کتاب دراماتورژی چیست؟ دراماتورژ کیست؟

«دراماتورژی چیست؟ دراماتورژ کیست؟» مجموعه نوشتارهایی است به گردآوری و برگردان محمدرضا خاکی(-۱۳۲۹) و منصور براهیمی(-۱۳۳۵). دراماتورژی چیست؟ دراماتورژ کیست؟ واژه‌ی دراماتورژی کی، کجا و به دست چه کسی ابداع شد؟ آیا تفاوتی میان دراماتورژی و اقتباس وجود دارد؟ رابطه‌ی دراماتورژ با دیگر عوامل انسانی در سازمان تئاتری چگونه است و چگونه باید باشد؟ جایگاه متن، مکان اجرا، تماشاگران و غیره در دراماتورژی کجاست؟ وقتی بحث دراماتورژی پیش می‌آید، این پرسش‌ها و ده‌ها پرسش دیگر زمینه و فضایی می‌سازند که نشان‌دهنده‌ی ابهامِ همه‌جانبه‌ی این اصطلاح است. مری لاکهرست، در کتاب دراماتورژی: انقلابی در تئاتر سرمنشأ این اصطلاح را تا یونان باستان دنبال می‌کند. با این‌که بسیاری گمان می‌کنند باید بوطیقا ی ارسطو را به عنوان نخستین اثری در نظر گرفت که نگارش دراماتورژیک را در فرهنگ اروپایی بنیان نهاده است، اما درواقع این گوتهولت افرائیم لسینگ بود که در آلمانِ نیمه‌ی قرن هجدهم این اصطلاح را برای نوعی عمل انتقادیِ خاص (تشخیص فرایندِ دراماتورژی نمایشنامه) به کار برد. ریشه‌یابی لاک‌هرست از جهاتی ممکن است گمراه‌کننده باشد، زیرا تئاتر یونان بر اصولی بسیار متفاوت از تئاتر مدرن اروپایی استوار بوده است، به طوری که اصطلاح «دراماتورژی» در زمینه‌ی یونانی ترجمه‌ناپذیر و غیرقابل انتقال به نظر می‌رسد. وضع این اصطلاح در زبان آلمانی آن هم با اشتقاق از زبان یونانی اگرچه طنین عقلانی خود را حفظ کرد، اما معنا یا معانی کاملاً جدیدی پیدا کرد. به عبارت دیگر، همان‌گونه که فصل‌بندی لاکهرست نیز نشان می‌دهد، تاریخ دراماتورژی، بی‌چون و چرا، با لسینگ آغاز می‌شود.