کتاب پروتکل های دارودرمانی بالینی

کتاب پروتکل های دارودرمانی بالینی نوشتهٔ جمعی از نویسندگان و ویراستهٔ حسین خلیلی و سیمین دشتی خویدکی و شیرین السادات بدری است. انتشارات ارجمند این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب پروتکل های دارودرمانی بالینی

کتاب پروتکل های دارودرمانی بالینی که در سال ۱۳۹۲ منتشر شده، به‌همت جمعی از اساتید و متخصصان داروسازی بالینی تهیه شده است. این کتاب خواسته راهنماهای درمانی مشکلات شایع بیماران بستری باتوجه‌به جدیدترین منابع معتبر علمی، در دسترس مراکز درمانی، پزشکان و داروسازان بالینی قرار گیرد. دارودرمانی در بیماران بستری یکی از اساسی‌ترین مداخلات پزشکان بعد از اقدامات تشخیصی است. سال‌ها است که بر استفاده از پروتکل‌ها (راهنماها)ی دارودرمانی برای به حداقل رساندن خطاهای درمانی تأکید فراوان می‌شود. گفته شده است که در بسیاری از مراکز درمانی ایران، این پروتکل‌ها در دسترس نبوده و تا حدودی درمان بر اساس دانش فردی، تجربیات و روش‌های معمول بخش انجام می‌شود و چک‌لیستی برای کنترل روند دارودرمانی وجود ندارد. کتاب حاضر در ۴۰ فصل به چنین موضوعی پرداخته است.

خواندن کتاب پروتکل های دارودرمانی بالینی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب پزشکی علوم پایه و داروسازی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب پروتکل های دارودرمانی بالینی

«فصل ۱۵: فراورده‌های خونی

فراورده خونی به هر گونه فراورده درمانی گفته می‌شود که از خون انسان تهیه شود. این فراورده‌ها شامل خون کامل، pack cell، پلاکت، FFP، cryoprecipitate و... می‌باشند. تدوین دستورالعمل‌های استاندارد به منظور تجویز فراورده‌های خونی یک قدم اساسی در کاهش خطاهای ناشی از تجویز این محصولات می‌باشد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که دستورالعمل‌های تهیه شده توسط نهادهای بین‌المللی نمی‌توانند در همه شرایط بالینی پاسخگوی نیاز بیماران باشند و مشاوره با پزشکان هماتولوژیست و افراد آگاه به مسائل ترانسفیوژن برای مراقبت همه جانبه از بیماران امری ضروری است. مراحل مختلف بررسی و انجام ترانسفیوژن در بیماران مدیکال در شکل ۱-۱۵ نشان داده شده است.

۱-۱۵. اجزای فراورده‌های خونی

- خون کامل (Whole Blood): استفاده بالینی از خون کامل به ندرت صورت می‌گیرد (به استثنای ترانسفیوژن‌های اتولوگ)، زیرا در اغلب موارد خون اهدا شده به اجزای آن تبدیل می‌شود. اندیکاسیون قابل قبولی برای تجویز خون کامل وجود ندارد زیرا استفاده از آن منجر به تجمع مایعات (volume overload) در برخی از بیماران شده و فرکانس عوارض جانبی غیر همولیتیک را نیز افزایش می‌دهد.

- گلبول‌های قرمز (Red Blood Cell): به روش سانتریفیوژ یا سدیمانتاسیون از خون کامل تهیه می‌شود. از آنجایی که اندازه‌گیری اکسیژناسیون اینتراسلولار در شرایط بالینی دشوار است، از مارکرهایی مانند سطح هموگلوبین (Hgb) خون و علایم بالینی بیمار به عنوان راهنمای تجویز این فراورده استفاده می‌شود. توافق کلی در مورد سطح هموگلوبین نیازمند درمان و میزان افزایش هموگلوبین مورد قبول وجود ندارد و یک سطح خاص از هموگلوبین یا هماتوکریت (Hct) قابل تعمیم به همه بیماران نیست.

- پلاکت (Platelet): ترانسفیوژن پلاکت بستگی به اختلال زمینه‌ای دارد. در برخی از موارد ۲-۱ بار ترانسفیوژن کافی است و در موارد دیگر نیز ممکن است تجویز مکرر پلاکت ضروری باشد. در برخی از بیمارانی که تحت درمان پیوسته و مکرر با پلاکت قرار می‌گیرند ممکن است refractoriness (عدم دستیابی به سطح مناسب پلاکت علیرغم تجویزهای مکرر) اتفاق بیفتد. ملاک‌های شروع تجویز پلاکت نیز در منابع مختلف بسیار متفاوت است و تجویز آن می‌بایست بر اساس ارزیابی بالینی و ریسک خونریزی فردی برای هر بیمار صورت گیرد.

- Fresh Frozen Plasma (FFP): حاوی همه فاکتورهای انعقادی و ضد انعقادهای طبیعی خون است. فراورده‌های FFP بر اساس آلودگی ویروسی ممکن است virally inactivated یا non-virally inactivated باشند.

- Cryoprecipitate: جزء پروتئینی انعقادی مشتق شده از FFP است و حاوی فاکتورهای VIII، von Willebrand factor (vWF)، فیبرینوژن و XIII می‌باشد. از این فراورده برای درمان اختلالات انعقادی ارثی و اکتسابی استفاده می‌شود.

۲-۱۵. Red Cell Concentrate (RCC)

- تنها اندیکاسیون ترانسفیوژن RCC اصلاح و یا پیشگیری هیپوکسی بافتی است، بنابراین پارامتر انتخابی برای پایش درمان اندازه‌گیری فشار اکسیژن (pO۲) داخل سلولی است. از آنجایی که این پارامتر در شرایط بالینی قابل اندازه‌گیری نمی‌باشد، به ناچار از نشانگرهای اصلی مانند Hgb یا Hct استفاده می‌شود.

- به عنوان یک راهنمای کلی در بالغین، تجویز یک واحد RCC می‌تواند سطح هموگلوبین را به میزان g/dL ۱ و هماتوکریت را به میزان %۳ افزایش دهد. در جدول ۱-۱۵ میزان مورد انتظار افزایش هموگلوبین و هماتوکریت بر اساس جنسیت، وزن و حجم خون بیمار ارائه شده است.

- در کودکان ترانسفیوژن mL/kg ۵ باعث افزایش هموگلوبین به میزان حدود g/dL ۱ می‌شود.

- در صورت عدم افزایش هموگلوبین یا هماتوکریت به مقدار ذکر شده در جدول ۱-۱۵ می‌بایست عللی که باعث از دست دادن خون، sequestration یا تخریب RBC می‌شود مورد بررسی قرار گیرد. برخی از علل کاهنده پاسخ بهینه به تجویز RCC شامل خونریزی مخفی (occult)، نمونه‌گیری‌های خونی متعدد (خصوصاً در کودکان)، تب، هیپراسپلنیسم، علل ایمنولوژیک اولیه و ثانویه، و علل همولیز مکانیکی و غیر مکانیکی می‌باشد.»