کتاب دنیای بدون اسلام

کتاب دنیای بدون اسلام نوشتهٔ گراهام فولر و ترجمهٔ فایقه شاه حسینی است. نشر نیماژ این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی بررسی ادیان توحیدی به‌ویژه اسلام و تأثیر آنان بر تعارضات میان شرق و غرب.

درباره کتاب دنیای بدون اسلام

گراهام فولر در کتاب دنیای بدون اسلام یک قدم به عقب برمی‌دارد و منشأ واقعی تعارض میان غرب و شرق را جست‌وجو می‌کند. فولر، استاد دانشگاه سایمون فریزر و مأمور سابق سیا، در این کتاب نظریه‌ای جالب‌توجه را مطرح می‌کند. او معتقد است بدون ظهور اسلام باز هم شاهد درگیری‌ میان غرب و خاورمیانه بودیم؛ در نتیجه لازم است در جای دیگری به‌دنبال ریشهٔ این منازعات بگردیم. او برای اثبات این ادعا، به گذشته برمی‌گردد و اعتقاد دارد که تاریخ مراودات میان خاورمیانه و غرب، از ۱۱ سپتامبر شروع نشده است. تضادهای میان شرق و غرب در طول هزاران سال و پس از تعاملات بی‌شمار بین سرزمین‌های اروپایی و آسیایی شکل گرفته‌اند. اسلام عامل این اتفاقات نبوده و فقط از آن به‌عنوان وسیله‌ای برای برپاکردن آتش درگیری استفاده شده است. فولر، کارکرد سیاسی سایر ادیان توحیدی را بررسی و مشابهات میان آن‌ها را بیان می‌کند. او به این نتیجه می‌رسد که اسلام با محیط موجود، تناسبی طبیعی داشت و به دنیایی وارد شده بود که دین و سیاست در آن هم از هم گسسته بودند.

خواندن کتاب دنیای بدون اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ جهان و دانشجویان علوم سیاسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دنیای بدون اسلام

«تا مدت‌ها پس از سقوط رم و در واقع تا اواخر قرون وسطی اروپای غربی بر پیشرفت و توسعهٔ همه‌جانبه و فراگیری تمدن جهان چندان تأثیری نگذاشته بود. برای دوره‌های طولانی پس از سقوط رم، اروپای غربی هنوز تا اواخر قرون وسطی به توسعه کلی تمدن جهان کمک چندانی نکرده بود.‌ در همین حال، آب‌وهوای معتدل اروپا، زمین‌های حاصلخیز و با پوشش گیاهی انبوه و حیواناتی پر زادورود، همراه با توانایی تولید تمدنی جدید، سرانجام باعث ظهور تمدن جدید و قدرتمند اروپای غربی شد. این تمدن جدید با تکیه بر موفقیت‌ها و پیشرفت‌های جوامع شرقی گذشته که به‌دلیل شرایط محیطی رو به زوال رفته بود، ساخته شد.

جفری ساچز، در مرکز توسعهٔ بین‌المللی دانشگاه هاروارد، همچنین به تأثیر تغییرات آب و هوایی و زیست‌محیطی، اشاره می‌کند. او می‌گوید در همان حال که اروپا اقلیمی معتدل را در اختیار داشت، مشخصهٔ خاورمیانه خشکی‌ای روزافزون بود. دایموند در ادامه گفته بود: «اروپا در سال ۱۹۰۰ هم‌زمان با فروپاشی امپراتوری عثمانی، زغال سنگ، نیروگاه برق‌آبی، الوار و سنگ آهن داشت. کشورهای اسلامی ذخایر کمی از این ملزومات صنعتی شدن در قرن نوزدهم داشتند. پس از آنکه اروپایی‌ها کنترل مستعمرات را به دست گرفتند، میدان‌های نفتی کشف شدند و به بهره‌برداری رسیدند». سوابق شهری این حکایت را روایت می‌کند؛ در سال ۸۰۰ م، خاورمیانه و اروپای غربی هر دو جمعیت تقریباً مساوی و حدود سی میلیون نفر داشتند. اما خاورمیانه سیزده شهر با بیش از پنجاه هزار نفر جمعیت داشت، درحالی‌که اروپا فقط یک شهر داشت و آن شهر روم بود. تا سال ۱۶۰۰، این موازنه به‌طرز چشمگیری تغییر کرده بود.

اکتشاف دریایی اروپا در شرق و این موازنه بستر حضور درازمدت اروپا در امتداد سواحل آسیا را ایجاد کرد، جایی که آن‌ها ابتدا بنادر ساختند، بعد پاسگاه‌های مرزی را به راه انداختند و سرانجام کنترل و فرمانروایی بر مستعمرات را پیش گرفتند. پرتغال، اسپانیا، هلند، فرانسه و انگلیس یکی پس از دیگری این پایگاه‌ها را سازمان‌دهی کردند. درحالی‌که قسمت عمده‌ای از شرق همچون دریاچه‌ای مسلمان باقی مانده بود، امپراتوری غربی در حال فتح باب امپریالیسم بود که قرن‌ها ادامه داشت. اروپایی‌ها بر سر ادعاهای رقیب با یکدیگر مذاکره کردند و جنگیدند، اما درنهایت، این دستاوردهای امپریالیستی جنبهٔ قانونی به خود گرفت؛ حتی اگر از نظر کشورهای استعمارزده چنین حقی منطقی نبود، حداقل از دید خود استعمارگران این حق محفوظ بود.

در پایان جنگ جهانی اول، تقریباً کل جهان اسلام تحت کنترل امپریالیسم اروپا قرار گرفت. صحراهای صعب‌العبور داخل عربستان و بیشتر افغانستان تنها موارد استثنا است. بیشتر قدرت‌های اروپایی؛ یعنی پرتغال، اسپانیا، هلند، فرانسه، انگلیس، آلمان، بلژیک و ایتالیا در بازی‌های امپریالیستی برون‌مرزی نقش مهمی ایفا کردند. اگرچه سبک‌های امپریالیستی آن‌ها تفاوت‌های چشمگیری داشت، اما همگی از سوی مستعمرات مورد کینه و نفرت واقع می‌شدند و استعمارشدگان در مقابل استعمارگران مقاومت می‌کردند.»