کتاب پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان

کتاب پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان؛ فلسفه در آموزش نوشتهٔ جانا مور لون و مایکل باروز و ترجمهٔ مرتضی براتی است و نشر لگا آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان

کتاب پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان منبع ارزشمندی برای کلاس‌های فلسفهٔ پیش از دانشگاه، فیلسوفان و دانشجویان فلسفه، مدیران و مربیان، سیاست‌گذاران، کارشناسان امر آموزش و والدین است. مجموعهٔ نسبتاً بزرگی از این آثار در طول ۴۰ سال گذشته، دربارهٔ ارزش فلسفه و اهمیت آن برای بزرگ‌سالان و کودکان نوشته شده است. و از سوی دیگر، طیف گسترده‌ای از منابع مفید برای معرفی فلسفه به کودکان با روش‌های مختلف وجود دارد.

این کتاب، منابع کاربردی دیگری را برای استفاده در کلاس‌های درس ارائه می‌دهد. همچنین، ملاحظه‌ای از مباحث آموزشی، اجتماعی و سیاسی را بیان می‌کند که در حال حاضر، در آثار مکتوب کمتر نمایان می‌شوند. این کتاب به ارزش آموزش فلسفهٔ پیش از دانشگاه، فلسفه‌ورزی در آموزش‌وپرورش و ارتباط فلسفهٔ پیش از دانشگاه با مسائل مهم در آموزش معاصر (مانند اصلاحات آموزشی، پرورش کودک و تبعیض و امتیاز در کلاس‌های درس) می‌پردازد.

فصل ۱ و ۲ کتاب حاضر با بحث از انگیزه‌های اصلی فلسفه‌ورزی با کودکان آغاز می‌شود. این انگیزه‌ها مبتنی بر این باور است که فلسفه در هستهٔ خود، عملی بنیادی برای وضع بشر است. آموزش فلسفه نباید منحصر به دانشجویان و تحصیل در آموزش عالی باشد. پرسش، بررسی و پاسخ به پرسش‌های بنیادین _ چه از نوع اخلاقی، سیاسی، وجودی، معرفت‌شناختی و چه متافیزیکی _ عملی معمول است که می‌تواند از سن خردسالی سودمند باشد. وقتی فلسفه در مدارس معرفی می‌شود، کودکان در پرسش‌ها و فعالیت‌های مرتبط، با گفت‌وگو و تأمل مشارکت می‌کنند که این امر باعث اکتشاف مشارکتی می‌شود.

اگر پرسش‌های فلسفی محترمانه، پربار و به‌نحوی مطرح شوند که برای یادگیری دانش‌آموزان مفید باشد، مربیان و دانش‌آموزان باید شرایط آموزشی لازم را تسهیل کنند. برای این منظور، در فصول ۳ تا ۵ از فلسفهٔ آموزش‌وپرورش و رویکردهای آموزشی بحث می‌شود که بیشترین حمایت را از عمل فلسفی دارند، از جمله اهمیت حساسیت فلسفی و عناصر «حلقهٔ کندوکاو فلسفی» یادگیرنده‌محور. در فصول ۶ تا ۸، طرح درس‌های فلسفی بسیاری ارائه شد که می‌توان از آن‌ها برای فلسفه‌ورزی با کودکان در کلاس‌های مدارس ابتدایی، متوسطهٔ اول و دوم بهره برد. با پوشش طیف گسترده‌ای از موضوعات فلسفی و از جمله فعالیت‌های کلاسی متعدد و محرک‌های بحث، این کتاب می‌خواهد که این طرح درس‌ها برای معلم پیش از دانشگاه، کارشناس مجرب فلسفهٔ پیش از دانشگاه و مربیان تازه‌کار به‌گونه‌ای یکسان مفید باشد.

در بخش پایانی کتاب، به این مسائل پرداخته می‌شود: تبعیض، مناسبات قدرت، نابرابری‌های اجتماعی و احترام به کودکان و نیز بعضی از مباحث سیاست کلان،‌ پیرامون تلاش برای راهگشایی فلسفه به مدارس. اگر بخواهیم فضای آموزش همگانی و معتبر برای کودکان ایجاد کنیم؛ فضایی که صدای هر دانش‌آموز شایستهٔ شنیدن باشد، باید راهبردهایی برای شناخت و تقلیل تأثیر نابرابری‌های اجتماعی در گروه‌های درسی ایجاد کنیم. دربارهٔ موضوعاتی مانند تبعیض نسبت به کودکان تا تأثیر قدرت و ضعف اجتماعی در جلسات فلسفه به بحث و تبادل بپردازیم و برخی ملاحظات را در تمرینات کلاسی کودکان فیلسوف ارائه دهیم. اگرچه این بحث به‌هیچ‌وجه جامع نیست، اما آگاهی بسیار نسبت به این موضوعات، منجر به اندیشه و استدلال بیشتر دربارهٔ ساختارها و راهبردهای تربیتی، اجتماعی و سیاسی خواهد شد که موفقیت فلسفه در کلاس‌های درس پیش از دانشگاه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

خواندن کتاب پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به معلمان، کارشناسان امور تربیتی و تحصیلی و مشاوران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره نویسندگان

جانا مور لون، مدیر مرکز شمال‌غربی فلسفه برای کودکان، در گروه فلسفهٔ دانشگاه واشنگتن است. از سال ۱۹۹۵، وی به تدریس فلسفه در مدارس و دانشگاه مشغول است و برای حضور فلسفه در زندگیِ افراد کم‌سن‌وسال، به آموزش دانشجویان، معلمان، والدین و دیگر افراد علاقه‌مند نیز مبادرت ورزیده است. او نویسندهٔ کتاب کودک فلسفی است. این کتاب، به بررسی شیوه‌های گفت‌وگوی فلسفی برای تشویق پرسشگری در کودکان، از سوی والدین، پدربزرگ و مادربزرگ‌ها و دیگر بزرگ‌سالان می‌پردازد. او علاوه بر تألیف کتاب فلسفه و آموزش، نویسندهٔ وبلاگ تأمل با صدای بلند: فلسفه‌ورزی با کودکان است. جانا همچنین، رئیس بنیاد افلاطون (بنیاد آموزش و یادگیری) است. وی از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵، در کمیتهٔ همیاری فلسفی، در آموزش پیش از دانشگاه صاحب کرسی است.

