کتاب هنر و اندیشه نظامی گنجه ای

کتاب هنر و اندیشه نظامی گنجه‌ای نوشتهٔ بهروز ثروتیان در انتشارات همشهری چاپ شده است. این کتاب مروری بر زندگی و آثار نظامی گنجه‌ای است.

درباره مجموعه اندیشه‌‌مندان ایران و اسلام

مجموعهٔ ۵۰ جلدی «اندیشه‌‌مندان ایران و اسلام» برای آشنایی نسل جوان و دانش‌‌دوست با بنیادگذاران ایرانی‌ -‌ اسلامی فرهنگ و تمدن بشری، نه‌فقط از جنبهٔ شناخت تاریخ، افکار و آثار این بزرگان بلکه برای ساختن پایگاهی که با تکیه بر آن و با‌توجه به دانش‌های روز بتوانند به قله‌‌های جدید معارف بشری صعود کنند، منتشر شده است. 

درباره نظامی گنجه‌ای

جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی و نامور حکیم نظامی، شاعر و داستان‌سرای ایرانی پارسی‌گوی در سده ششم هجری (دوازدهم میلادی)، که به‌عنوان صاحب سبک و پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات پارسی شناخته شده‌است. از زندگانی نظامی اطلاعات دقیق در دست نیست و دربارهٔ سال تولد و وفات او نقل‌های تذکره‌نویسان مختلف است. آنچه مسلم است این است که در شهر گنجه می‌زیست و در همین شهر وفات یافت است. وی خیلی زود یتیم شد و از ابتدا توسط دایی مادرش بزرگ شد و تحت حمایت وی تحصیل نمود.  نظامی در زمرهٔ گویندگان توانای شعر پارسی است که نه‌تنها دارای روش و سبکی جداگانه است، بلکه تأثیر شیوهٔ او بر شعر پارسی نیز در شاعرانِ پس از او آشکارا پیداست. نظامی از دانش‌های رایج روزگار خویش (علوم ادبی، نجوم، فلسفه، علوم اسلامی، فقه، کلام و زبان عرب) آگاهی گسترده‌ای داشته و این ویژگی در شعر او به روشنی مشهود است.

 اثر معروف و شاهکار بی‌مانند نظامی، خمسه یا پنج گنج است که در قلمرو داستان‌های غنایی امتیاز بسیار دارد و او را باید پیشوای این‌گونه شعر در ادب فارسی دانست. شاعر در مجموع سی‌سال از زندگانی خود را بر سر نظم و تدوین آن‌ها گذاشته‌است. خمسه یا پنج‌ گنج نظامی شامل پنج مثنوی به نام‌های مخزن‌الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، اسکندرنامه است. همچنین گنجینهٔ گنجوی شامل قصاید، غزلیات، قطعات و رباعیات او است.

نظامی در فاصلهٔ سال‌های ۶۰۲ تا ۶۱۲ در گنجه درگذشت و آرامگاه او در حاشیهٔ غربی شهر گنجه قرار دارد. روز ۲۱ اسفند در تقویم رسمی ایران روز بزرگداشت نظامی گنجوی است.

کتاب هنر و اندیشه نظامی گنجه‌ای را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به شعر و ادب کهن فارسی پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب هنر و اندیشه نظامی گنجه‌ای

گره اصطلاح معماری و نقشه‌های معرّق‌کاری در مساجد و کاخ‌هاست که ساختن پاره‌های کوچک آن‌ها را آجرتراشی می‌نامند که با شکل‌ها و رنگ‌های زیبا در مسجد شاه و مسجد شیخ لطف‌اللّه اصفهان دیده می‌شود، شاعر در مصراع نخست به قصر خُوَرنق و هفت‌گنبد بهرام‌گور اشاره دارد و در مصراع دوم بهرام را که همهٔ عمر به شکار گور می‌پرداخت و خود به دام گور افتاده، از دام رها کرده با نامی بزرگ و ماندگار در تاریخ افسانه‌های ایرانی جاودانگی می‌بخشد.

منظومه هفت‌پیکر اثری هنرمندانه و رمزنامهٔ دیگری است که آیینهٔ غیب الیاس پسر یوسف نظامی گنجه‌ای، در عالم خیال و براساس تاریخ آفریده است و خود می‌گوید از بیم تاراجگران، این کتاب را به نام کُرپه ارسلان (فوت ۶۰۴ ه. ق، پادشاه احمدیلی رویین دژ (مراغه) ) بسته‌ام.

چون که شد لعل بسته بر تاجش

 بر تو بستم ز بیم تاراجش

و در آغاز کتاب او را علاءالدین از نسل آق سُنقر می‌نامد:

 عمدهٔ مملکت علاءالدین 

حافظ و ناصر زمان و زمین

 شاه کرپه ارسلان کشورگیر

 به از آالب‌ارسلان به تاج و سریر

 نسل آق سنقری مؤید ازو

 اب و جد با کمال ابجد ازو

هر پژوهنده‌ای با خود می‌اندیشد درحالی‌که کرپه ارسلان در آذربایجان فرمانروایی داشته و گنجه در این دوره از تاریخ زیر سلطهٔ اتابکان بوده است که مرکز حکومتی ایشان در تبریز بوده، چرا و چگونه، نظامی گنجه‌ای این مثنوی را به مراغه فرستاده است؟