کتاب عامل انسانی

کتاب عامل انسانی با عنوان اصلی Le facteur humain نوشتهٔ کریستف دژور و ترجمهٔ عبدالحسین نیک گهر توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است. نویسنده در این اثر با رویکردی چندرشته‌ای به بررسی رابطه‌ٔ انسان، فناوری و کار می‌پردازد و نشان می‌دهد که شناخت کامل نقش انسان در کار نیازمند همکاری علوم انسانی است. این اثر با تمرکز بر شکاف بین کار دستوری و واقعی و الگوی همکاری، به دنبال درک رنج‌های انسانی در محیط کار و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن است. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عامل انسانی

کتاب عامل انسانی با نگاهی جامع و چندرشته‌ای (روان‌شناسی، روان‌کاوی، انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی)، به بررسی پیوند ناگسستنی بین انسان، فناوری و کار می‌پردازد. نویسنده معتقد است که شناخت کامل مفهوم «عامل انسانی» و نقش هوش در کار، نیازمند همکاری علوم انسانی مختلف است. علاوه بر ارائه‌ٔ چارچوب‌های نظری مستحکم، این کتاب سرشار از تفکر انتقادی است و نویسنده همواره با استدلال منطقی و آزمون‌های معرفت‌شناختی، نظریه‌ها و پیش‌فرض‌ها را مورد سنجش قرار می‌دهد. یکی از ویژگی‌های مهم کتاب، طرح مسئلهٔ شکاف بین «کار تجویزی» (کار طبق دستورالعمل) و «کار واقعی» در محیط کار است که ریشه‌ی بسیاری از رنج‌ها و آسیب‌های شغلی محسوب می‌شود. الگوی نظری کتاب حول دو رویکرد اصلی در مطالعه‌ی «عامل انسانی» شکل می‌گیرد: رویکرد اول بر توانایی‌ها و استعدادهای انسان در کار و مدیریت آن‌ها تأکید دارد، در حالی که رویکرد دوم بر ضعف‌ها و محدودیت‌های انسانی و شیوه‌های نظارت متمرکز است. نویسنده پس از بررسی و ارزیابی این دو رویکرد، الگوی «همکاری» را به عنوان راهبردی برای جمع‌بندی ارائه می‌دهد. به باور نویسنده، «همکاری» نقطه‌ی تلاقی توانمندی‌های فردی و جبران‌کننده‌ی ضعف‌های فردی است. همدلی نویسنده با انسان در محیط کار و رنج‌های او، و تلاش مستمرش برای انسانی‌تر کردن روابط و شرایط کار، انگیزه اصلی برای ترجمه‌ی این کتاب بوده است.

چرا باید کتاب عامل انسانی را بخوانیم؟

این کتاب یک دیدگاه جامع و چندبعدی به رابطه‌ٔ انسان، فناوری و کار ارائه می‌دهد. نویسنده با بهره‌گیری از دانش روان‌شناسی، روان‌کاوی، انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی، به ما کمک می‌کند تا پیچیدگی‌های نقش انسان در فرایند کار را درک کنیم و از نگاه تک‌بعدی به این موضوع فراتر برویم. کتاب با رویکردی انتقادی به بررسی نظریه‌ها و پیش‌فرض‌های موجود در حوزه‌ی کار می‌پردازد و خواننده را تشویق می‌کند تا با تفکر منطقی و استدلال، آن‌ها را مورد سنجش قرار دهد. این امر به تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی و تحلیل مسائل مربوط به کار کمک می‌کند. درنهایت، همدلی عمیق نویسنده با مسائل و رنج‌های انسانی در محیط کار، لحنی دلسوزانه و درک‌کننده به کتاب بخشیده است که خواندن آن را برای هر کسی که به تجربه‌ی انسانی کار و بهبود شرایط آن اهمیت می‌دهد، ضروری می‌سازد. این کتاب نه تنها دانش ما را در این زمینه افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند نگرش ما را نسبت به کار و روابط انسانی در آن تغییر دهد.

خواندن کتاب عامل انسانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های روان‌شناسی، به ویژه روان‌شناسی صنعتی و سازمانی، روان‌شناسی کار، جامعه‌شناسی به‌ویژه جامعه‌شناسی کار، مدیریت منابع انسانی، علوم رفتاری و مهندسی صنایع و همچنین مدیران، رهبران سازمان‌ها و کارفرمایان و متخصصان و مشاوران منابع انسانی مخاطبان این کتاب هستند.

