کتاب تیاتر ناصری

کتاب تیاتر ناصری نوشتهٔ سیامک اسعدی است. نشر هنوز این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب تیاتر ناصری

کتاب تیاتر ناصری حکایتی از چگونگی شکل‌گیری اولین تئاتر ایرانی با استفاده از منابع اروپایی و اجرای تئاتر به سبک فرنگی است. سیامک اسعدی در پرداخت این قصه به مستندات تاریخی توجه دارد، ولی چون بضاعت تاریخ در این رابطه محدود بوده و با توجه به زمان وقوع داستان در فاصلهٔ سال‌های ۱۲۲۷ تا ۱۲۷۴ شمسی (معادل با ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ قمری)، دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار، بضاعت محدودتری از تاریخ هزینه شده، لذا احتمال دور شدن از مستندات وجود دارد؛ ولی به‌هرحال داستان، ولو تا حدودی تخیلی، در بستر و زمانی واقعی تعریف می‌شود. آن‌چه مسلم است، تا آن دوران، تئاتر و حتی محل مناسبی برای اجرای تئاتر وجود نداشته است؛ با وجود این، گونه‌های مختلفی از کارهای نمایشی از قبیل معرکه‌گیری، خیمه‌شب‌بازی، تماشا، تقلید، مطربی، تخت حوضی، نقالی، نوروزی‌خوانی، شمایل‌گردانی و قوّالی و مهم‌تر از همه تعزیه و شبیه‌خوانی مرسوم بود و نیز در اجرا اشخاصی چون لوطی جبار اردبیلی، شیخ شیپور، شیخ کرنا، اسماعیل‌بزّاز و بالاخره کریم‌شیره‌ای شهرت بیشتری داشتند. به لحاظ نگارش نویسنده تلاش کرده است که نوشته به نوع نگارش دوران ناصری از جمله خاطرات روزانهٔ اعتمادالسلطنه، خاطرات دوستعلی‌خان معیرالممالک و سایر وقایع‌نگارهای آن دوره نزدیک باشد.

خواندن کتاب تیاتر ناصری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم          

این کتاب را به دوستداران داستان‌های ایرانی و علاقه‌مندان به آشنایی تاریخچهٔ تئاتر در ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تیاتر ناصری

«شاه اجازه نمی‌فرمودند که کسی در آن سکونت کند؛ عمدتاً خلوتگاهی بود که شاه گاه به آن‌جا تشریف برده و در کنار حوض قلیانی کشیده و در آرامش آن محل، دمی با خود خلوت بفرمایند.

حالیه این عمارت بنا به امر شاه به‌جهت فرانسواز با خدمه و آشپز خاصّ فرنگی‌پز و سایر عواملِ راحتی و حتی کتابخانه‌ای با کتبی به‌زبان فرانسه در نظر گرفته شده که مؤیّد مهمان‌نوازی و عنایت خاصهٔ شاه به ایشان بود.

عمارت بادگیر با فاصله، در جوار خلوتِ کریم‌خانی قرار داشت که شامل یک حیاط و چند اطاق و تالار بزرگی بود که به‌جهت اجتماعات و تمرینات تیاتر مناسبت داشت. قسمت‌هایی از دیوار و سقفِ تالار با طلا و لاجورد مزیّن بود.

این عمارت از بناهای زمان فتحعلی‌شاه بود که به‌واسطهٔ داشتن دو بادگیر با قُبّه‌های زرینِ بالای آن، به «عمارت بادگیر» معروف گردیده بود.

در زیر این تالار هم زیرزمینی با حوض‌خانه وجود داشت که آب قنات از حوض آن عبور می‌کرد.

در کُنجی از تالار، یک دستگاه پیانو مستقر بود که رویش را پوشانده بودند، گرد‌و‌خاک روی آن مؤیّد مهجوریت و عدم استفاده از این فقره بود. این پیانو یکی از چند دستگاه پیانویی بود که در سفر قبلی شاه به فرنگ یا ابتیاع گردیده، یا به ایشان هبه شده بود.

از این چند پیانو، یکی در قصر گلستان بود که جنبهٔ تزئینی داشت، یک دستگاه در اندرون حرمت‌السلطنه؛ احد از خواتین صیغه‌ای شاه و مادر شاهزاده‌خانم افتخارالسلطنه بود که نامبرده با آن می‌نواخت و به فراگیری نواختن سعیِ وافر داشت، و بالاخره این فقره که در تالار عمارت بادگیر مهجور مانده بود.

علت عدم توجه و عنایت به این ساز فرنگی، این بود که احدی کوک این ساز را به‌جهت نواختن موسیقی ایرانی نمی‌دانست، پیانوها با کوک فرنگی به کشور وارد شده بود، تا این‌که محمدصادق‌خان سرورالملک، معروف به «سنتورخان» که در دربار سنتور می‌نواخت و معمولاً به وقت خوابِ شاه، با پهن کردن دستمال بر روی سیم‌های سنتور به‌جهت نُقصان صدا، در جنب خوابگاه به‌آرامی می‌نواخت تا شاه به خواب بروند، توانست با تعمّق و کار بر روی این دستگاهِ جدیدالورود، دریابد که با کوک فرنگی پیانو، دستگاه ماهور منحصراً قابل نواخت است. او با تسلطی که به سنتور داشت، ماهور را با این ساز به سبک‌وسیاق سنتور نواخت. وی با ممارست و کار فزون‌تر بر روی پیانو، لاجرم قادر شد که کوک پیانو را از ماهور به کوک شور درآورد. بعدها کوک همایون و بیات اصفهان نیز عملی شد.

در غرّهٔ ثانی سلطنت ناصرالدین‌شاه، ورود پیانو به سیاق تجاری آغاز شد و تجارتخانهٔ «رمن» چند پیانو را به ایران وارد نمود که توسط شاهزادگان و رجال کشور از جمله شاهزاده دوستعلی‌خانِ معیرالممالک ابتیاع شد.»