تحلیلی آغاز می‌شود و سپس در فصل‌های مختلف، مفاهیم بنیادین انسان‌گرایی، اصول اخلاقی فردی و اجتماعی و نسبت آن‌ها با سیاست و دولت رفاه را واکاوی می‌کند. برایان الیس در این اثر ضمن نقد نظریه‌های کلاسیک، چارچوبی برای اخلاق و سیاست مبتنی‌بر ذات و فطرت انسان ارائه داده است. کتاب انسان‌گرایی اجتماعی نخستین‌بار در سال ۲۰۱۲ میلادی به‌وسیله‌ی انتشارات راتلج منتشر شده است.

خلاصه کتاب انسان گرایی اجتماعی

کتاب با طرح این پرسش آغاز می‌شود که چرا جوامع انسانی با مشکلاتی چون مناقشات منطقه‌ای، سلطه‌ی شرکت‌های چندملیتی و بهره‌کشی از طبیعت روبه‌رو هستند. برایان الیس ریشه‌ی این مسائل را در نوع نگاه فلسفی به انسان و نادیده‌گرفتن ذوات و خواص ذاتی آدمی می‌داند. او با نقد ضدذات‌گرایی مابعدنیوتنی و قراردادگرایی بر این باور است که شناخت انسان باید براساس واقعیت‌های ذاتی و فطری او باشد؛ نه صرفاً تعاریف قراردادی یا فرهنگی. در ادامه، نویسنده سه جریان اصلی مابعدالطبیعه را معرفی می‌کند؛ ذات‌گرایی قدیم، ضدذات‌گرایی و ذات‌گرایی جدید. او ذات‌گرایی جدید را جریانی می‌داند که باتکیه‌بر علوم طبیعی و فلسفه‌ی علم معاصر، به وجود ذوات و خواص ذاتی در اشیا و انسان‌ها باور دارد و این باور را مبنای تحلیل‌های اخلاقی و اجتماعی قرار می‌دهد. نویسنده معتقد است که اصول اخلاقی فردی (مانند صداقت، ترحم و انصاف) و اصول اخلاقی اجتماعی (مانند برابری و احترام متقابل) ریشه در سرشت و ذات انسان دارند و باید مبنای قراردادهای اجتماعی قرار گیرند. در بخش‌های بعدی، کتاب به بررسی نسبت اخلاق فردی و اجتماعی، نقش قرارداد اجتماعی و امکان شکل‌گیری قراردادهای جهانی می‌پردازد. نویسنده تأکید کرده که دولت رفاه و نظام‌های اجتماعی موفق، بر پایه‌ی همین اصول ذاتی و ایدئال‌های اجتماعی شکل می‌گیرد و تنها با پذیرش واقع‌گرایی ذاتی می‌توان به حل بحران‌های جهانی و تحقق عدالت اجتماعی نزدیک شد. او انسان‌گرایی اجتماعی را به‌عنوان نظریه‌ای جامع برای اخلاق و سیاست معرفی می‌کند که می‌تواند جایگزین نظریه‌های فردگرایانه و جمع‌گرایانه‌ی رایج باشد.

چرا باید کتاب انسان گرایی اجتماعی را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی فلسفی و تحلیلی به یکی از بنیادی‌ترین پرسش‌های علوم انسانی و اجتماعی می‌پردازد؛ آیا می‌توان اخلاق و سیاست را بر پایه‌ی ذات و فطرت انسان بازتعریف کرد؟ برایان الیس با نقد جریان‌های رایج فلسفی، چارچوبی ارائه داده است که امکان گفت‌وگوی بینافرهنگی و شکل‌گیری اصول اخلاقی مشترک را فراهم می‌کند. از ویژگی‌های شاخص کتاب حاضر پرداختن به نسبت اخلاق فردی و اجتماعی، بررسی نقش قرارداد اجتماعی و تحلیل انتقادی دولت رفاه است. خواننده با مطالعه‌ی این اثر با مبانی ذات‌گرایی جدید، نقد قراردادگرایی و امکان شکل‌گیری اخلاق جهانی آشنا می‌شود و می‌تواند نگاه خود را به مسائل اجتماعی و اخلاقی بازنگری کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی سیاست، علوم اجتماعی و کسانی که دغدغه‌ی عدالت اجتماعی، حقوق بشر و نقد نظریه‌های رایج در علوم انسانی را دارند، پیشنهاد می‌شود. همچنین این اثر برای پژوهشگران حوزه‌ی فلسفه علم و افرادی که به‌دنبال چارچوبی نو برای تحلیل مسائل اجتماعی هستند، مفید خواهد بود.

