کتاب از زرتشت تا خمینی

کتاب از زرتشت تا خمینی؛ پوپولیسم و ناهمسازی در ایران نوشتۀ منوچهر دراج و ترجمۀ فرخزاد فرزین زند است. این کتاب را انتشارات پر منتشر کرده است.

درباره کتاب از زرتشت تا خمینی

ده سال پس از انفجار یکی از مهم‌ترین انقلاب‌های اجتماعی خاورمیانه در عصر جدید، هنوز ماهیت سیاسی انقلاب ایران، ریشه‌ها و پیدایش آن میان سیاستمداران، پژوهندگان و کارشناسان، جستاری گرم و موردبحث باقی مانده است. همچنان که انقلاب در مسیر خود پیش می‌رود و چهرهٔ رسمی به خود می‌گیرد، ایران بیش از این دارای مقام محوری در صحنهٔ وقایع جهانی نیست، ولی انقلاب بدون شک برای مدت مدیدی میان کادمیسین و سیاست آفرینان، حائز مقام مرکزیت در بحث‌های اندیشمندانهٔ آن‌ها خواهد بود، زیرا پژوهندگانی که با مطالبی مانند پیشرفت و توسعه، مدرنیزه شدن، انقلاب و یا مذهب و سیاست سروکار دارند باید جنبه‌های گوناگون، علل و پیامدهای انقلاب ۱۹۷۹/ ۱۳۵۷ را مورد بررسی قرار داده تفسیر کنند. دهه‌ای که بر انقلاب گذشته، بسیاری از مبهمات را روشن کرده و به ناظرین فرصت داده که دربارهٔ ویژگی‌ها و خاستگاه‌های آن گمانه‌زنی کنند. با این‌که بیشتر کتاب از زرتشت تا خمینی در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۸۱ و ۱۹۸۴، زمانی که انقلاب هنوز در مراحل دگرگون پذیر نخستین بود نوشته شده است، پیشامدهای سیاسی که پس از سال ۸۴ رخ داده دیدگاه نظری مرا، استوارتر کرده است. جنبه‌های اجتماعی و سیاست جمهوری اسلامی از سال ۱۹۷۹ ماهیت مردم‌باورانه این انقلاب و رژیمی را که به روی آن ساخته شده اثبات کرده است.

انقلاب ۱۹۷۹ ایران نباید به‌عنوان فریادی برای ایجاد دگرگونی شناخته شود، بلکه همان‌گونه که آرنت و بنجامین اشاره کرده‌اند، جنبشی بود برای استرداد - ایستادگی در برابر گام‌های بلند و تیزرو نوگرایی، و متقابلاً احیاء نمادهای فرهنگی دیرینه. این تعریف از انقلاب اعتبار نمونه‌های مردم‌باوری را که در این کتاب مطرح شده است تأیید می‌کند. رهبران جدید اختیارات خود را از مسیرهای سنّتی محلی مانند مساجد و انجمن‌های محلی به کار انداخته‌اند. بسیج همگانی نه‌تنها برای گسترش و تحکیم پایه‌های پرهیزانه به کار گرفته شده است، بلکه برای ترساندن و خاموش ساختن مخالفین انقلاب نیز مورداستفاده قرار گرفته است. همهٔ این نشانه‌ها تااندازه‌ای یک رژیم مردم‌باوری را توصیف می‌کند.

خواندن کتاب از زرتشت تا خمینی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران کتابی خواندنی و جذاب است.

بخشی از کتاب از زرتشت تا خمینی

«بنا به آنچه در تاریخ آمده است، انقلاب‌ها زمانی رخ داده‌اند که نظام اجتماعی قدیم چه از نظر مادی و چه اخلاقی بیش از آن قابل‌تحمل نبوده است. بیشینهٔ انقلاب‌ها در جوامع بشری خواهان خاتمهٔ «زوال» و «فساد» رژیم کهنه بوده‌اند. از همین رو انقلابیون اغلب پیشگامان احیاء اخلاقی در اجتماعی می‌گردند. تا آنجایی که انقلاب‌ها خواهان دوباره زنده کردن اخلاق در اجتماع هستند، طبعاً هزاره‌ای Millenarian نیز هستند. توماس پین (Thomas Paine)، برای مثال، انقلاب امریکا را به‌عنوان گسستن از فساد و انزوایی که اروپا را به ستوه آورده بود به شمار می‌آورد که برای نوسازی اجتماع امریکا به روی پایه‌های اخلاق به وقوع پیوست. پیوریتن‌ها (Puritans) که نقشی پراهمیت در انقلاب انگلیس ایفا کردند خواهان احیاء اخلاقی اجتماع خود و نوسازی آن کشور به روی پایه‌های «راه راست» بودند. توصیف والزر (Walzer) دربارهٔ پیوریتنیسم (Puritanism) به‌عنوان «نخستین شکل رادیکالیسم سیاسی» اشاره به این نکتهٔ حساس و اصلی است که انقلاب‌ها حتی در آغاز دوران جدید نیز دارای خاصیت همبستگی ناگسستنی مذهب و سیاست بوده‌اند. از این نقطه‌نظر در تمام انقلاب‌های اجتماعی می‌توان یک عنصر مذهبی ژرف مشاهده کرد.

  حتی انقلاب فرانسه که به‌عنوان سرآغاز دوران سکولار در تاریخ بشر به شمار می‌رود، توسط گروهی از اندیشمندان اصولاً به‌عنوان یک انقلاب مذهبی دیده می‌شود. الکسی دو توکویل (Alexis de Tocqueville) استدلال می‌کند که یورش مردم به کلیسا به‌عنوان نمایندهٔ اشراف ثروتمند از یک غریزهٔ ژرف مذهبی سرچشمه می‌گرفت. انقلاب فرانسه به مردم عادی ایمانی بخشید که نظام کهنه دیگر نماینده آن نبود. ازاین‌رو انقلاب به‌گونه‌ای احیاء مذهبی را آغاز کرد که خود نوعی جهاد برای آفرینش انسانی نو بود. به همین دلیل است که ادعای توکویل معقول به نظر می‌رسید. او بر این باور است که انقلاب فرانسه را وقتی می‌توان کاملاً شناخت که آن را با دیگر جنبش‌های بزرگ مذهبی مقایسه کرد.»