کتاب خط مشی گذاری رفتاری

کتاب خط مشی گذاری رفتاری نوشتهٔ کای روگری با ترجمهٔ علیرضا چیت سازیان و میکائیل نوروزی و مهدی اکبری در انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) منتشر شده است.

درباره کتاب خط مشی گذاری رفتاری

خط‌مشی‌گذاری تصمیمی است که گروهی از صاحبان قدرت به شکلی رسمی برای تغییر و یا تثبیت تصمیمات و رفتارهای گروهی خاص یا عموم مردم اتخاذ می‌کنند اما، هرچند ورود بینش‌های رفتاری به عرصهٔ شناخت و تجویز در گستره خط‌مشی‌گذاری سبب جان‌بخشی مجدد به این دانش شده است، تاکنون هم‌پای توجه به اقتصاد و علوم سیاسی (به‌عنوان بنیان‌های نظری حوزه خط‌مشی) توجه درخوری به آن معطوف نشده و برنامه‌های درسی رشته خط‌مشی‌گذاری (مدیریت دولتی) در این زمینه دارای نقص بوده است.

کتاب خط مشی گذاری رفتاری نخستین کتاب درسی است که به بررسی چگونگی ورود و کاربرد مباحث دانش روان‌شناسی در حوزه‌های مختلف خط‌مشی عمومی می‌پردازد. این مجموعه نخستین اثری است که به شکل وسیعی مجموعه‌ای از نظریات پایه، تاریخچه شکل‌گیری، مهم‌ترین نمونه‌های تجربی و کاربردهای اجرایی مباحث رفتاری و تلنگر را (با بیش از ۱۰۰ نمونه عملیاتی در کشورهای مختلف) در خط‌مشی‌گذاری عمومی برای آموزش و مطالعه در سطح دانشگاهی تدوین و گردآوری کرده است.

کارگزاران دولتی، دانشجویان روان‌شناسی کاربردی و سایر رشته‌های علمی همچون علوم اجتماعی، علوم سیاسی و اقتصاد می‌توانند از مبانی اثر حاضر و مباحث کلیدی بهره ببرند.

اثر حاضر توسط کای روگری، بنیان‌گذار و مدیرگروه پژوهشی خط‌مشی در دپارتمان روان‌شناسی دانشگاه کمبریج و استادیار رشتهٔ خط‌مشی و مدیریت حوزهٔ سلامت در مدرسهٔ سلامت عمومی میل‌من در دانشگاه کلمبیا و عضو کالج کورپوس کریستی و انجمن سلطنتی هنر گردآوری شده و ترجمهٔ آن توسط دکتر علیرضا چیت‌سازیان، میکائیل نوروزی و مهدی اکبری صورت گرفته است.

***

اگر با عینک سطح تحلیل فرد به فرایند خط‌مشی‌گذاری نگاه کنیم، خط‌مشی‌گذاری تصمیمی است که گروهی از صاحبان قدرت به شکلی رسمی برای تغییر و یا تثبیت تصمیمات و رفتارهای گروهی خاص یا عموم مردم اتخاذ می‌کنند. اشنایدر و اینگرام در همین نوع نگاه، معتقدند که «خط‌مشی‌گذاری تلاش‌هایی ساختارمند برای اثرگذاری بر انتخاب‌ها و عادات رفتاری حساس مردم است که اثراتی مهم برای عموم جامعه به همراه دارد». براین‌اساس، خط‌مشی‌گذار در پی ایجاد تغییر رفتار مردم است؛ تغییری که افراد در رفتارهای جدید خود به نفع منافع بلندمدت خود و یا منافع عمومی عمل کنند.

ورود بینش‌های رفتاری به عرصه شناخت و تجویز در گستره خط‌مشی‌گذاری سبب جان‌بخشی مجدد به دانش خط‌مشی شده است. در این رویکرد ضمن فرموله شدن مسائل خط‌مشی بر اساس ایجاد رفتار انسانی، امکان استفاده از شواهد در این فرایند فراهم آمده است. در این رویکرد به‌جای درنظرگرفتن کلیاتی انتزاعی درمورد رفتار انسان و استفاده از توصیه‌هایی که عمدتاً برخاسته از مطلوب‌های خط‌مشی‌گذاران (ونه واقعیت‌های رفتاری در عرصه زندگی) درمورد رفتار انسان است، با نگاهی واقع‌بینانه، سعی در شناخت دقیق خاستگاه رفتار و الگوی تغییر و بهبود آن ارائه شده است.