درباره برایان الیس

برایان الیس (Brian Ellis) متولد ۱۹۲۹، فیلسوف برجسته‌ی استرالیایی و استاد ممتاز بازنشسته‌ی فلسفه در دانشگاه لاتروب بوده که به‌عنوان یکی از نظریه‌پردازان مهم ذات‌گرایی نو در فلسفه‌ی علم شناخته می‌شود. او علاوه‌بر سال‌ها تدریس و پژوهش در دانشگاه لاتروب و همکاری حرفه‌ای با دانشگاه ملبورن، ۱۲ سال سردبیری Australasian Journal of Philosophy را بر عهده داشت و در سال ۱۹۷۲ به عضویت آکادمی استرالیایی علوم انسانی درآمد. این نویسنده در آثار خود ازجمله Scientific Essentialism، The Philosophy of Nature: A Guide to the New Essentialism و کتاب انسان‌گرایی اجتماعی با عنوان اصلی Social humanism : a new metaphysics کوشیده است تبیینی نو از ماهیت قوانین طبیعی، واقع‌گرایی علمی و نقش توان‌های علّی ارائه دهد. او این رویکرد را به حوزه‌ی علوم اجتماعی گسترش و انسان‌گرایی اجتماعی را بسط داده است. آثار متعدد برایان الیس در قالب کتاب‌ها، مقالات و فصل‌های پژوهشی، جایگاه او را به‌عنوان یکی از اثرگذارترین چهره‌ها در مباحث متافیزیک توان‌ها، رئالیسم و فلسفه‌ی علم تثبیت کرده است.

بخشی از کتاب انسان گرایی اجتماعی

«از منظر فناوری، جهان بسیار کوچک‌تر شده است، و سرعت تغییرات بسیار بیشتر آن چیزی است که، بر فرض، در قرن پیش بود. نخست اینکه، انقلاب‌هایی که در ارتباطات و حمل و نقل اتفاق افتاده‌اند افق‌های فکری‌مان را تغییر داده‌اند، بطوری که رویدادهایی که معمولاً بسیار دورافتاده بودند اکنون به آنچه که در اینجا و در این بخش از جهان اتفاق می‌افتد مربوط به شمار می‌آید. بنابراین، برخلاف آنچه عادت داشتیم، جدای از بقیه جهان زندگی نمی‌کنیم، و به‌نحو فزاینده‌ای، خودمان را متعلّق به شبکه جهانی یکپارچه تجارت و بازرگانی می‌بینیم. دوم اینکه، رشد جمعیت و مطالبات رو به رشد انرژی و منابع اصلی به طرز چشمگیری روابط‌مان با محیط طبیعی را دگرگون کرده است. در حالی که قبلاً می‌توانستیم فرض کنیم که منابع جهان واقعاً بی‌پایان‌اند، اکنون باید بپذیریم که آن‌ها بی‌پایان نیستند، و دست‌کم نیاز مبرمی به این داریم که برخی از آن‌ها باقی بمانند. سوم اینکه، ارتباطات جهانی از حیث اقتصادی و تجاری متفاوت از قبل است. اقتصاد جهان، تحت سلطه شرکت‌های جهانی‌ای است که در استثمار منابع جهان آن‌گونه که مناسب می‌بینند آزادی کامل دارند. تا همین اواخر، مسلّماً می‌شد فرض کرد که همه حکومت‌های ملی در سراسر جهان عامل‌های اجتماعی اصلی تأثیرگذار بر زندگی مردم‌اند. اما وضعیت به هیچ وجه این‌گونه نیست. اکنون برخی از شرکت‌های بزرگ از قدرت اقتصادی، بنابراین از قدرت اجتماعی‌ای برخوردارند که بیشتر کشورهای کوچک از آن‌ها برخوردار نیستند.»