کتاب کتابشویی صوفیان

کتاب الکترونیکی «کتابشویی صوفیان (درآمدی انتقادی به یک سنت تاریخی در فرهنگ ایران)» نوشتهٔ احمد راسخی‌لنگرودی اثری پژوهشی است که نشر مروارید آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی و نقد سنت کتابشویی در میان صوفیان ایرانی می‌پردازد و با رویکردی تاریخی و انتقادی، ابعاد مختلف این پدیده را واکاوی می‌کند. نویسنده با تکیه‌بر منابع متعدد و روایت‌های تاریخی، تلاش کرده است تا چرایی و چگونگی این رفتار را در بستر فرهنگ و عرفان ایرانی تحلیل کند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب کتابشویی صوفیان

«کتابشویی صوفیان» اثری ناداستان و پژوهشی است که به یکی از سنت‌های کمتر شناخته‌شده در تاریخ تصوف ایران می‌پردازد. احمد راسخی‌لنگرودی در این کتاب، با نگاهی انتقادی و تحلیلی، به سراغ پدیدهٔ کتابشویی رفته است؛ یعنی سنتی که برخی از صوفیان در مقاطع خاصی از سیر و سلوک خود، کتاب‌هایشان را می‌شستند، می‌سوزاندند یا نابود می‌کردند. ساختار کتاب بر پایهٔ جستارهایی مستقل شکل گرفته و هر جستار به یکی از ابعاد یا نمونه‌های تاریخی این رفتار می‌پردازد. نویسنده ابتدا به تعریف تصوف و جایگاه آن در فرهنگ ایرانی می‌پردازد و سپس با ذکر نمونه‌هایی از بزرگان صوفیه، دلایل و پیامدهای کتابشویی را بررسی می‌کند. کتاب، علاوه‌بر روایت تاریخی، به تأملات انتقادی دربارهٔ نسبت علم ظاهر و علم باطن، و جایگاه کتاب و دانش مکتوب در اندیشهٔ صوفیان می‌پردازد. در بخش‌هایی از کتاب، نمونه‌هایی از کتابشویی در میان غیرصوفیان و حتی نویسندگان معاصر نیز آورده شده تا ابعاد گسترده‌تر این پدیده روشن شود. این اثر با زبانی تحلیلی و مستند، مخاطب را با فرازونشیب‌های سنت کتابشویی و تأثیر آن بر فرهنگ و اندیشهٔ ایرانی آشنا می‌کند.

خلاصه کتاب کتابشویی صوفیان

کتاب «کتابشویی صوفیان» به بررسی سنت کتابشویی در میان صوفیان ایرانی می‌پردازد و تلاش می‌کند ریشه‌ها، انگیزه‌ها و پیامدهای این رفتار را در بستر تاریخی و فرهنگی ایران تحلیل کند. نویسنده ابتدا با طرح پرسش‌هایی دربارهٔ چیستی تصوف و جایگاه صوفی در فرهنگ ایرانی آغاز می‌کند و سپس به سراغ مفهوم کتابشویی می‌رود؛ سنتی که طی آن برخی صوفیان، پس از رسیدن به مرحله‌ای خاص از سلوک، کتاب‌های خود یا دیگران را نابود می‌کردند. این رفتار گاه با سوزاندن، شستن یا دفن کتاب‌ها همراه بوده است. نویسنده با ذکر نمونه‌هایی از بزرگان صوفیه مانند ابوسعید ابوالخیر، ابوحیان توحیدی و دیگران، نشان می‌دهد که کتابشویی نه‌تنها یک رفتار فردی، بلکه در برخی دوره‌ها به سنتی رایج در میان برخی مشایخ صوفیه بدل شده بود. در این سنت، کتاب و دانش مکتوب به‌عنوان علم ظاهر و مانعی در مسیر وصول به معرفت و علم باطن تلقی می‌شد. نویسنده همچنین به تفاوت دیدگاه‌ها در میان صوفیان اشاره می‌کند؛ برخی کتاب را مانع سلوک می‌دانستند و برخی دیگر به حفظ و ترویج آن اهتمام داشتند. کتاب در ادامه، پیامدهای فرهنگی و اجتماعی کتابشویی را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که این رفتار چگونه می‌تواند به فقر دانش مکتوب و قطع ارتباط نسل‌ها با میراث فکری منجر شود. در بخش‌هایی از کتاب، نمونه‌هایی از کتابشویی در میان غیرصوفیان و نویسندگان معاصر نیز آورده شده تا ابعاد گسترده‌تر این پدیده روشن شود. در نهایت، نویسنده با رویکردی انتقادی، نسبت میان علم ظاهر و علم باطن، و جایگاه کتاب در فرهنگ ایرانی را به چالش می‌کشد و مخاطب را به تأمل دربارهٔ ارزش و کارکرد دانش مکتوب دعوت می‌کند.

