کتاب سماع جان

کتاب سماع جان نوشتهٔ جلیل مسعودی فرد است و انتشارات نگاه آن را منتشر کرده است. موضوع این کتاب تبیین و تحلیل داستان‌های مثنوی است.

درباره کتاب سماع جان

گنجینهٔ عرفان ایرانی‌اسلامی، میراثی بی‌نظیر از فرهنگ و اندیشه و تجربهٔ زیستهٔ ایرانیان سده‌های گذشته است. گوهرهای این میراث برجسته بیشتر در قالب شعر فارسی عرضه شده است. در میان این گوهرهای باارزش، مثنوی درخشش خاصی دارد.

مولانا با بهره‌مندی از میراث عرفانی مکتوب چهار قرن قبل از خویش که خود حاصل تجربهٔ زیستهٔ انسان‌های معنوی قرون گذشته است، اثری آفریده که به قرون بعدی نورافشانی می‌کند. او حماسهٔ انسانی و معنوی بی‌همتایی خلق کرده است که می‌تواند به بخش عمده‌ای از نیازهای معنوی و روحانی انسان امروز نیز پاسخ‌های درخوری ارائه کند.

سماعِ جان تبیین و تحلیل داستان‌های مثنوی کتابی است برای خوانندگانی که علاقه‌مند به فرهنگ گران‌سنگِ عرفان ایرانی‌اند اما چندان با دنیای شعر و شاعری آشنا نیستند و به ظرافت‌های آن آشنایی ندارند و مایل‌اند که گوهرهای سخن را روشن و بی‌ابهام و به نثر امروزی دریابند و از راز گوهرهای معرفتی و اخلاقی و معنوی آن بی‌پردهٔ آرایه‌های ادبی بهره‌مند شوند.

مولانا راوی داستان‌های دیگران است؛ روایت داستان‌های عاشقانهٔ دیگران به سخن مولانا شور خاصی بخشیده و طراوتی ویژه خلق کرده است. مولانا آن داستان‌ها را در قالبی نو و اندیشه‌ای تازه بازآفرینی کرده است. داستان مثنوی داستان نو شدن هموارهٔ انسان است و نماندن و حرکت دائمی وپیوسته، و در مسیر کمال گام برداشتن است.

قصه‌های او نقدِحال ماست. خوانندهٔ داستان‌های مثنوی با سیر در قصه‌های مثنوی به کشف گوهرهای نهانی و حقایق معنوی دست می‌یابد که مهم‌ترین سرمایهٔ معنوی او خواهد بود. سخنان او چراغِ راهِ انسان‌ها در قرون مختلف است. او تجربیات خاص خود را به انسان‌ها عرضه داشته و دیگران را در آن سهیم کرده است.

داستان‌های شش دفتر مثنوی در این کتاب به‌ترتیب بیان شده است. اساس کار این کتاب شرح جامع مثنوی معنوی استاد کریم زمانی بوده است. 

خواندن کتاب سماع جان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات کلاسیک ایران پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب سماع جان

«خورندگانِ گوشت بچه‌فیل

اولیا اطفالِ حق‌اند ای پسر

در حضور و غیب ایشان باخبر

حکیمی در سرزمین هندوستان جمعی از دوستان خویش را زیارت کرد. حکیم، با مهر و محبت به استقبال آنان شتافت و دید که گرسنه و بی‌آذوقه و برهنه‌اند و از سفری دور و دراز خسته شده‌اند. حکیم به آنها گفت: «می‌دانم که بسیار گرسنه و خسته و رنجیده هستید، اما شما را سوگند می‌دهم که مبادا در این راهی که می‌روید بچهٔ فیل را شکار کنید و آن را بخورید.

پیل بچگان‌اند اندر راهتان

صید ایشان هست بس دلخواه‌تان

این بچه فیل‌ها ناتوان هستند ولی گوشت لطیف و فربه‌ای دارند و خوردن آنان بسیار وسوسه‌انگیز است، ولی بدانید مادر آنان مراقبشان است و اگر از مادرشان دور افتاده باشند و آه و ناله کنند، مادر از فاصلهٔ صد فرسخی هم که باشد نالهٔ آنان را می‌شنود و به دنبالشان می‌آید.»

مولانا در این قسمتِ داستان به رمزگشایی می‌پردازد و می‌گوید: فیل یا مادر فیلْ نماد خداوند است و رمزی است از حضرت حق؛ و بچهٔ فیل نمادی از اولیای الهی است. خداوند همواره مواظب و مراقب آنان است.

گفت: اطفال من‌اند این اولیا

در غریبی، فرد از کار و کیا

بین انبیا و اولیا اختلاف و تضادی نیست. همهٔ آنان گویی که یک تن واحدند و در یک مسیر حرکت می‌کنند. آنان با شادی و نشاط مردم را به‌سوی حق فرامی‌خوانند و در این راه از جان خویش مایه می‌گذارند.

رقص و جولان بر سرمیدان کنند

رقصْ اندر خون خود مردان کنند

رقص آنان ترک خودخواهی و خودبینی است و وقتی از دست خودخواهی خویش رها می‌شوند، دست‌افشانی می‌کند و وقتی از نقص و ضعف خود آسوده می‌شوند، پایکوبی می‌کند. ساز آنان درونی است و شور و نشاط آنان بی‌نظیر است.

مولانا بعد از این رازگشایی و بیان مطالب عرفانی، به داستان برمی‌گردد و به ادامهٔ قصه می‌پردازد:

فیل مادر اگر نالهٔ بچه‌اش را بشنود به جست‌وجویش می‌پردازد و دهان هر رهگذری را بو می‌کند و معدهٔ او را آزمایش می‌کند و اگر از دهان کسی بوی گوشت کباب‌شدهٔ بچه‌اش را استشمام کند، به‌سختی از آن شخص انتقام می‌گیرد.

ای انسان مواظب باش، آفریدگار هستی هم دهان تو را می‌بوید تا ببیند گوشت بندگان او را خورده‌ای یا نه؟ آیا پشت سر آنان غیبت کرده‌ای یا نه؟ درحقیقت به شهادت قرآن، غیبت کردن از دیگران مانند خوردن گوشت برادر مردهٔ خود است. درحقیقت فقط راستگویان می‌توانند جان سالم به‌در ببرند، چون بوی گوشت از نظر خدا و فرشتگان مخفی نمی‌ماند.»