کتاب یک فیلم، یک جهان؛ پول

کتاب یک فیلم، یک جهان؛ پول نوشتهٔ کنت جونز و ترجمهٔ سعیده طاهری و بابک کریمی است و انتشارات خوب آن را منتشر کرده است. این اثر یکی از کتاب‌های مجموعه یک فیلم، یک جهان انتشارات خوب است. کنت جونز در این کتاب فیلم پول اثر ماندگار روبر برسون را بررسی می‌‌کند و آن را به وسعت یک جهان می‌بیند.

درباره کتاب یک فیلم، یک جهان؛ پول

پول فیلمی درام به کارگردانی روبر برسون و محصول سال ۱۹۸۳ است که در کشور فرانسه تولید شده‌ است. فیلم برداشت آزادانه‌ای از بخش اول رمان کوتاه کوپن جعلی لئو تولستوی است. پول آخرین فیلم روبر برسون است. 

فیلم پول موفق شد در جشنواره فیلم کن سال ۱۹۸۳، جایزه بهترین کارگردان را برای سازنده‌اش به ارمغان بیاورد. علاوه بر جشنواره کن، فیلم پول در جشنواره فیلم سزار سال ۱۹۸۳ هم نامزد دریافت جایزهٔ بهترین صداگذاری شد.

پول فیلم وحشت‌هاست؛ فیلم بی‌تفاوتی، ظلم و بزدلی، مرگ‌ها، خودکشی‌ها و جنایت‌های خشونت‌آمیز که با این همه می‌توان تلألو و جذبهٔ ناسوتی آن را به خاطر سپرد؛ فیلمی دربارهٔ ازدست‌دادن بهشت است، بهشت نه به عنوان واقعیتی متناهی بلکه به عنوان رویدادی پیوسته تکرارشونده: بهشت مدام انکار می‌شود، اما یکسر به هیئت نوری حاضر است که از لابه‌لای درختان پرتوافشانی می‌کند؛ صدای گیره‌های لباس بر رخت‌های پهن‌شده روی طناب و یا، به‌سادگی، غرق‌شدن در کار بستن شیلنگ به لوله با دست‌هایی پوشیده در دستکش‌های قرمز روشن است.

خواندن کتاب یک فیلم، یک جهان؛ پول را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ سینما و نقد فیلم پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب یک فیلم، یک جهان؛ پول

«با فیلم‌سازی عمیقاً یگانه و فردگرا مانند روبر برسون چگونه مواجه می‌شوید؟ جنبه‌های سینمای برسونتصویرسازی مکان، شیوهٔ داستان‌گویی، صدا و سبک بازیگریجملگی حاصل خلق‌وخو و بینشی یکتاست که همیشه واکنش‌هایی افراطی را نسبت به فیلم‌هایش برانگیخته. فیلم‌های او برای بسیاری از سینماروهای عادی آزاردهنده و فاقد احساس‌اند. در راستای واکنش‌های عوامانه به موسیقی ناموزون و نقاشی انتزاعی، فقدان نوسانات احساسی در (نا) بازیگران آثار برسون را می‌توان با شدت‌وحدت فقدان ملودی در آثار وبرن یا غیاب بازنمایی در نقاشی‌های موندریان مقایسه کرد: در هر یک، روشن‌فکری مفرط و دقت در فرم به بهای ازدست‌رفتن درگیری حسی غالب است که در نتیجه اثر ضدعوامانه و نخبه‌گرا می‌نماید. برسون برای آن دسته از سینماروهایی که با آثارش ارتباط برقرار نمی‌کنند فیلم‌سازی مصون از خطاست و برای گروهی که دشواری شناخت این فیلم‌ساز بلندمرتبه را بر خود هموار کنند اندکی شبیه به معماست.

نخست آن‌که نسبت به فیلم‌های برسون دیدگاهی توأم با بیم و ستایش وجود دارد؛ دیدگاهی که معتقد است آثار او به شکلی بی‌رحمانه پاک، خالص و بسیار متفاوت از سایر اَشکال سینما هستند و تماماً در فضایی پالوده و یگانه قرار می‌گیرند. این دیدگاه در مدخل برسون در کتاب فرهنگ شرح حال سینماگرانِ دیوید تامسن به بهترین شکل توصیف شده است:

می‌توان گفت که دیدن فیلم‌های برسون خطر تحول و روی‌گردانی از سینما را در پی دارد. معنا در سینمای او آشکارا امری الهامی است که رنگی از حزن و درونگرایی دارد. گویی شکوه برونگرایانه و پرطمطراق فیلم‌ها را ننگ می‌شمارد. دشوارفهمی سینمای برسون صرفاً به این دلیل محدود نمی‌شود. زیاده‌روی در تحسین و ستایش او همسنگ سهل‌انگاری و وانهادن سینمایش است.

پالین کیل سویهٔ دیگر برسون را در نوشته‌های متعددش طی سال‌های متمادی دربارهٔ سینمای او شرح داده است. بنا به گفتهٔ کیل، برسون کار خود را با فیلم‌های خوبی آغاز کرد، اما از جیب‌بر (۱۹۵۹) به بعد پیوسته به باتلاق سخت‌گیری فرمی و محتوایی گرفتار شد. به بیان دیگر، گرچه احتمالاً می‌توان فیلم‌های برسون را از برخی وجوه عالی دانست، اما لذت‌بردن از آن‌ها با شکنجهٔ بسیار همراه است و از این حیث مستحق آن‌اند که از قلمروی شاهانهٔ سینمای پوپولیستی بیرون رانده شوند. هر دو دیدگاه به مفهوم رایج «تماشاگر متوسط» اعتقاد دارند: تماشاگری که برای آسان‌تر فروبردن زهر حقیقت نیازمند اندکی شیرینی است. علاوه بر این، اساس این دیدگاه‌ها بر ویژگی‌های پیوسته ذکرشده دربارهٔ سینمای برسون، یعنی «ریاضت‌کشانه»، «سخت‌گیرانه» و «زاهدانه»، استوار است؛ تعابیری که از ستایشگران و منتقدان او به یک اندازه شنیده می‌شود.»