کتاب مهر در خاور نزدیک و ایران باستان

کتاب مهر در خاور نزدیک و ایران باستان نوشتهٔ دومینیک کولون و ادیت پرادا و ترجمهٔ پوریا خدیش است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب مهر در خاور نزدیک و ایران باستان

کتاب مهر در خاور نزدیک و ایران باستان ترجمه‌ای از دو اثر در مطالعات مهرشناسی از دو محقق صاحب‌نام این حوزه، دومینیک کولون و ادیت پرادا است. دومینیک کولون دستیار موزه‌دار بخش آسیای غربی موزۀ بریتانیا است. او بارها به کشورهای مختلف خاور نزدیک سفر کرده و در چندین کاوش باستان‌شناسی محوطه‌هایی در عراق، ترکیه و سوریه مشارکت داشته است. کتاب «مهرهای خاور نزدیک» (بخش اول مجلد حاضر) در سال ۱۹۹۰ میلادی توسط موزۀ بریتانیا چاپ شده است. ادیت پرادا متولد وین اتریش یکی از صاحب‌نظران رشتۀ تاریخ هنر بود که با پایان‌نامه‌ای با موضوع هنر مهرسازی دورۀ اکد از دانشگاه وین فارغ‌التحصیل شد. او پس از مدتی تدریس در موزۀ لوور به آمریکا مهاجرت کرد و پس از فعالیت‌های تحقیقاتی در موزۀ هنری متروپولیتن نیویورک و کویینزکالج با درجۀ استادی به تدریس تاریخ هنر و باستان‌شناسی در دانشگاه کلمبیا پرداخت. 

بخش اول کتاب «مهر در خاور نزدیک و ایران باستان» مطالعۀ جامعی از اصول و قواعد حاکم بر مهرسازی خاور نزدیک است که با مثال‌های تصویری همراه شده است. خواننده به‌ویژه در این بخش با عمق مطالعات مهرشناسی آشنا شده و به نگرشی از چگونگی کسب اطلاعات از این دست‌ساخته‌های مینیاتوری دست خواهد یافت. در بخش دوم نیز به‌طور عام مهر و اثر مهرهای به‌دست‌آمده از ایران بررسی شد و سبک‌های موجود در مناطق و دوره‌های مختلف ایران تشریح می‌شود. متن بخش دوم از دایرهْ‌المعارف ایرانیکا برگرفته شده و فقط چند سطر آن بنا به اقتضای موجود بی آن که به اصل اثر آسیبی برسد حذف شده است. عنوان این بخش نیز از «مهرهای استوانه‌ای» به «مهرهای ایران» تغییر یافته است، چرا که مؤلف در این نوشتار هم به مهرهای مسطح و هم مهرهای استوانه‌ای ایران پرداخته است. 

خواندن کتاب مهر در خاور نزدیک و ایران باستان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب تاریخ جهان و باستان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب مهر در خاور نزدیک و ایران باستان

«طرح مهرهای دورۀ اوروک قدیم؛ بر روی مجموعه مهرهای این دوره از تپۀ سه‌گابی (کنگاور VI حدود ۳۶۰۰-۳۱۰۰ پ‌م)، نقش موجودی شبیه به انسان پدیدار می‌شود. هنریکسن، تصویر اثر مهری از دورۀ VI کنگاور را به عنوان «مرد برهنۀ چمباتمه‌زده» توصیف می‌کند. با این وجود هم طراحی و هم عکس‌برداری از مهر به وضوح دم موجود در میان پاهایش را نشان می‌دهد. در توصیف‌های هنریکسن به این موضوع اشاره‌ای نشده و به نظر می‌رسد تصویر باید متعلق به میمون باشد تا انسان. این طرح با نقش دو مهر از شرف‌آباد، قابل مقایسه است. یکی از طرح‌ها جانوری دم‌دار و دیگری موجودی بی‌دم را نشان می‌دهند. هر دوی این طرح‌ها را باید از موضعی که نشان داده شده‌اند به سمت راست چرخاند تا شکل واقعی‌شان مشخص شود. به این ترتیب طرح‌ها تصویر جانورانی را نشان خواهند داد که در حالت نشسته و نه خمیده، وضعیتی که در مورد انسان، میمون، و یا هیولاهای روی مهرهای مسطح غیر عادی بود، قرار دارند. تصاویر اثرمهرهای شرف‌آباد خواه انسان را نمایش دهند و خواه میمون، گذر از صحنه‌های توصیفی به صحنه‌های روایی را مشخص می‌کنند که نمونه‌های آن در اثر مهرهایی از شرف‌آباد، شامل چند موجود مختلف مشاهده می‌شود. این صحنه‌ها قواعد جدید کارکردی مهرهای ایران در دورۀ اوروک میانه را به نمایش می‌گذارند؛ ثبت فعالیت‌های انسانی که در این‌جا شامل نوعی عمل‌آوری مواد غذایی و شاید تولید محصولات لبنی است. اثرمهری از شرف‌آباد با نقش پای انسان (تصویر ۶:۳) احتمالاً نشان‌دهندۀ کارکرد مهر به عنوان تعویذی در برابر خطر مارگزیدگی پا، آسیب‌پذیرترین نقطۀ بدن در برابر این نوع حمله، است.

در زمینۀ سبک، اثرمهرهای شرف‌آباد عنصر به لحاظ گاه‌نگاری مطمئنی برای تاریخ‌گذاری پیکره‌های «پف‌کرده» مهرهای مرحلۀ اوروک میانه شوش ارائه می‌دهند؛ این موضوع به‌ویژه در طرح ۷:۳، از مهری استوانه‌ای که از کاوش دایسن در گمانۀ S ۱۴ شوش در سال ۱۹۵۴ به دست آمده، قابل مشاهده است. برخلاف ترکیب ردیفی صحنه در اثر مهر استوانه‌ای شرف‌آباد، مهرهای شوش که احتمالاً در آن‌ها انسان و جانور با هم به نمایش درآمده‌اند، حداقل دو عدد از جانوران به صورت روبه‌رو تصویر شده‌اند. این موضوع تنوع بیشتر در ترکیب هنری صحنه را نمایش می‌دهد هرچند که تصاویر با مته، تراشیده شده‌اند که به وضوح در مراحل آغازین کاربری خود بود. نشانۀ این مرحلۀ کهن نوآوری، عدم پرداخت مهر و پاک‌سازی رد مته‌ها توسط حجار آن است.»