چرا باید کتاب کتابشویی صوفیان را بخوانیم؟

این کتاب فرصتی فراهم می‌کند تا مخاطب با یکی از سنت‌های کمتر شناخته‌شده و بحث‌برانگیز در تاریخ تصوف ایران آشنا شود. «کتابشویی صوفیان» نه‌تنها به روایت تاریخی این پدیده می‌پردازد، بلکه با تحلیل انتقادی، زمینه‌ای برای فهم بهتر نسبت میان علم، معرفت و سنت‌های فکری در فرهنگ ایرانی فراهم می‌آورد. خواندن این اثر به علاقه‌مندان تاریخ اندیشه، عرفان و فرهنگ ایرانی کمک می‌کند تا با نگاهی تازه به میراث فکری و رفتارهای فرهنگی گذشته بنگرند و نسبت خود را با دانش مکتوب و سنت‌های فکری بازاندیشی کنند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ تصوف و عرفان ایرانی، پژوهشگران حوزهٔ فرهنگ و اندیشه، دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و کسانی که دغدغهٔ نسبت میان سنت و مدرنیته یا جایگاه دانش مکتوب در فرهنگ ایرانی را دارند، مفید است.

بخشی از کتاب کتابشویی صوفیان

«واژهٔ کتابشویی در اذهانِ امروزیان چندان خوش نمی‌نشیند. با شگفتی همراه است. چه بسا کسی که برای نخستین بار با این واژه روبه‌رو می‌شود در لحظه‌ای، تردید به دل خود راه دهد که نکند اشتباه شنیدم! و سپس طرح این پرسش که به راستی کتابشویی، آن هم از جانب صوفیانی کتابنویس و کتابخوان؟! خلاصه این‌که اگر کسی که این سنت تاریخی صوفیان را مرتکب شود افکار عمومی امروز قضاوت خوبی درباره‌اش ندارند، زبان به اعتراض و اتهام می‌گشایند، او را متحجر و خشک‌مغز، و دشمن فکر و قلم به شمار می‌آورند، و امروزه دشمنی با این دو سرمایهٔ گرانسنگ البته دشمنی کمی هم نیست. تازه اگر چنین شخصی را احمق و دیوانه نخوانند خیلی است! صحنه‌ای را در ذهن خود مجسم کنید آن هم در این عصر کتاب و کتابت که در گوشه‌ای از این جغرافیا کسی پیدا شود، به هر دلیلی؛ خواه صوفی‌گری یا خواه غیرصوفی‌گری، در خانهٔ خود مراسم کتابشویی راه بیندازد؛ در روزی مشخص، همهٔ کتاب‌های شخصی خود را که از چند هزار تجاوز می‌کند، چه آن‌هایی را که خودش نوشته و چه آن‌هایی را که به قلم دیگران طی سال‌های متمادی خریده و خوانده است، در مراسمی در مقابل چشم اطرافیان و چندین دوربین فیلمبرداری به آتش بکشد و درنتیجه، بو و دودی ناشی از سوختن آن‌ها به راه بیفتد، یا این‌که نه، در باغچهٔ حیاط خانهٔ خود جملهٔ آن کتاب‌ها را در زیر تلی از خاک دفن کند و آن وقت بر روی آن‌ها درخت بکارد و هنگام آب دادن این عبارت را با صدای بلند بر زبان آورد: «شما ای کتاب‌ها، روزگاری برای من دلیل و راهنما بودید و الان که به وصال رسیده‌ام دیگر نیستید، حرفی برای گفتن ندارید. هذا فراقٌ بینی و بینک»! در این صورت مردم امروز دنیا که غالباً سواد خواندن و نوشتن دارند چه قضاوتی دربارهٔ رفتار چنین شخصی خواهند کرد؟ اصلاً در صورت حضور در آن مراسم آیا به او اجازه می‌دهند که این چنین به جان کتاب‌های بی‌زبان خود بیفتد و این محصول بزرگان اندیشه را نیست و نابودشان کند؟!»