کتاب کاخ مدحت سرایی و شاه میوه های روزگار

کتاب کاخ مدحت سرایی و شاه میوه های روزگار نوشته پال ای. لزنسکی و ترجمه مژده مخلصی، اثری پژوهشی در حوزه‌ی ادبیات فارسی و تاریخ معماری صفوی است که نشر نی آن را در سال ۱۴۰۴ منتشر کرده است. این کتاب توصیف‌های ادبی و معماری در آثار عبدی‌بیگ شیرازی، شاعر و کارمند دیوانی عصر صفوی را بررسی کرده و نقش شعر را در بازنمایی فضاهای معماری و فرهنگی آن دوره تحلیل کرده است. نویسنده با رویکردی تطبیقی، متون منظوم و منثور فارسی را کاوش و تلاش کرده است تا از خلال شعر و نثر، تصویری از کاخ‌ها و باغ‌ها و شهرهای صفوی به دست دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب کاخ مدحت سرایی و شاه میوه های روزگار اثر پال ای. لزنسکی

کتاب کاخ مدحت‌سرایی و شاه‌میوه‌های روزگار (الگوهای توصیفی در جنات عدن عبدی‌بیگ شیرازی و برابر طاق آسمان طراحی، مراسم و شعر پل حسن‌آباد) با تمرکز بر اثر جنات عدن به قلم عبدی‌بیگ شیرازی، به بررسی الگوهای توصیفی معماری و فضاهای شهری در ادبیات فارسی سده‌های دهم و یازدهم هجری پرداخته است. پال ای. لزنسکی، پژوهشگر ادبیات تطبیقی و تاریخ فرهنگی ایران در این کتاب دو جستار را ارائه کرده است که هر دو به نقش شعر و نثر در بازآفرینی و ثبت ویژگی‌های معماری و فرهنگی عصر صفوی می‌پردازند. ساختار کتاب بر پایه‌ی تحلیل دقیق متون ادبی و تطبیق آن‌ها با شواهد تاریخی و باستان‌شناسی استوار است. پال ای. لزنسکی با بررسی خمسه‌ی عبدی‌بیگ، به‌ویژه جنات عدن نشان داده است که چگونه شاعران آن دوره با بهره‌گیری از سنت‌های ادبی و بلاغی، فضاهای معماری و باغ‌های سلطنتی را نه‌تنها توصیف، بلکه معنا و هویت فرهنگی آن‌ها را نیز بازآفرینی کرده‌اند.

این کتاب همچنین به نقش شاهان صفوی در حمایت از هنر و معماری و پیوند آن با ایدئولوژی سیاسی و مذهبی می‌پردازد و از خلال تحلیل توصیف‌های شعری، به بازسازی تصویری از کاخ‌ها و شهرهای آن عصر دست می‌زند. کتاب کاخ مدحت‌سرایی و شاه‌میوه‌های روزگار ترجمه‌ی کتاب The palace of praise and the melons of time: descriptive patterns in Abdi Bayk Sirazi garden of eden و کتاب The equal of heaven’s vault: the design, ceremony, and poetry of the Ḥasanabad bridge است.

خلاصه کتاب کاخ مدحت سرایی و شاه میوه های روزگار

کتاب با محوریت تحلیل اثر جنات عدن نوشته‌ی عبدی‌بیگ شیرازی، به بررسی چگونگی بازنمایی معماری، باغ‌ها و فضاهای شهری در شعر فارسی عصر صفوی می‌پردازد. پال ای. لزنسکی در این کتاب نشان داده که عبدی‌بیگ با الهام از سنت خمسه‌سرایی نظامی گنجوی، مجموعه‌ای پنج‌گانه از شعرهای توصیفی را خلق کرده که هر یک به بخشی از کاخ سعادت‌آباد و محیط پیرامون آن اختصاص دارد. ساختار این خمسه براساس توالی فصل‌ها و زمانمندی طبیعی، فرهنگی و تاریخی شکل گرفته؛ از باغ جاودان و بهار شکوفا تا تابستان بارور، پاییز جشن و زمستان جمع‌بندی و مدح شاه. عبدی‌بیگ در این اشعار با بهره‌گیری از آرایه‌های ادبی و تشبیهات بدیع نه‌تنها ویژگی‌های معماری و تزئینات کاخ را توصیف کرده، بلکه آن‌ها را در نظامی از معانی نمادین و ایدئولوژیک جای داده است. توصیف باغ‌ها، نقاشی‌ها، بازارها و مراسم تاریخیْ همگی در خدمت بازنمایی قدرت و مشروعیت شاه صفوی و پیوند آن با نظم کیهانی و اجتماعی قرار گرفته‌اند. نویسنده با تحلیل این ساختار و مضامین نشان داده که شعر فارسیِ این دوره، فراتر از ثبت جزئیات عینی، به خلق معنا و هویت فرهنگی برای فضاهای معماری و شهری پرداخته و نقش میانجی را میان تاریخ، اسطوره و واقعیت ایفا کرده است.

