کتاب همسرایی مختار

کتاب همسرایی مختار نوشتهٔ محمود عزیزی است. انتشارات نمایش این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر همسرایی مختار و حُر را به مناسبت برگزاری سومین همایش آیین‌های عاشورایی در قالب نمایشنامه ارائه کرده است. این نمایشنامه در ۲۸ صحنه نوشته شده است.

درباره کتاب همسرایی مختار

نمایشنامهٔ همسرایی مختار در سال ۱۳۷۲ در تالار وحدت و با کارگردان محمود عزیزی به روی صحنه رفت. این نمایشنامه درمورد قیام «مختار ثقفی» است؛ قیامی برای انتقام از قاتلان امام حسین (ع) و یاران او. نویسنده در ابتدای کتاب توضیح داده است که این برهه از وقایع تاریخ مذهب شیعه سال‌هاست که دست‌مایهٔ تولید آثار هنری گوناگون قرار گرفته است؛ از جمله در قالب تعزیه‌های قدیم. دکتر محمود عزیزی در این نمایشنامه، قصد بازسازی تعزیه را نداشته است. این نمایشنامه از پرداخت‌های معمول نمایشی نیز پرهیز داشته است. قصهٔ نمایشنامهٔ همسرایی مختار نمایشی از یکی از شخصیت‌های تاریخی است.

نویسنده شخصیت مختار ثقفی را همچون یک عاشق دانسته که به خون‌خواهی برخاسته است. قصهٔ این نمایشنامه از فرازهایی از مطالب ذهن و عین تاریخ قیام مختار شکل گرفته و مرز خیال و واقعیت صحنۀ نمایش او را عهده‌دار شده است. در واقع شخصیت اصلی نمایشنامه از لحظه‌ای با مخاطب است که تصمیم گرفته تا در راهی که انتخاب کرده با عشق به جنگ پلیدی برود. در مقابل او تمام افرادی قرار گرفته‌اند که موتورهای اصلی و تاریخ‌ساز واقعۀ کربلا هستند.

واقعهٔ کربلا جنگی بود که در تاریخ ۱۰ محرم سال ۶۱ هجری قمری (برابر با ۱۳ اکتبر ۶۸۰ میلادی) اتفاق افتاد. روز نبرد به روز عاشورا معروف شده است. این جنگ میان سپاه کم‌تعداد «حسین بن علی»، نوهٔ پیامبر اسلام و سپاه اعزامی از سوی «یزید»، خلیفهٔ اموی و در نزدیکی محلی به نام «کربلا» رخ داد. دلیل «یزید بن معاویه» برای جنگ، بیعت‌نکردن حسین بن علی با او بود. در مقابل حسین بن علی حکومت و زمام‌داری یزید بن معاویه را غیرشرعی و غیرقانونی می‌دانست؛ حکومتی که برخلاف پیمان صلح «امام حسن مجتبی» و «معاویه بن ابی‌سفیان» بود و به‌شکلی مورثی به یزید رسیده بود. امام حسین (ع) حکومت اموی را ظالم و گمراه می‌دانست و برای تغییر جهت جامعهٔ اسلامی به‌سوی مسیری دیگر قیام کرد.

این واقعه سرشار از حاشیه‌ها و خرده‌روایت‌هایی دردناک است که طی قرن‌ها به شیوه‌های گوناگون روایت و بازتعریف شده است. از این واقعه بارها و بارها برای تولید آثار ادبی (داستان، رمان و شعر)، نمایشی (فیلم سینمایی، سریال‌های تلویزیونی، نمایش و تئاتر)، موسیقی و هنرهای تجسمی در ایران و کشورهای دیگر برداشت و اقتباس شده است.

خواندن کتاب همسرایی مختار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی ایران پیشنهاد می‌کنیم.

درباره محمود عزیزی

محمود عزیزی ۲۴ آذر ۱۳۲۳ در تهران به دنیا آمد. او بازیگر، نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر، تلویزیون و سینما و عضو هیئت‌علمی و استادتمام دانشکدهٔ هنرهای نمایشی و موسیقی در پردیس هنرهای زیبا در دانشگاه تهران بوده است. او رسالهٔ دکتری خود را در ۲۶۰ صفحه و در سال ۱۹۸۰ دربارهٔ تعزیه و تئاتر اپیک برشت و بوطیقای ارسطویی به‌راهنمایی آندره واینشتاین ارائه کرد.

بازی در فیلم‌های «لیلی با من است»، «دختری با کفش‌های کتانی» و «بادیگارد» بخشی از مجموعه هنرنمایی‌های او به‌عنوان بازیگر است.

نمایشنامهٔ «همسرایی مختار؛ حُر» نیز یکی از آثار محتوب محمود عزیزی است.

بخش‌هایی از کتاب همسرایی مختار

«صحنۀ ۱۴

ابن‌زیاد: ]بارگاه ابن زیاد[ متوجه هستید که حضور دو شیر مرد در یک جبهه برابر مرگ و نیستی ماست. باید چاره‌ای اندیشید. مهم این است که بتوانیم از این هنگامه به سود خود بهره گیریم. قایلۀ کربلا بلایی بود که نازل گشت. از یک سو سلیمان ابن خزایی، از سوی دیگر مختار، در طرف دیگر، ابن‌زبیر و ما نمی‌توانیم از این فرصت مناسب به سود خود بهره نگیریم.

با قیام مختار، کوفۀ ابن زبیر در خطر است. برای ما این بهانۀ خوبی خواهد شد و در اینجا ما حکمرانی می‌کنیم. اما باید دانست که مختار در این مرحله از قیام خود، ما را نشانه گرفته است.

ابن سعد: به نظر می‌رسد که بهترین راه، ترک این مکان باشد، تا در فرصت مناسبت باز گردیم و مختار و مختاریون را از میان برداریم.

خولی: بهترین چاره این است تا جملگی به همراه لشگر، برمختار بشوریم و آنان را از میان برداریم.

شمر: چنانچه ما خود در پیشاپیش لشگر پای در رکاب بگذاریم، لشگریان بیم از دل می‌رانند و ما همچنان نیروی حاکم خواهیم بود.

ابن‌زیاد: باید میان ابن زبیر و مختار، جنگی بیافکنیم تا ما را از یاد ببرند. جاسوسانی را روانه کن تا ابن زبیر از از نیت مختار، آن طور که ما می‌خواهیم آگاه سازند.

شمر: در این صورت بهتر است برویم و در جای دیگر سنگر بگیریم.

ابن زیاد: کجا؟

شمر: بیشۀ همیشه بهار.»