کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری

کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری نوشته‌ی محمد خالد مسعود و ترجمه‌ی محمدمسعود نوروزی، اثری پژوهشی در حوزه اندیشه‌های دینی و فقهی است که به بررسی مفهوم اجتهاد و بازخوانی آن از منظر علامه اقبال لاهوری می‌پردازد. این کتاب توسط انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) منتشر شده است و به‌صورت الکترونیکی نیز در دسترس قرار دارد. نویسنده با رویکردی تحلیلی، سیر تاریخی و معنایی اجتهاد را در جهان اسلام، به‌ویژه در شبه‌قاره هند، بررسی کرده و سپس به سراغ دیدگاه‌های نوآورانه اقبال درباره ضرورت تحول در فهم و کاربرد اجتهاد رفته است. ترجمه‌ی کتاب با دقت و توجه به اصالت متن انجام شده و در کنار متن اصلی، توضیحات و پاورقی‌هایی برای روشن‌تر شدن مباحث ارائه شده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری

کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری اثری تحلیلی و پژوهشی است که به بازخوانی و نقد مفهوم اجتهاد در فقه اسلامی می‌پردازد. نویسنده، محمد خالد مسعود، با تکیه‌بر منابع تاریخی و فقهی، ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی اجتهاد را شرح داده و سپس سیر تطور این مفهوم را در تاریخ اسلام و به‌ویژه در شبه‌قاره هند دنبال کرده است. ساختار کتاب شامل هشت فصل است که از تعریف اجتهاد و نقد دیدگاه‌های سنتی آغاز می‌شود و تا بررسی جریان‌های مخالف تقلید و نوگرایی دینی ادامه می‌یابد. بخش مهمی از کتاب به تحلیل جهان‌بینی اقبال لاهوری اختصاص یافته است؛ جایی که اقبال با نگاهی دینامیک به هستی و انسان، اجتهاد را ابزاری برای پاسخ‌گویی به نیازهای متغیر جامعه می‌داند. در فصل‌های پایانی، نویسنده به نقدهای واردشده بر نظریه اقبال و واکنش‌های سنت‌گرایان و روشنفکران غربی می‌پردازد. این کتاب نه‌تنها به جنبه‌های نظری اجتهاد، بلکه به پیامدهای عملی آن در حوزه حقوق زنان، اصلاحات اجتماعی و نقش عقل در استنباط احکام نیز توجه کرده است. ترجمه‌ی محمدمسعود نوروزی با افزودن توضیحات و پاورقی‌های تکمیلی، فهم بهتر مطالب را برای مخاطب فارسی‌زبان ممکن ساخته است.

خلاصه کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری

کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری با بررسی ریشه‌های لغوی و اصطلاحی اجتهاد آغاز می‌شود و نشان می‌دهد که این مفهوم در تاریخ اسلام همواره با تلاش، کوشش و ظرفیت علمی همراه بوده است. نویسنده ابتدا به تفاوت‌های معنایی اجتهاد در مکاتب مختلف فقهی و کلامی می‌پردازد و سپس به طبقه‌بندی مجتهدان و جایگاه تقلید در سنت اسلامی اشاره می‌کند. در ادامه، نقدهای مدرنی مانند دیدگاه آگنیدس درباره مکانیکی‌شدن فقه اسلامی مطرح می‌شود؛ نقدی که زمینه‌ساز ورود اقبال به بحث بازسازی اجتهاد شده است. اقبال لاهوری با رویکردی متفاوت، جهان را حقیقتی زنده و پویا می‌بیند و معتقد است که احکام دینی باید با توجه به تحولات زمان و نیازهای جامعه بازخوانی شوند. او اجتهاد را نه صرفاً یک فرایند فنی، بلکه حرکتی عقلانی و آزاد برای رهایی انسان از قیود تاریخی و اجتماعی می‌داند. اقبال بر نقش عقل تجربی و آشنایی با علوم روز در استنباط احکام تأکید کرده و معتقد است که مجتهد باید با توجه به مقاصد اصلی دین، احکام را متناسب با شرایط جدید بازتعریف کند. در بخش‌های میانی کتاب، نویسنده به جریان‌های مخالف تقلید و رشد نوگرایی در جهان اسلام، به‌ویژه در هند و پاکستان، می‌پردازد و نقش افرادی چون شاه ولی‌الله دهلوی، ابن تیمیه و سید احمدخان را در این تحولات بررسی می‌کند. همچنین، تأثیر اجتهاد بر اصلاحات حقوقی، به‌ویژه در حوزه حقوق زنان و قوانین خانواده، مورد توجه قرار گرفته است. در فصل‌های پایانی، کتاب به نقدهای سنت‌گرایان و روشنفکران غربی بر نظریه اقبال می‌پردازد و نشان می‌دهد که اقبال راه سومی را میان سنت و مدرنیته پیشنهاد می‌کند؛ راهی که بر پایه حکمت قرآنی و عقلانیت دینی استوار است. در نهایت، نویسنده جمع‌بندی می‌کند که بازسازی اجتهاد از دیدگاه اقبال، ضرورتی برای پویایی و بقای دین در جهان معاصر است.

چرا باید کتاب تجدید بنای اجتهاد از دیدگاه علامه اقبال لاهوری را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و تاریخی، به یکی از مهم‌ترین مباحث اندیشه اسلامی یعنی اجتهاد و تحول آن می‌پردازد. ویژگی شاخص کتاب، پرداختن به دیدگاه‌های نوآورانه اقبال لاهوری است که اجتهاد را فراتر از یک فرایند فقهی، به‌عنوان ابزاری برای پویایی دین و پاسخ‌گویی به نیازهای متغیر جامعه معرفی کرده است. خواننده با مطالعه این اثر، با سیر تطور اجتهاد، نقدهای سنتی و مدرن بر آن، و نقش عقل و تجربه در استنباط احکام آشنا می‌شود. همچنین، کتاب به بررسی پیامدهای عملی اجتهاد در حوزه‌های اجتماعی و حقوقی، به‌ویژه حقوق زنان و اصلاحات قضایی، می‌پردازد. ترجمه دقیق و توضیحات تکمیلی نیز فهم بهتر مطالب را ممکن ساخته است. این کتاب فرصتی برای بازاندیشی در نسبت میان سنت و نوگرایی دینی فراهم می‌کند و به دغدغه‌های معاصر درباره تحول فقه و دین پاسخ می‌دهد.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های علوم اسلامی، فقه و حقوق، علاقه‌مندان به اندیشه‌های اقبال لاهوری، و کسانی که دغدغه تحول و بازخوانی مفاهیم دینی در جهان معاصر را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین برای افرادی که به مباحث نوگرایی دینی، نقد سنت‌گرایی و نقش عقل در استنباط احکام علاقه‌مندند، این اثر مفید خواهد بود.