چرا باید کتاب کاخ مدحت سرایی و شاه میوه های روزگار را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی نو به پیوند میان ادبیات و معماری در ایران صفوی می‌نگرد و نشان می‌دهد که چگونه شعر می‌تواند به‌عنوان منبعی برای بازسازی فضاهای تاریخی و فرهنگی عمل کند. خواننده با مطالعه‌ی این اثر هم با ساختار و محتوای یکی از مهم‌ترین آثار ادبی دوره‌ی صفوی آشنا می‌شود و هم با شیوه‌های توصیف و معناپردازی فضا در شعر فارسی و نقش آن در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و سیاسی آن عصر. کتاب حاضر برای کسانی که به تاریخ معماری، ادبیات فارسی و مطالعات فرهنگی علاقه دارند، فرصتی فراهم می‌کند تا از زاویه‌ای تازه به تعامل میان هنرها و قدرت سیاسی بنگرند و با لایه‌های پنهان معنا در متون ادبی آشنا شوند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران ادبیات فارسی، علاقه‌مندان به تاریخ معماری ایران، دانشجویان مطالعات فرهنگی و کسانی که به تحلیل پیوند میان هنر، سیاست و جامعه در دوره‌ی صفوی علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود.

درباره پال ای. لزنسکی

پال ای. لزنسکی (Paul E. Losensky) زاده‌ی سال ۱۹۵۶‏ میلادی، استاد ادبیات تطبیقی و استادیار زبان‌ها و فرهنگ‌های خاورمیانه در دانشگاه ایندیانا بوده است. دکترای خود را در رشته‌ی زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک از دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۹۳ دریافت کرد. او از برجسته‌ترین پژوهشگران ادبیات فارسی و تاریخ ادبیات به شمار می‌رود. پژوهش‌هایش به‌ویژه بر ادبیات فارسیِ سده‌های شانزدهم و هفدهم در ایران، هند و آسیای مرکزی، ادبیات صوفیانه، معماری و منظر در متون ادبی و نظریه و تاریخ ترجمه متمرکز بوده است. از مهم‌ترین آثار این نویسنده می‌توان به ترجمه‌ی تذکرةالاولیا اثر عطار نیشابوری، در بازار عشق درباره‌ی امیرخسرو دهلوی و کتاب به پیشواز فغانی اشاره کرد. پال ای. لزنسکی در مقالات متعدد خود به تحلیل ساختارهای ادبی، سبک‌شناسی و پیوند ادبیات با فضاهای معماری پرداخته و در پژوهش‌هایش به بازنمایی معماری و محیط طبیعی در ادبیات فارسیِ دوره‌ی متقدم مدرن و همچنین زندگی و آثار شاعری همچون صائب تبریزی توجه کرده است. کتاب کاخ مدحت‌سرایی و شاه‌میوه‌های روزگار، نوشته‌ی پال ای. لزنسکی و ترجمه‌ی مژده مخلصی، در واقع ترجمه‌ی کتاب The palace of praise and the melons of time: descriptive patterns in Abdi Bayk Sirazi garden of eden و کتاب The equal of heaven’s vault: the design, ceremony, and poetry of the Ḥasanabad bridge است.

بخشی از کتاب کاخ مدحت سرایی و شاه میوه های روزگار

«من ده‌ها اثر ادبی یافته‌ام که سراسر یا در بخش‌هایی به چراغانی‌های برگزارشده در پل حسن‌آباد اختصاص یافته‌اند. اگرچه زیر و رو کردن نسخ خطی احتمالاً چندین مورد دیگر را بیرون خواهد کشید، اما این آثار منتشرشده به نظر نمونه‌ای گویا عرضه‌می‌کنند. آثار قابل‌تاریخ‌گذاری، به دههٔ ۱۶۵۰/۱۰۶۰ مربوطند. به‌جز رباعی، تمامی قالب‌های رایج در شمارند ــ قطعه، قصیده، مثنوی، و غزل. پدیدآورندگان این آثار ــ اشرف، صائب، وحید، و سایرا ــ در مقایسه با یکدیگر از حیث جایگاهشان در دربار و پیشینهٔ اجتماعی‌شان متفاوتند. با وجود این تفاوت‌ها، این آثار اشتراکات فراوانی دارند. آشکارترین مورد، مناسبت آیینی آن‌هاست، و این امر مجموعهٔ مشترکی از مضامین مرسوم ادبی مربوط به ضیافت‌ها، آینه‌ها، و بهشت زمینی را با خود به همراه می‌آورد. فراتر از این، تمامی اشعار رجحانی برای راهبردهای مشخص بلاغی را به نمایش می‌گذارند. پل غالباً با لحنی به‌شدت استعاری توصیف شده است؛ با‌این‌همه، در حالی که شنوندگان روی پل نشسته بودند یا از ساحل تماشایش می‌کردند نیاز چندانی به توصیف نظام‌مند و بازنمایانه نبوده است. افزون بر این، رجحانی برای آرایه‌های ادبی‌ای وجود دارد که مقوله‌های تجربی را پیوند می‌زنند و درمی‌آمیزند: برای مثال، پلِ زمین‌گیر سودای آسمان در سر دارد، در حالی که معماری نامتحرک آن کالبد و شعور انسانی به خود می‌گیرد.»