کتاب موسیقی جهان

کتاب موسیقی جهان نوشتهٔ محسن حجاریان است و انتشارات کتاب‌سرای نیک آن را منتشر کرده است. این کتاب تاریخچه‌ای از موسیقی جهان به خوانندگان ارائه می‌دهد.

درباره کتاب موسیقی جهان

تاریخ نشان می‌دهد که انسان به هر نقطه‌ای پا گذاشته، موسیقی نیز در آن مکان پدیدآمده است. در کمتر زمانی از دل تاریخ می‌توان مکانی را یافت که موسیقی به آن راه نیافته باشد. بااین‌همه، بدون داشتن شناختی عمیق از گونه‌های مختلف موسیقی نمی‌توان به‌تنهایی از موسیقی سخن گفت. اگر نگاهی به تاریخ کشورهای مغرب‌زمین بیندازیم روندی تکاملی از جریان‌های توأم زبانی و موسیقایی را شاهدیم و در دورهٔ رنسانس برای نخستین‌بار شاهد بودیم که آلات موسیقی به‌تنهایی این توانایی را یافتند که بدون مدد جستن از زبان ارتباط بین مفاهیم را روشن سازند؛ بنابراین به زبانی ساده می‌توان گفت ماهیت موسیقی در طی گذشت زمان دچار تحولات زیادی شده است. در حقیقت، اعمال و رفتار موسیقیایی دربرگیرندهٔ آداب، ارزش‌ها، انتظارات و حتی ویژگی‌های جنبی و حاشیه‌ای زندگی ماست؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت هم‌زمان با تحولاتی که در آن‌ها روی می‌دهد جایگاه موسیقی نیز متحول می‌گردد.

از دیدگاه جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی نیز به پدیدهٔ موسیقی نگریسته شده است. در واقع بین موسیقی کلاسیک و موسیقی آوانگارد و موسیقی عامه‌پسند تفاوت زیادی وجود دارد. به این موضوع از زوایای دیگری نیز می‌توان نگریست و آن اینکه پدیده‌های فرهنگی مانند موسیقی مردم را با واقعیت زندگی خودشان پیوند می‌دهند. نقش موسیقی انکار آگاهی افراد نیست؛ بلکه موسیقی ابزاری برای ارتباط‌دادن مردم با سرنوشت خود و ایجاد سازگاری بین آن‌هاست. شناخت موسیقی و نحوهٔ کاربرد درست آن ابزاری ارزشمند در ید هنرمند متعهد است که به کمک آن می‌تواند بر ابعاد گوناگون جامعه تأثیر بگذارد. کتاب موسیقی جهان سرفصل خوبی برای درک این واقعیت است. مطالعهٔ این کتاب می‌تواند عطش علاقه‌مندان به دانش موسیقی را فرونشاند و اطلاعات مفید و ارزشمند آن راهگشای عمل در این حوزه باشد.

سرفصل‌های این کتاب از این قرار هستند:

مقدمه: اهمیت مطالعهٔ آثار کهن بین‌النهرین

سه مقاله از موسیقی بین‌النهرین باستان (موسیقی سومر و بابل، موسیقی بین‌النهرین باستان، نقد کتاب موسیقی بین‌النهرین باستان)

تحقیقات جدید بر موسیقی خاور نزدیک باستان: نغمه‌هایی در سکوت

نوبات و موشحات اندلسی

موسیقی چین

موسیقی ژاپن: زمینه‌های تاریخی و موسیقی‌شناخت

موسیقی هند

دهروپاد: جنبه‌های تاریخی و موسیقایی

زمینه‌های تاریخی فرهنگ اندونزی

موسیقی کامبوج

خواندن کتاب موسیقی جهان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ تاریخ هنر و دوستداران موسیقی، موسیقی‌شناسی و موسیقی بین‌الملل پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب موسیقی جهان

