کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)

معرفی کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)

کتاب الکترونیکی «فهم قرآن حکیم (تفسیر سوره‌های قرآن براساس ترتیب نزول) جلد سوم» نوشتهٔ «محمد عابد الجابری» و ترجمهٔ «محسن آرمین» توسط نشر نی منتشر شده است. این جلد به تفسیر سوره‌های مدنی قرآن می‌پردازد و با رویکردی تاریخی و تحلیلی، سیر نزول وحی و تحولات اجتماعی و سیاسی دوران پیامبر در مدینه را بررسی می‌کند. اثر حاضر برای علاقه‌مندان به مطالعات قرآنی و تاریخ صدر اسلام قابل توجه است. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)

این جلد از مجموعهٔ «فهم قرآن حکیم» به بررسی سوره‌های مدنی قرآن اختصاص دارد؛ سوره‌هایی که پس از هجرت پیامبر به مدینه نازل شده‌اند و با مسائل اجتماعی، سیاسی و حقوقی جامعهٔ نوپای اسلامی درگیرند. نویسنده، «محمد عابد الجابری»، با تکیه بر ترتیب نزول سوره‌ها و ارتباط آن با سیر دعوت پیامبر، تلاش می‌کند فهمی تاریخی و زمینه‌مند از آیات ارائه دهد. کتاب، ضمن مرور رخدادهای مهم دورهٔ مدنی مانند پیمان مدینه، جنگ‌های بدر و احد، تغییر قبله و صلح حدیبیه، به نقش این وقایع در شکل‌گیری جامعهٔ اسلامی و تفسیر آیات می‌پردازد. همچنین، به اختلافات موجود دربارهٔ مکی یا مدنی بودن برخی سوره‌ها و ترتیب نزول آن‌ها اشاره می‌شود و نویسنده با نقد دیدگاه‌های مختلف، رویکرد خود را بر مبنای وحدت سوره و پیوستگی تاریخی آیات توضیح می‌دهد. این اثر، علاوه بر تفسیر آیات، به تحلیل زمینه‌های اجتماعی و سیاسی نزول آن‌ها نیز می‌پردازد و خواننده را با پیچیدگی‌های جامعهٔ صدر اسلام و چالش‌های پیامبر در مدینه آشنا می‌کند.

خلاصه کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)

این کتاب با مقدمه‌ای دربارهٔ شرایط پیامبر در مدینه آغاز می‌شود و به بررسی مسائل کلیدی مانند ساماندهی معیشت مهاجران، ایجاد پیمان اخوت میان مهاجران و انصار، و تنظیم قرارداد اجتماعی با یهودیان مدینه می‌پردازد. نویسنده نشان می‌دهد که چگونه پیامبر با ایجاد ساختارهای جدید اجتماعی و سیاسی، جامعه‌ای مبتنی بر امت و آیین را جایگزین نظام قبیله‌ای کرد. سپس به موضوع هم‌زیستی گروه‌های مختلف در مدینه و تنظیم مناسبات میان مسلمانان و یهودیان از طریق «سند مدینه» می‌پردازد و نقش این پیمان را در تثبیت نظم اجتماعی و سیاسی جامعهٔ نوظهور اسلامی تحلیل می‌کند. در ادامه، استراتژی پیامبر برای تهدید منافع تجاری قریش و سلسله غزوات و سریه‌ها با هدف تضعیف قدرت اقتصادی مکه بررسی می‌شود. تغییر قبله از بیت‌المقدس به کعبه و پیامدهای آن، جنگ بدر و تأثیر آن بر توازن قدرت میان مسلمانان و قریش، و نقش غنائم جنگی در تحولات اقتصادی و اجتماعی جامعهٔ مدینه از دیگر محورهای کتاب است. نویسنده همچنین به چالش‌های داخلی جامعهٔ اسلامی، از جمله ظهور منافقان، اختلافات بر سر تقسیم غنائم و مشکلات ناشی از ایمان سطحی نومسلمانان اشاره می‌کند. کتاب با تحلیل رخدادهای مهمی چون صلح حدیبیه، فتح مکه، جنگ حنین و غزوهٔ تبوک، سیر تحولات سیاسی و نظامی پیامبر را تا واپسین سال‌های حیات او دنبال می‌کند. در نهایت، نویسنده بر ضرورت فهم تاریخی و زمینه‌مند آیات مدنی تأکید می‌کند و نسبت به رویکردهای قالبی و غیرانتقادی در تفسیر قرآن هشدار می‌دهد.

چرا باید کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم) را خواند؟

این کتاب برای کسانی که به دنبال فهمی عمیق‌تر و تاریخی از سوره‌های مدنی قرآن هستند، فرصتی فراهم می‌کند تا آیات را در بستر رخدادهای اجتماعی و سیاسی صدر اسلام مطالعه کنند. نویسنده با رویکردی تحلیلی و انتقادی، تلاش می‌کند از تکرار روایت‌های سنتی فاصله بگیرد و با تکیه بر ترتیب نزول و زمینه‌های تاریخی، معنای آیات را روشن‌تر سازد. این اثر به ویژه برای علاقه‌مندان به مطالعات تطبیقی قرآن، تاریخ اسلام و پژوهشگران حوزهٔ علوم انسانی مفید است.