درباره کریستف دژور

کریستف دژور، متولد پاریس در سال ۱۹۴۹، با تحصیل در روان‌شناسی، روان‌شناسی بالینی و روان‌کاوی، اکنون استاد گروه «روان‌کاوی ـ سلامت ـ کار» در کنسرواتوار ملی هنرها و حرفه‌ها و مدیر پژوهش در دانشگاه پاری دکارت است. او که عضو انجمن‌های معتبر روان‌کاوی در فرانسه است، به عنوان بنیان‌گذار حوزه‌ٔ علمی «روان‌پویایی کار» شناخته می‌شود. تحقیقات دژور بر مسائلی چون شکاف بین دستورالعمل‌های کار و واقعیت آن، انواع رنج‌های ناشی از کار (از جمله رنج اخلاقی و احساس از دست دادن حرمت نفس)، سازوکارهای دفاعی در برابر این رنج‌ها، لذت و تعالی در کار، و کاربرد هوش فردی و جمعی در محیط کار تمرکز دارد. او همچنین رابطه‌ی بین بیماری‌های جسمی و شیوه‌های کارکرد بدن را بررسی می‌کند. از جمله آثار او در دو دهه‌ٔ اخیر می‌توان به کتاب‌های «رنج در فرانسه ـ مبتذل‌سازی بی‌عدالتی اجتماعی» (۱۹۹۸)، «کار فرسایندۀ ذهنی ـ از پسیکوپاتولوژی تا پسیکودینامیک کار» (۱۹۸۰/۲۰۰۰)، «عامل انسانی» (۱۹۹۴/۲۰۱۴)، «ارزیابی کار در آزمون واقعیت» (۲۰۰۳)، «نخست‌بدن ـ بدن زیست‌شناختی، بدن شهوانی و حس اخلاق» (۲۰۰۱)، «دفع خشونت از کار ـ کار، خشونت و سلامت» (۲۰۰۷) و «خودکشی و کار: چه باید کرد؟» (۲۰۰۹) اشاره کرد.

فهرست کتاب عامل انسانی

بخش اول: تحلیل انتقادی پیش‌فرض‌های تحقیق دربارۀ عامل انسانی: مسائل نظری

این بخش شامل فصل‌هایی با عنوان «مفهوم فناوری مفهوم عام فن و مفهوم ناتوانی انسانی»، «از فناوری به مفهوم کار» و «مفهوم انسان: الگوسازی فردی یا الگوسازی جمعی (آورده‌های جامعه‌شناسی اخلاق و روان ـ پویایی کار)» است. نویسنده در این بخش به پرسش‌هایی دربارۀ سه اصطلاح فناوری، کار و انسان پاسخ داده که در بسامدی بالا در متون مربوط به عامل انسانی به چشم می‌خورند، بدون آنکه معنا و ارزش علمی آن‌ها به‌گونه‌ای روشمند از طرف مؤلفانی که آن‌ها را در میدان تحقیق دربارۀ عامل انسانی به کار می‌برند، توضیح داده شده باشد. نویسنده برای این کار، تحلیل را از گذر چندین بخش علوم انسانی، تنها در جایی که برای تحلیل این سه اصطلاح (فناوری، کار و انسان) ضروری‌اند، پیش برده است. هدف این تحلیل انتقادی این است که معلوم کند پیش‌فرض‌های پژوهشگران دربارۀ عامل انسانی تا چه حد با شناخت‌های تحصیل‌شده در علوم انسانی و اجتماعی سازگارند.

بخش دوم: مسائل معرفت‌شناختی که عامل انسانی مطرح می‌کند

بخش دوم دربردارندهٔ فصل‌هایی با عناوین «نظریۀ کنش و نقد عقلانیت شکل‌های سه‌گانۀ کنش»، «علوم انسانی و تقسیم درونی»، «علوم تجربی ـ تحلیلی و علوم تاریخی ـ تأویلی» و «رابطۀ میان علم طبیعت و علم روح» است.

بخشی از کتاب عامل انسانی

«در آنچه به مؤلفۀ اخلاقی عامل انسانی مربوط می‌شود، پیش‌فرض‌های دوگانۀ طبیعت‌گرا (فیزیکالیست) و ذهن‌گرایی فرهنگی با نادیده گرفتن یا با کنار گذاشتن مشکل خودگردانی، مرتکب خطا شده‌اند. فضایی که در آن عقاید علنی ابراز می‌شوند، به‌معنای اخص کلمه، فضای مباحثه و تبادل نظر است که از لحاظ نظری، به مفهوم فضای عمومی (که آنجا امور جامعه بحث می‌شود) مرتبط است. این فضای مباحثۀ باز به روی مشورت جمعی از دو حال خارج نیست: یا امکان رسیدن به توافق جمعی را می‌دهد یا اجازۀ رسیدن به چنین توافقی را نمی‌دهد؛ در حالت اخیر نیز، مانع از گرفتن تصمیم‌های عقلانی نمی‌شود. در واقع تصمیم‌های (یا حکمیت‌های) مبتنی بر رایزنی و مشورت جمعی شباهتی به تصمیم‌های بدون رایزنی جمعی ندارند. پیامدهای این دو نوع تصمیم‌گیری یکسان نیستند. پیامدهای یک تصمیم را در بستر نتایج بعدی‌اش می‌توان تحلیل کرد. این پیامدها را عطف به رایزنی‌هایی که پیش از تصمیم‌گیری صورت گرفته‌اند، به‌طرزی کامل‌تر و سازنده‌تر می‌توان ارزیابی کرد. این پیامدها را چنانچه همۀ دلایل آن پیش‌تر موضوع بحث و تبادل نظر قرار نگرفته باشند، نمی‌توان به‌طرزی عقلانی ارزیابی کرد. به‌علاوه برای آنکه فضای مباحثه به‌خوبی به وظیفه‌اش عمل کند، افرادی که در آن‌ها شرکت می‌کنند، باید با هم تفاهم داشته باشند؛ آنچه که به‌خودی‌خود حاصل نمی‌شود. می‌توان برای هیچ نگفتن حرف زد، بدون قصد و نیت مباحثه و شنیدن نظر دیگران در بحث شرکت کرد. در قطب دیگر می‌توان بدون شنیدن، گوش داد. بنابراین در مباحثه، شرایط برقرار کردن ارتباط با دیگران بسیار مهم و حیاتی است.»