گرچه این نوع نگاه برای بهبود فرایند خط‌مشی‌گذاری ضروری به نظر می‌رسد، اما تاکنون توجه درخوری به آن مبذول نشده است. دانیل کانمن نزدیک به ۲ دهه پیش در مقدمه‌ای که بر کتاب «مبانی رفتاری خط‌مشی‌گذاری عمومی» الدار شفیر نوشت به نقصان برنامه‌های درسی رشته‌ٔ خط‌مشی‌گذاری در این زمینه اشاره کرد و تأکید کرد همپای توجه به اقتصاد و علوم سیاسی (به‌عنوان بنیان‌های نظری حوزه خط‌مشی)، لازم است تا به دانش روان‌شناسی در برنامه‌های درسی توجه بیشتری مبذول شود. امروزه این نقصان در برنامه‌ریزی درسی رشتهٔ مدیریت دولتی در کشور به‌‌وضوح دیده می‌شود و لازم است در این باره تدبیری اندیشیده شود.

در این سال‌ها محققانی همچون الدار شفیر در دانشگاه پرینستون، آدام اولیور در مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن، ریچارد تیلر برنده نوبل اقتصاد در سال ۲۰۱۷ و دیگر محققان این حوزه تلاش کرده‌اند تا با تألیف و تدوین آثاری حول موضوع خط‌مشی‌گذاری ضمن ارائهٔ بنیان‌های نظری و کاربردهای رویکرد خط‌مشی‌های رفتاری به تبیین دقیق‌تر این نگاه کمک کنند، ولی همچنان به نظر می‌رسد که این رویکرد چه از بُعد نظری و تحقیقاتی و چه از لحاظ کاربردی و عملیاتی نیازمند توجه بیشتر اهالی دانش و اجراست.

یکی از آثار ارزشمند این حوزه، کتاب پیش روست که با تلاش نزدیک به ۴۰ نفر از محققان این حوزه و با ویراستاری کای روگری به سرانجام رسیده است. از جمله مهم‌ترین مزایای کتاب خط مشی گذاری رفتاری، توجه هم‌زمان به مبانی نظری و موارد کاربردی است. این کتاب با مرور بالغ بر ۱۰۰ نمونه خط‌مشیِ اجراشده در پارادایم خط‌مشی رفتاری، نمونه‌های ارزشمندی از کاربست این رویکرد را در حوزه‌های آموزش‌وپرورش، بهداشت، انرژی و کار و اشتغال در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

ازآنجاکه نویسندگان اصلی کتاب، با هدف ارائهٔ متن درسی به تدوین آن پرداخته‌اند، متن کتاب روان و سلیس بوده و سعی شده تا در ترجمه نیز این سلیس بودن حفظ شود. نکته قابل‌توجه دیگر در بهره‌گیری از کتاب، داشتن اطلاعات پایه از روان‌شناسی شناختی و اجتماعی است. در ترجمهٔ کتاب تلاش شده که برخی مفاهیم پایه در زیرنویس‌ها شرح داده شود؛ اما در برخی موارد لازم است خواننده برای استفاده کامل از مطالب ارائه شده، سطح عمومی از روان‌شناسی شناختی و روان‌شناسی اجتماعی را مطالعه نماید. به این سبب مطالعه کتب «تفکر سریع و کند» دانیل کانمن، «روان‌شناسی اجتماعی» بارون و همکاران و نیز «سقلمه» ریچارد تیلر برای فهم مبانی نظری و مفاهیم به‌کاررفته در کتاب پیشنهاد می‌شود.

نویسنده امیدوار است این کتاب گامی هرچند کوچک در جهت ارتقا و تحول سطح دانش حوزه خط‌مشی‌گذاری و بهبود آن در عرصه اجرا و تصمیم‌گیری کلان کشور عزیزمان ایران باشد.

خواندن کتاب خط مشی گذاری رفتاری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به علاقه‌مندان به علوم‌ اجتماعی و علوم سیاسی پیشنهاد می کنیم.