خواندن کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران علوم قرآنی، دانشجویان تاریخ اسلام، علاقه‌مندان به تفسیر تاریخی قرآن و کسانی که دغدغهٔ فهم زمینه‌مند آیات و رخدادهای صدر اسلام را دارند، مناسب است. همچنین برای افرادی که به دنبال تحلیل انتقادی و غیرکلیشه‌ای از متون دینی هستند، پیشنهاد می‌شود.

فهرست کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)

- پیشگفتار: پیامبر در مدینه تصویری از شرایط اجتماعی و سیاسی مدینه و ورود پیامبر به این شهر، ساماندهی معیشت مهاجران و ایجاد پیمان اخوت. - مسئلهٔ هم‌زیستی: قرارداد اجتماعی جدید بررسی پیمان مدینه و تنظیم مناسبات میان مسلمانان، مهاجران، انصار و یهودیان. - استراتژی تهدید منافع تجاری قریش تحلیل اقدامات نظامی پیامبر برای تضعیف قدرت اقتصادی قریش و تأثیر آن بر روند دعوت اسلامی. - تغییر قبله و غزوهٔ بدر کبری شرح تغییر قبله از بیت‌المقدس به کعبه و پیامدهای آن، و روایت جنگ بدر و نتایج آن برای جامعهٔ اسلامی. - نقش دوگانهٔ غنائم بررسی نقش غنائم جنگی در تحولات اقتصادی و اجتماعی مدینه و چالش‌های ناشی از آن. - رویارویی با یهود تحلیل برخوردهای پیامبر با قبایل یهودی مدینه و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن. - شکست احزاب و صلح حدیبیه روایت جنگ احزاب، پیامدهای شکست آن برای قریش و انعقاد صلح حدیبیه. - به سوی مکه شرح وقایع منتهی به فتح مکه و پیامدهای آن برای تثبیت قدرت مسلمانان. - جنگ حنین و غزوهٔ تبوک بررسی جنگ‌های پس از فتح مکه و چالش‌های داخلی جامعهٔ اسلامی. - سخن آغازین و مقدمهٔ تفسیر سورهٔ بقره توضیح دربارهٔ مدنی بودن سورهٔ بقره، زمان نزول و موضوعات اصلی آن.

بخشی از کتاب فهم قرآن حکیم (جلد سوم)

«در قرآن مکی روی سخن یا به سوی پیامبر (ص) بود و یا متوجه مشرکان ـ به‌مثابه دو طرف اصلی ــ و یا متوجه مسلمانان اعم از مسلمانان اولیه و جدید. و همان‌گونه که دیدیم، تفکیک قرآن مکی به شش دوره امری کاملاً ممکن بود، اما قرآن مدنی چه در سطح جریان نزول وحی و چه در سطح مسیر دعوتِ همپای آن، که همراه فرایند برپایی دولت است، یک مرحله را تشکیل می‌دهد که در دل آن مراحل و مقاطع مختلف با یکدیگر درآمیخته‌اند. تعداد مخاطبان قرآن مدنی اما افزون‌تر است. بدین معنا که در قرآن مدنی علاوه بر گفتار خطاب به پیغمبر (ص)، با گفتارهای دیگری مواجه هستیم که مشرکان، یهود و مسیحیان، گروه جدیدی که قرآن از آن‌ها با عنوان منافقین یاد می‌کند، اعراب بیابانگرد، و مؤمنان راستین را مخاطب قرار می‌دهد. همچنین قرآن مدنی حاوی گفتارهای تشویق‌کنندهٔ جنگ، دعوت‌کنندهٔ به عفو و تسامح، و گفتارهایی خطاب به دیگر گروه‌های مسلمانان نظیر «قاعدین» و «متخلفین» و... زنان مؤمن و همسران پیامبر و... است. آن‌چه گفتیم دربارهٔ مخاطبان گفتارهای قرآن مدنی بود، اما در سطح جریان دعوت و بنیادنهادن دولت پیچیدگی و تداخل به‌مراتب بیشتر و گسترده‌تر است. در مکه ـ شهری که پیامبر سیزده سال را در فاصلهٔ بعثت تا هجرت در آن گذراند ــ آن حضرت وضعیت‌های مشخصی داشت. یا همچون دیگر افراد قومش از آزادی برخوردار بود، یا در هنگام دعوت و عبادت ناگزیر از پنهان‌کاری بود (خانهٔ ابن ارقم)، یا تحت حمایت عموی خود ابوطالب قرار داشت، یا به همراه خاندانش در شعب ابوطالب واقع در کوه‌های مشرف به مکه محاصره بود، و یا در مراسم و بازارهای سالیانه خود را به قبایل عرضه می‌کرد... . اما دورهٔ مدینه ـ شهری که پیامبر ده سال از عمرش را تا هنگام وفات در آن‌جا گذراند ــ مملو از انواع حوادث بود، به طوری که به‌سختی می‌توان هماهنگی و همپایی جریان نزول و جریان دعوت را با ترتیبِ نزول سوره‌های قرآن در مورد آن‌ها تشخیص داد، چرا که برخی از سوره‌های مدنی شامل آیاتی هستند که گفته می‌شود در زمان‌های مختلف اما به صورت گروه‌های آیات متزاحم نازل شده‌اند.»