«تاریخ موسیقی ژاپن را اساساً بر پایهٔ دوره‌های سیاسی ـ اقتصادی ژاپن دسته‌بندی می‌کنند که پنج دورهٔ مهم را دربرمی‌گیرد: ۱. دورهٔ باستانی: از قرن ششم میلادی آغاز می‌شود که صورت‌بندی اجتماعی آن بر پایه فرم قبیله‌ای ـ برده‌ای بوده است. موسیقی بومی این دوره موسیقی اولیه ژاپن به حساب می‌آید. ۲. دورهٔ دوم که به دوره « اموکا » و « نارا » معروف است و از قرن هفتم تا قرن دهم ادامه داشته است. اوضاع اجتماعی قبیله‌ای به صورت متشکل اداره می‌شده است. موسیقی این دوران را موسیقی وارداتی می‌گویند و از این جهت تعدادی از سازها و فرم‌های موسیقایی از فرهنگ‌های همسایه به ژاپن منتقل شده‌اند. ۳. این دوره از قرن یازدهم تا شانزدهم ادامه داشته و آن را دوران‌های « هی »، « کاماکورا » و « موروماچی » می‌نامند. صورت‌بندی اجتماعی این دوره تقریباً صورت فئودالی داشته و موسیقی در شکل‌های ملی اجرا می‌شده است. ۴. این دوره از قرن هجده تا سال ۱۸۶۸ ادامه داشته و آن را دوره « مومویاما » و « ادو » می‌خوانند. صورت‌بندی اجتماعی این دوران به شکل فئودالی بوده و موسیقی آن هم به صورت ملی اجرا می‌شده است. ۵. این دوره از سال ۱۸۶۸ آغاز شده و آن را به نام دوران « مجی » می‌شناسند. صورت‌بندی اجتماعی آن به صورت صنعتی و سرمایه داری است. موسیقی آن هم موسیقی ملی ژاپن است که با موسیقی بین‌الملل در هم آمیخته شده است.

دوران « اسوکا » (Asuka) (۶۲۸ ـ ۵۹۳ بعد از میلاد): دورانی است که آیین بوداییسم از راه چین به ژاپن وارد می‌شود. در این دوران، یکی از بزرگ‌ترین معابد چوبی به نام « هوریوجی » (Horyuji) ساخته می‌شود. دوران « نارا » (Nara) (۷۹۳ ـ ۷۱۰) دورانی است که شهری به همین نام تأسیس شد. به این دوران، دوران اعتلای فرهنگ به ویژه فرهنگ وارداتی و از آن جمله ورود عناصر بسیاری از موسیقی چین به ژاپن است. در همین دوران است که مجسمهٔ بزرگ بودا را به فرمان امپراتور از برنز می‌سازند. در دوران « هیان » (Heian) (۱۱۹۱ ـ ۷۹۴) پایتخت ژاپن به شهر کیوتو منتقل می‌شود که تا سال ۱۸۶۸ در همین شهر مستقر می‌ماند. در این دوران فرهنگ ژاپن یک فرهنگ آریستوکراتی ـ بوروگراتی است. در پایان این دوران، فرهنگ ژاپن تحت تأثیر فرهنگ جنگجویان سامورایی (فئودال‌های جنگجو) قرار می‌گیرد. در همین زمان خاندان گنجی (genji) اولین سلسله فئودالی ـ دولتی کاماکورا (Kamakura) را پایه‌گذاری کردند (۱۳۳۷ ـ ۱۱۹۳). به دنبال این دوران سال‌های پادشاهی موروماچی (Muromachi) فرا می‌رسد (۱۵۷۳ ـ ۱۳۳۸). در طی دوران این پادشاهی، فرهنگ بودایی همراه با فرهنگ سامورایی گسترش فراوانی یافت. در پی سلسله موروماچی، سلسله مومویاما (Momoyama) (۱۶۰۲ ـ ۱۵۷۴) و در پس آن سلسله « ادو » (Edo) (۱۸۶۷ ـ ۱۶۰۳) روی کار آمدند. در دوران متأخر یک فرهنگ ملی جایگزین فرهنگ‌های متعدد شد. در این زمان، گسترش تجارت نقش خود را بر فرهنگ ژاپن به جای نهاد. در سال ۱۸۶۷ اصلاحات اجتماعی و اقتصادی در ژاپن روی داد. این اصلاحات « میجی » (Meiji) نام داشت و به موجب آن درهای تجارت، اقتصاد، فرهنگ جهانی، نوسازی و صنعت جدید به روی ژاپن باز شد و تأثیر خود را بر اندیشه و تمدن این کشور به جای گذاشت. با ورود تجارت و صنعت، اندیشه‌های آزادی‌خواهانه راه خود را به این سرزمین باز کردند. در دوران اصلاحات « میجی » بیشتر سنت فرهنگ ژاپن و یا حداکثر بخش عظیمی از آن دستخوش جابجایی فرهنگ غرب شد. بعد از جنگ جهانی دوم، موج افکار بین‌الملل گرایی از یک سو و سوسیالیسم از سوی دیگر فرهنگ ژاپن را تحت تأثیر خود قرار داد.»