کتاب خلاصه تاریخ هنر

کتاب خلاصه تاریخ هنر نوشتهٔ پرویز مرزبان است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب خلاصه تاریخ هنر

پرویز مرزبان در کتاب خلاصه تاریخ هنر بیان کرده است که نگارش این اثر با دو اشتیاق انجام شده است؛ یکی برآوردن نیاز آموزشی هنرجویان و دیگر گرد آوردن واژگانی فنی و دانستنی‌هایی بنیادی برای مترجمان و مشتاقان روزافزون مباحث هنری. در این اثر به ترتیب، سخن از دوره‌های پیش از تاریخ و خاستگاه‌های تمدن و نخستین آثار هنرهای تجسمی - معماری و پیکره‌سازی و نقاشی - در میان می‌آید، سپس به شرح تحولات عمدهٔ هنر در جامعهٔ بزرگ باستانی تا آغاز مسیحیت توجه می‌شود. برای حفظ تعادل و اختصار تنها دو بخش کوتاه، یکی از پارینه‌سنگی تا ظهور اسلام، و دیگری در تکوین و اشاعهٔ هنر اسلامی، به گزارش هنر ایران اختصاص یافته است؛ بی‌آنکه مجالی به شرح تحولات آن هنر در سده‌های هجری تا زمان حاضر داده شود. باز در این رهسپری میان‌بر با حذف گزارش تحولات هنری مراکز باستانی در سده‌های بعد از میلاد، که از جمله همواری‌ها به شمار آمده‌اند، نگاه جست‌وجوگر بر هنر یونان و روم و به دنبال آن بر سیر هنر اروپا تا آخرین مراحل امروزین - که بلندی‌ها را در اشغال خود می‌داشته‌اند - موقوف مانده است. آن گاه پس از بخشی دربارهٔ هنر آمریکای شمالی گفتاری در هنر آفریقا برای پایان بخشیدن به متن در نظر گرفته شده است. کتاب حاضر در ۲۵ فصل نگاشته شده که عنوان برخی از آن‌ها عبارت است از «هنر مصر»، «هنر رومی»، «هنر اسلامی»، «شیوه‌گری، باروک، روکوکو»، «نوکلاسیک»، «شیوۀ دریافتگری (امپرسیونیسم)»، «نو دریافتگری (دریافتگری پسین)۲۶۶ - گروهک‌های هنری و مکتب‌های کوتاه‌عمر در پایان سدۀ نوزدهم»، «شیوه‌ها و گروهک‌های هنری در سدۀ بیستم»، «هنر ایالات متحد آمریکا» و «هنر بومیان جزایر اقیانوسیه».

خواندن کتاب خلاصه تاریخ هنر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ تاریخ هنر به‌صورت خلاصه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب خلاصه تاریخ هنر

«هنر گوتیک زادهٔ ایمان مسیحیت بود و اصیل‌ترین تجلی آن کلیساهای گوتیک. از اواسط قرن دوازدهم متدرجاً توانایی و تلاش لازم برای ایجاد آثار بزرگ معماری از صومعه‌ها و شهرک‌ها منتزع، و به مراکز و شهرهای عمده که قدرت مالی و نیروی انسانی کافی در اختیار داشتند - ضمن آنکه مقرّ اسقفان و مجتهدان و فیلسوفان نیز بودند - منتقل شد. لغت گوتیک یعنی منسوب به قوم گوت‌ها [از اقوام شمالی اروپا]. این شیوهٔ هنری، که در نیمهٔ دوم سدهٔ دوازدهم پا گرفت و تا نیمهٔ قرن پانزدهم میلادی دوام یافت و در همهٔ کشورهای اروپایی متداول شد، در آغاز منحصر بود به شیوهٔ نوینی از معماری کلیسایی که از آمیخته شدن عناصر رومی‌وار با هلال تیزه‌دار اسلامی و ویژگی‌های تازه‌ای از هنر نُرمان‌ها و گوت‌های شمالی در ناحیهٔ شمال شرقی پاریس، یعنی در بخش‌های ایل دو فرانس و شامپانی و پیکاردی، به وجود آمد. هنگامی که هنرمندان دورهٔ رنسانس با افکندن نگاه تحقیرآمیزی به گذشته، هنر قرون وسطایی پشت سر مانده را «گوتیک» نام نهادند نیتی جز این نداشتند که آن مجموعهٔ هنری «نامهذّب» و «بربری‌وار» را حاصل کوشش و آفرینش گوت‌های وحشی، یا همان ویرانگرانی که هنر کلاسیک رومیان را به نابودی کشانده بودند معرفی کنند؛ و این بود نظر و نیت بزرگان رنسانس نسبت به هنری که ما امروز با عنوان احترام‌انگیز «هنر گوتیک» در دل و دیده‌مان جای می‌دهیم.

از حدود سال ۱۱۴۰ م به بعد کلیساهایی در فرانسهٔ شمالی برپا شد که از شیوهٔ معماری رومی‌وار مجزا و متمایز بود، و با آنچه «شیوهٔ گوتیک» عنوان یافته است قرین و مشابه. نخستین نمونه‌های معماری گوتیک - که باید گفت تنها حاوی جزئی از عناصر شیوهٔ نوین بودند و نه تمامی آنچه می‌بایست حدود نیم قرن بعد به مرحلهٔ تلفیق نهایی و تکوین کامل شیوهٔ گوتیک برسد - عبارت‌اند از: کلیسای دورام [۱۱۰۹ م، انگلستان] که تنها عنصر تُویزه یا رگه‌بندی طاق قوسی، از عناصر شیوهٔ گوتیک در آن به کار رفته بود. بعد از آن، معماری‌های ایل دو فرانس [کمی پیش از پایان نیمهٔ اول قرن دوازدهم] و کلیسای سن دنی نزدیک پاریس [۱۱۴۰ تا ۱۱۴۴ م] تقدم دارند؛ و از آن پس نوبت به کلیساهای جامع سانس و نوایون و لان و کلیسای معظم و تاریخی نوتردام در پاریس [آغاز بنا ۱۱۶۳ م] می‌رسد که همه در دهه‌های آخری قرن دوازدهم برپا شدند. با بنای کلیسای جامع شارتر [پس از آتش‌سوزی آن به سال ۱۱۹۴ م] کلیسای گوتیک در قالب رسمی و ماهیت نهایی خود تشکل یافت و از آن پس گوتیک از همهٔ جهات هنری در سراسر اروپا جانشین رومی‌وار شد.»