مایکل دی باروز، معاون مدیر مؤسسهٔ اخلاق راک و مدرس ارشد فلسفه، در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا است. وی با بیش از یک دهه تلاش، در راستای دسترسی بیشتر به فلسفهٔ پیش از دانشگاه، در ایالات‌متحده فعالیت می‌کند. مایکل، به تدریس فلسفه در مقاطع تحصیلی متعدد، از جمله رده‌های K _ ۱۲ و کالج‌ها می‌پردازد و برای بسیاری از معلمان و استادان دانشگاه نیز کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده است. او در سال ۲۰۰۸، برنامهٔ افق‌های فلسفی را بنیان نهاد که یک برنامهٔ فلسفهٔ پیش از دانشگاه است و به معرفی تاریخ و عمل فلسفه به کودکان، در مدارس شهری ممفیس می‌پردازد. مایکل همچنین به‌عنوان رابط گروه فلسفه، در دانشگاه کارولینای‌شمالی (UNC) در چپل‌هیل خدمت کرده است. وی در دوران تصدی خود، دوره‌های دانشگاهی را در زمینهٔ فلسفهٔ پیش از دانشگاه تدریس می‌کرد و با مربیان محلی، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان فلسفه، برای شروع بسیاری از برنامه‌های فلسفه در مدارس ابتدایی، متوسطه و دبیرستان نیز همکاری می‌کرد.

بخشی از کتاب پرسشگری و گفت و گو با کودکان و نوجوانان

«متخصصان فلسفهٔ پیش از دانشگاه، چه کار در کلاس درس مهدکودک و چه با دانش‌آموزان متوسطه و دبیرستان، معمولاً بر ایجاد یک حلقهٔ کندوکاو فلسفی با دانش‌آموزان خود متمرکز می‌شوند. حلقهٔ کندوکاو فلسفی، فضایی آموزشی است که به گفت‌وگو و مشارکت دانش‌آموز اولویت می‌دهد و با بینش‌ها و دغدغه‌های فلسفی شرکت‌کنندگان (کودکان یا نوجوانان) برانگیخته می‌شود. متخصصان فلسفهٔ پیش از دانشگاه نیز متعهد به آموزش یادگیرنده‌محور در تمام سطوح تحصیلی هستند؛ آموزشی که به‌دنبال پرورشِ حساسیت فلسفی فیلسوفان خردسال و احترام به آن‌هاست. اما فیلسوفان پیش از دانشگاه، هنگام کار بر روی این انگیزه‌های نظری و عملی، باید به سن و سطح بلوغ دانش‌آموزان شرکت‌کننده توجه کنند.

اگرچه کودکان خردسال (مانند کودکان مهدکودک و کلاس‌های ابتدایی) علایق و دغدغه‌های فلسفی‌ای دارند که می‌تواند پایه‌ای برای بحث کلاسی باشد، اما آن‌ها هنوز در فرایند کسب اهمیت اجتماعی و عاطفی و مهارت‌های استدلالی هستند. بنابراین، اجرای آموزش یادگیرنده‌محور نیازمند توجه به علایق، ظرفیت‌ها و جهان‌بینی متمایز یادگیرندگان در حال رشد است. تسهیلگر، اغلب نقش مهمی در کمک به دانش‌آموزان خردسال برای تشکیل ساختار ابتدایی حلقهٔ کندوکاو فلسفی دارد (از ایجاد کلاس به‌عنوان «فضای بحث» و کمک به تشکیل قوانین بحث تا نشان‌دادن نحوهٔ «مطرح‌کردن سؤال»، «گوش‌دادن به یک دوست» و یا «دلیل‌آوردن» و غیره). تسهیلگر با انجام این کار، شرایطی را برای کودکان خردسال ایجاد می‌کند تا تلاش‌های آن‌ها برای برقراری ارتباط و مشارکت در گفت‌وگو با هم‌سالان به نتیجه برسد. علاوه بر این، تسهیلگر برای پرورش این گفت‌وگو و حفظ کانون یادگیرنده‌محور که به بهترین نحو از حساسیت فلسفی کودکان خردسال بهره می‌گیرد، نیازمند استفاده از محرک‌های مناسب بحث برای سن آن‌هاست، از جمله (اما نه محدود به) ادبیات کودکان، آثار هنری، آهنگ‌های کودکانه و بازی‌های دوستانه. استفاده از این محرک‌های بحث، تسهیلگر را قادر می‌سازد تا توجه کودکان را جلب و بحثی را پیرامون پرسش‌های ملموس و دم‌دستی ایجاد کند. تسهیلگر در طول کار خود با کودکان خردسال، تعهد به آموزش یادگیرنده‌محور و آموزش گفت‌وگویی درون یک حلقهٔ کندوکاو فلسفی را حفظ می‌کند و در عین حال، همیشه این فرایند (و مجموعهٔ مهارت‌های مربوط به آن) را در دسترس فیلسوفان کوچک قرار می‌دهد.»